Poniżej, w dużym uproszczeniu, przedstawiono wyjaśnienie najważniejszych terminów z zakresu prawa karnego i procedury karnej, które mogą być pomocne w lepszym zrozumieniu przebiegu postępowania karnego.

1. Czyn zabroniony i przestępstwo

Zgodnie z Kodeksem karnym, przemoc stosowana m. in. wobec osób najbliższych stanowi czyn zabroniony.

Czyn zabroniony jest to czyn, zabroniony przez ustawę, pod groźbą kary.

Czyn zabroniony to nie jest to samo co przestępstwo.

Czyn zabroniony jest przestępstwem, gdy spełnia jednocześnie poniższe trzy warunki, a więc gdy jest:

1. zabroniony przed ustawę pod groźbą kary,
2. zawiniony (tzn. osoba, która go popełniła jest poczytalna, czyli rozpoznaje co robi i umie pokierować swoim postępowaniem),
3. społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy (jeśli czyn zabroniony ma znikomą społeczną szkodliwość nie ma przestępstwa i nie dojdzie do oskarżenia, ani do skazania).

2. Kiedy sprawca może być uznany za winnego

Osoba, która dopuściła się przemocy i była poczytalna tj. mogła w czasie czynu rozpoznać jego znaczenie lub pokierować swoim postępowaniem, może zostać oskarżona o popełnienie przestępstwa a następnie, po przeprowadzeniu postępowania przed sądem zostać uznana za winną i skazana za popełnienie przestępstwa.

Natomiast osoba, która dopuściła się przemocy i była niepoczytalna (tj. z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych, nie mogła w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem), nie może zostać uznana za winną i skazana za popełnienie przestępstwa, jednak sąd może wobec niej zastosować środki zabezpieczające.

3. Formy popełnienia przestępstwa

Zgodnie z Kodeksem karnym, zabronione jest nie tylko dokonanie przestępstwa, ale także:

• usiłowanie jego popełnienia (podjęcie próby jego popełnienia)
• pomocnictwo do jego popełnienia (udzielanie pomocy osobie, która dopuszcza się przestępstwa)
• podżeganie (namawianie innej osoby do popełnienia przestępstwa).

4. Etapy postępowania karnego

Sprawy o czyny zabronione określone w Kodeksie karnym, są rozpoznawane w postępowaniu karnym, w którym możemy wyróżnić trzy główne etapy.

1) Postępowanie przygotowawcze (śledztwo lub dochodzenie prowadzone przez prokuratora lub Policję lub inny upoważniony organ pod nadzorem prokuratora).

Jeżeli postępowanie przygotowawcze zakończy się sporządzeniem aktu oskarżenia lub wnioskiem np. wnioskiem o warunkowe umorzenie postępowania, wnioskiem o umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających,

sprawa przechodzi na drugi etap, czyli:

2) Postępowanie sądowe

Jeżeli po zbadaniu sprawy sąd stwierdzi, że sprawca:

1. popełnił przestępstwo, może:

- warunkowo umorzyć postępowanie na okres próby albo

- skazać oskarżonego (uznać za winnego i wymierzyć mu karę)

2. dopuścił się czynu, ale był niepoczytalny, umarza postępowanie i może zastosować środek zabezpieczający np.

• elektroniczną kontrolę miejsca pobytu;
• terapię;
• terapię uzależnień;
• pobyt w zakładzie psychiatrycznym.

po wydaniu orzeczenia przez sąd, postępowanie przechodzi na trzeci etap, czyli:

3) Postępowanie wykonawcze

W tej fazie wykonywane jest orzeczenie sądu np.

• skazany jest wzywany do zapłaty grzywny, do odbycia kary ograniczenia wolności czy kary pozbawienia wolności,
• są wykonywane wskazane w orzeczeniu sądu środki zabezpieczające.