Grupa Wyszehradzka zaproponowała, by Unia Europejska w ramach prawa wspólnotowego przyjęła takie regulacje, które zwiększą szanse na to, by dzieci były umieszczane w rodzinie zastępczej, w której zachowane zostaną ich więzy rodzinne, językowe i kulturowe. Dotąd takich jednolitych przepisów w unijnym prawie nie było.

– To problem systemowy w całej Unii Europejskiej, polegający na tym, że sprawa, gdzie dzieci mają być umieszczane, nie jest regulowana na poziomie prawa wspólnotowego – zaznaczył w trakcie wystąpienia wiceminister Michał Wójcik.

Podczas publicznego wysłuchania w Parlamencie Europejskim Sekretarz Stanu przedstawił stanowisko na rzecz prawnej ochrony polskich dzieci i tłumaczył jak ważne jest wprowadzenie nowej procedury z punktu widzenia dziecka. Wysłuchanie zostało zorganizowane przy współpracy z europosłem Ryszardem Czarneckim – wiceprzewodniczącym Parlamentu Europejskiego oraz europoseł Jadwigą Wiśniewską, przy wsparciu ze strony Europejskiej Grupy Konserwatystów i Reformatorów.

W trosce o dzieci

W różnych krajach Unii Europejskiej dzieci pomimo tego, że na przykład mają obywatelstwo polskie są umieszczane w rodzinach, w których nie mówi się w języku polskim. Polska propozycja zmiany rozporządzenia, która została poparta przez kraje Grupy Wyszehradzkiej wychodzi temu naprzeciw. Proponowane przepisy nakładają obowiązek informacyjny na organy prowadzące postępowanie co zwiększa szansę na umieszczenie w spokrewnionej pieczy zastępczej lub pieczy rodzinnej zachowującej tożsamość kulturowa, narodowościową i religijną. Chodzi o to, by dzieci, jeśli są kierowane pod zastępczą opiekę, trafiały do rodzin z podobnego kręgu kulturowego, a najlepiej z kraju pochodzenia dzieci.

Podczas wystąpienia w Parlamencie Europejskim wiceminister Michał Wójcik zaznaczył, że tło przedstawionej inicjatywy stanowią nasze doświadczenia z polskimi dziećmi mieszkającymi za granicą, które z różnych powodów zostają umieszczane w rodzinach zastępczych, często z naruszeniem przepisów Konwencji o prawach dziecka, która została przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 20 listopada 1989 r. 

- Znane są nam dramatyczne sytuacje umieszczania dzieci w rodzinach, gdzie nawet nie mówią w języku kraju swojego pochodzenia – powiedział wiceminister Michał Wójcik.

Dzieci umieszczane są w rodzinach o różnej kulturze, języku czy religii. Właściwy organ lub sąd, który podejmuje decyzję w tej sprawie nie informuje Organu Centralnego jakim w Polsce jest Ministerstwo Sprawiedliwości, że postępowanie w tej sprawie zostało wszczęte.

Informacje i zakres toczącego się postępowania z udziałem dziecka polskiego, jeżeli już docierają do Ministerstwa Sprawiedliwości to na dalszym etapie postępowania, kiedy to dziecko przez bardzo długi okres, czasem kilkuletni, przebywa w rodzinie obcej kulturowo, językowo i często religijnie. O toczącym się postępowaniu dowiadujemy się najczęściej od rodziców błagających o pomoc Państwo Polskie, od służb konsularnych czy z doniesień medialnych.

Dlatego potrzebny jest sprawny i jak najszybszy przepływ informacji o podjętych wobec dziecka z innego kraju działaniach. Władze w sytuacji podjęcia decyzji o odebraniu dziecka innej narodowości powinny o tym fakcie jak najszybciej poinformować Organ Centralny w kraju z którego dziecko pochodzi. Pozwoli to podjąć działania, które skutecznie zabezpieczą dziecko i jego prawa wynikające z Konwencji ONZ.

Konieczna współpraca

- Te same problemy pojawiły nie tylko w Polsce, ale też w innych krajach Unii Europejskiej. Chcielibyśmy skorzystać z okazji, aby w trakcie publicznego wysłuchania podzielić się naszymi doświadczeniami, aby wypracować najlepsze rozwiązania i praktyki w kwestiach związanych z umieszczeniem dzieci w rodzinach zastępczych lub prawem dziecka do kontaktu z rodziną biologiczną – mówił Sekretarz Stanu Michał Wójcik.

Pomimo wyraźnego, nie budzącego wątpliwości, zobowiązania wskazanego przez akty prawa międzynarodowego i unijnego do podejmowania określonych działań wobec dziecka, które musiało być oddzielone od rodziców biologicznych, Organy Centralne nie tylko Polski, ale i innych krajów Unii Europejskiej obserwują poważne naruszenia praw dziecka w zakresie zapewnienia mu kontynuacji wychowania w zgodzie z kulturą, językiem oraz religią, w której do tej pory żyło.

- Dlatego zgłosiliśmy propozycję dodania nowego przepisu do Rozporządzenia Bruksela II bis, nakładającego na organy prowadzące postępowanie o umieszczeniu dziecka w pieczy zastępczej obowiązku informowania właściwego organu państwa, z którym dziecko ma ścisły związek o wszczęciu procedury - kontynuował minister Wójcik.

W trakcie wysłuchania Sekretarz Stanu poinformował, że Ministerstwo Sprawiedliwości pracuje nad całościową reformą sądownictwa dotyczącą spraw prowadzonych w trybie Konwencji Haskiej, w tym spraw opiekuńczych i rodzicielskich. W ramach proponowanych rozwiązań powołanych miałoby zostać 11 sądów specjalistycznych pierwszej instancji i jeden sąd odwoławczy, a także wprowadzony zostanie zakaz odbioru dziecka do czasu uprawomocnienia wyroku.

Wydział Komunikacji Społecznej i Promocji
Ministerstwo Sprawiedliwości