Ekspozycja „First to fight. Polacy na frontach II wojny światowej” powstała we współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej. Jak podkreśla IPN, państwo polskie przez całą wojnę nieprzerwanie istniało jako podmiot prawa międzynarodowego, członek koalicji antyniemieckiej, a także prawny reprezentant ludności i terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Wyrazem dążeń do niepodległości była odbudowa, w konspiracji, sił zbrojnych w okupowanym kraju oraz regularnych jednostek armii polskiej we Francji, a następnie w Wielkiej Brytanii, a także w ZSRS w latach 1941–1942.

Najdzielniejsi ludzie

Wystawa w przejmujący sposób prezentuje wysiłek polskiego oręża w czasach II wojny światowej i ofiarę poniesioną w walce o Ojczyznę. Przedstawia wielkie bitwy, w których wsławili się Polacy – Bitwę o Narwik, Bitwę o Anglię, Bitwę o Tobruk, Bitwę o Monte Cassino, boje Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka toczone w operacji normandzkiej i flandryjskiej. Przywołuje pamięć o Zbrodni Katyńskiej, ewakuacji armii gen. Władysława Andersa z terenów ZSRS, a także o powojennym prześladowaniu przez władze komunistyczne żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, którzy zdecydowali się na powrót do kraju.

Na wystawę składają się zdjęcia, ale też archiwalne relacje świadków historii. David Moore Crook, brytyjski pilot samolotów myśliwskich, uczestnik bitwy o Anglię, mówił o polskich pilotach RAF: „Bez wątpienia byli jednymi z najdzielniejszych ludzi, jakich znałem”. „Pierwszy polski dywizjon [303] zestrzelił w ciągu jednego miesiąca więcej Niemców niż jakakolwiek brytyjska jednostka w tym samym czasie” – relacjonował marszałek lotnictwa Sir Hugh Dowding.

Dziękujemy Wam!

Z kolei ppłk Władysław Dec, weteran spod Narwiku oraz zastępca dowódcy w 3. Brygadzie Strzelców, wspominał wyzwolenie Bredy przez Dywizję Pancerną gen. Stanisława Maczka: „Ludność tańczyła z radości na ulicach. Rano we wszystkich oknach każdego domu były przyklejone drukowane nalepki z napisem >Dziękujemy Wam, Polacy!<”.

Ekspozycja opowiada również o trudnym losie tych, którym przyszło walczyć poza siłami zbrojnymi RP, na froncie wschodnim: w formacjach wojskowych stworzonych przez ZSRS i w pełni podporządkowanych dowództwu sowieckiemu. Sytuację tę dobrze oddawała cytowana na wystawie nota rządu RP w Londynie z 1 września 1943 r., która uznawała utworzenie 1. Polskiej Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki za pogwałcenie suwerennych praw Polski: „Z drugiej strony Rząd Polski nie wątpi, że obywatele polscy, nawet jeśli o ich losach decydują nieprawnie obce władze, wyróżnią się osobistymi walorami w walce przeciw wspólnemu wrogowi” – głosiło stanowisko rządu emigracyjnego.

Parada Zwycięstwa bez Polaków

Wystawa przypomina, że mimo olbrzymich strat ludzkich i materialnych poniesionych przez Polskę podczas II wojny światowej, marzenia o wolnym, suwerennym i demokratycznym państwie nie stały się rzeczywistością: jedna okupacja (niemiecka) została zastąpiona kolejną – tym razem sowiecką. Choć przez całą wojnę Polska walczyła po stronie finalnie zwycięskiej koalicji, kończyła ją jako kraj zniewolony, pozbawiony niemal połowy przedwojennego terytorium. Narzucono krajowi komunizm, który trwał przez przeszło 40 lat. Gorzkim symbolem była Parada Zwycięstwa, która 8 czerwca 1946 r. maszerowała ulicami Londynu bez udziału Polaków.

Biuro Komunikacji i Promocji
Ministerstwo Sprawiedliwości