Europejski Trybunał Praw Człowieka (dalej: Trybunał lub ETPC) 16 stycznia 2025 r. wydał wyrok w sprawie Ręcławowicz przeciwko Polsce (skarga nr 10911/23). Skarżący p. Paulina Ręcławowicz oraz p. Jacek Ręcławowicz w skardze złożonej do Trybunału zarzucili naruszenie art. 6 ust. 1 i art. 13 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (dalej: Konwencja) ze względu na przewlekłość postępowania cywilnego oraz brak skutecznego środka odwoławczego w prawie krajowym.

Rząd podniósł wstępny zarzut, że skarżących nie można już uważać za  - zgodnie z art. 34 Konwencji - ,,ofiary” naruszenia ich prawa do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie, ponieważ każdemu z nich przyznano 2 000 zł z tytułu częściowo uwzględnionej skargi na przewlekłość postępowania. Skarżący nie zgodzili się z tym, argumentując, że uzyskane zadośćuczynienie nie było odpowiednie i że skarga na przewlekłość nie doprowadziła do przyspieszenia postępowania krajowego. Trybunał zauważył, że kwestię tę należy rozstrzygnąć w świetle zasad ustanowionych na mocy orzecznictwa Trybunału (zob. Cocchiarella przeciwko Włochom [WI], nr 64886/01, §§ 69-107, ETPC 2006-V, oraz Scordino przeciwko Włochom (nr 1) [WI], nr 36813/97, §§ 178-213, ETPC 2006-V). Trybunał zwrócił uwagę na to, że Sąd Apelacyjny w Warszawie przeanalizował przebieg zaskarżonego postępowania w świetle kryteriów stosowanych przez ETPC. Sąd Apelacyjny w Warszawie stwierdził, że doszło do opóźnień, za które władze krajowe powinny ponieść odpowiedzialność, jak również uznał, że prawo skarżących do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki zostało naruszone i przyznał im łącznie równowartość 820 euro tytułem zadośćuczynienia za nadmierną długość postępowania. Trybunał stwierdził, że zadośćuczynienie zapewnione skarżącym na poziomie krajowym, rozpatrywane na podstawie faktów, których dotyczą ich skargi do Trybunału, było niewystarczające (zob. Janulis przeciwko Polsce, nr 31792/15, § 21, 16 stycznia 2020 r.). Wskazał, że w okolicznościach niniejszej sprawy argument, że skarżący utracili status ofiary, nie mógł być uwzględniony. Trybunał powtórzył, że zasadność długości postępowania musi być oceniana w świetle okoliczności sprawy i w odniesieniu do następujących kryteriów: złożoności sprawy, postępowania skarżących i odpowiednich władz oraz tego, co było stawką dla skarżących w sporze (zob. Frydlender przeciwko Francji [WI], nr 30979/96, § 43, ETPC 2000-VII). W wiodącej sprawie Rutkowski i inni przeciwko Polsce, nr 72287/10 i 2 innych, z dnia 7 lipca 2015 r., Trybunał stwierdził już naruszenie art. 6 Konwencji w związku z długością postępowania sądowego. Po przeanalizowaniu wszystkich przedłożonych mu materiałów, Trybunał nie znalazł żadnych faktów ani argumentów mogących uzasadnić ogólną długość postępowania na szczeblu krajowym.

Uwzględniając swoje orzecznictwo w tym zakresie, Trybunał uznał, że w niniejszej sprawie czas trwania postępowania był nadmierny i nie spełniał wymogu „rozsądnego terminu”. Trybunał zauważył ponadto, że skarżący nie mieli do dyspozycji skutecznego środka odwoławczego.

Z powyższych względów Trybunał jednogłośnie uznał skargi za dopuszczalne i stwierdził naruszenie art. 6 ust. 1 i art. 13 Konwencji ze względu na nadmierną długość postępowania cywilnego oraz braku jakiegokolwiek skutecznego środka odwoławczego w prawie krajowym.

Z tych też względów Trybunał na podstawie art. 41 Konwencji przyznał skarżącym łącznie kwotę 1 800 euro, powiększoną o wszelkie należne podatki, tytułem zadośćuczynienia za szkodę majątkową i szkodę niemajątkową, jak również kwotę 250 euro, powiększoną o wszelkie należne od skarżącego podatki, tytułem zwrotu poniesionych kosztów i wydatków.

Wyrok dostępny jest w języku angielskim w bazie orzeczniczej Trybunału (https://hudoc.echr.coe.int).