Fundusze Norweskie są formą bezzwrotnej pomocy zagranicznej przyznanej przez Norwegię  członkom Unii Europejskiej. Ich celem jest ograniczanie nierówności społecznych i ekonomicznych oraz wzmocnienie współpracy dwustronnej. Polska jest największym beneficjentem tych funduszy. W ramach Norweskiego Mechanizmu Finansowego na lata 2014-2021 przeznaczono na wsparcie dla naszego kraju 809,3 mln euro (ok. 3,5 mld zł). Duża część tych środków trafiła na potrzeby polskiego wymiaru sprawiedliwości.

68 mln euro wsparcia

- Program „Sprawiedliwości”, który dziś podsumowujemy, to ponad 68 mln euro wsparcia przekazanego Polsce przez naszych norweskich przyjaciół. Będziemy rozmawiać o tym, jak wykorzystywaliśmy te środki dla rozwoju Służby Więziennej i na walkę z przemocą domową – mówiła podczas konferencji Zuzanna Rudzińska-Bluszcz.

- To bardzo ważne, że wokół Funduszy Norweskich powstała platforma europejskiej współpracy w zakresie zwalczania przemocy. Wierzę, że ta współpraca i budowanie antyprzemocowej koalicji państw i instytucji może być kluczem do wymiany doświadczeń i zwalczania wszelkich form przemocy – zaznaczyła wiceministra sprawiedliwości.

Przypomniała, że realizacja Programu „Sprawiedliwość” przypadła na ciężkie czasy pandemii, a następnie wybuchu wojny w Ukrainie i kryzysu uchodźczego. - Był to również czas, w którym współpraca dwustronna została zachwiana przez degradację standardów praworządności w Polsce. Bardzo cieszę się, że jesteśmy z powrotem na właściwej ścieżce, współdziałamy w dobrym tempie i w takim dialogu, jaki mogłabym sobie wymarzyć – powiedziała Zuzanna Rudzińska-Bluszcz.

Zgodnie z prawami człowieka

Wiceministra Maria Ejchart, która odpowiada za funkcjonowanie Służby Więziennej, skupiła się na przedsięwzięciach dotyczących systemu penitencjarnego.

- Domy przejściowe, nowe pawilony więzienne, szkolenia, nowoczesne narzędzia. Nie da się przecenić tego wszystkiego, co udało się zrobić przez ostatnie lata. To ziarno, które zostało zasiane w polskim systemie więziennictwa będzie dawało owoce przez długie lata. Miliony zainwestowanych euro służą temu, żeby Polska była krajem praworządnym, który wykonuje kary pozbawienia wolności zgodnie ze standardami europejskimi, zgodnie z prawami człowieka – podkreśliła wiceministra.  

Maria Ejchart zwróciła uwagę, że w trudnych dla polskiego więziennictwa 8 latach poprzednich rządów, kiedy więziennictwo odwracało się od standardów praworządności i praw człowieka, nadzieję dawały właśnie Fundusze Norweskie. - Funkcjonariusze zobaczyli, że więziennictwo może być inne, zgodne z prawami człowieka. I będziemy mogli w naszej  części Europy stać się liderami, stworzyć system  funkcjonujący jak w Norwegii – mówiła.

Poszanowanie demokracji

Reprezentujący darczyńców ambasador Norwegii w Polsce Øystein Bø ocenił, że Program „Sprawiedliwość” jest jednym z najważniejszych elementów Norweskiego Mechanizmu Finansowego na lata 2014-2021.

- Bez skutecznie działającego systemu penitencjarnego i wymiaru sprawiedliwości, bez praworządności, wiele innych programów i projektów byłoby niemożliwych. Niezależny wymiar sprawiedliwości jest absolutnie kamieniem węgielnym każdej demokracji, każdego demokratycznego społeczeństwa - powiedział ambasador Øystein Bø.

- Również w interesie Norwegii jest zadbanie o to, by poszanowanie demokracji i praw człowieka było silne w całej Europie. Bo przyszłość Europy polega właśnie na tym, by podążać za naszymi wartościami i bronić ich. A to są takie wartości jak demokracja, praworządność i prawa człowieka – dodał.

Program w liczbach

Program „Sprawiedliwość“ to łącznie 25 projektów.
Trzy duże projekty realizowane były centralnie:

• Pilotażowe kompleksy penitencjarne
• Zintegrowany system zapobiegania przemocy domowej
• Przeciwdziałanie przemocy wobec osób starszych i niepełnosprawnych.

Pozostałe mniejsze projekty wspierały działania lokalnych samorządów. Dotyczyły one przeciwdziałaniu przemocy domowej i przemocy ze względu na płeć.

Główną częścią przedsięwzięcia w zakresie więziennictwa była budowa czterech nowoczesnych kompleksów penitencjarnych. Każdy składa się  z pawilonu dla osadzonych, tzw. domu przejściowego dla więźniów, którzy kończą odbywanie kary oraz hali produkcyjnej. Łącznie powstały 784 miejsca w pawilonach i 120 miejsc w „domach przejściowych”. W 10 zakładach karnych wdrożono nowe programy motywacyjne dla funkcjonariuszy. 1550 więzienników uczestniczyło w programach edukacyjnych i szkoleniowych. Przeszkolono także 2947 sędziów penitencjarnych, kuratorów sądowych i osób z personelu zakładów karnych.

W ramach programów przeciwdziałania przemocy pomoc uzyskało ok. 25 850 osób. Utworzono 14 Centrów Rodzin, a 1950 osób przeszkolono z zakresu zapobiegania przemocy wobec osób starszych i niepełnosprawnych.