Poljska u Srbiji

Istorijski okvir

Diplomatski odnosi između Republike Poljske i Srbije (u vreme Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca) uspostavljeni su 1919. godine. Prvi poljski izaslanik stigao je u Beograd 19. septembra 1919. godine, a jugoslovenski otpravnik poslova Jevrem Tadić preuzeo je dužnost u Varšavi 29. oktobra iste godine. Uprkos brzom uspostavljanju diplomatskih odnosa, prve godine nakon Prvog svetskog rata nisu dovele do značajnijeg razvoja poljsko-jugoslovenske saradnje. Odnosi između Varšave i Beograda u to vreme bili su rezultat šireg procesa definisanja spoljne politike, uključujući dobre poljsko-mađarske odnose i pripadnost Jugoslavije takozvanoj Maloj Antanti.

Do intenzivnije saradnje došlo je ubrzo nakon završetka Drugog svetskog rata i kristalizacije podele Evrope na zapadni i socijalistički blok. Još u periodu od 1945. do 1948. godine Poljska i Jugoslavija uložile su veliki napor da ojačaju saradnju uglavnom putem sporazuma o prijateljstvu i uzajamnoj pomoći, ekonomskih i trgovinskih sporazuma, bilateralnih poseta i zajedničkih sportskih i kulturnih događaja. Godine 1946. potpisan je Sporazum o prijateljstvu i uzajamnoj pomoći između Federativne Narodne Republike Jugoslavije i Republike Poljske. Uprkos kratkotrajnom zahlađenju odnosa između Varšave i Beograda do kog je došlo usled sukoba Josipa Broza Tita i Informbiroa, smrt Josifa Visarionoviča Staljina i promene u SSSR-u dorineli su njihovom primetnom oživljavanju. Pedesete godine prošlog veka pokazale su se kao najplodnija decenija u razvoju bilateralnih odnosa. Do osamdesetih godina glavni gradovi su potpisali nekoliko desetina bilateralnih ugovora, sporazuma, konvencija i zajedničkih izjava.

Politička saradnja za vreme III RP 

Početak političkih promena u Poljskoj i teška sudbina Jugoslavije devedesetih godina prošlog veka prirodno su doveli do slabljenja bilateralnih odnosa. Međutim, uprkos složenim unutrašnjim reformama i tekućim pregovorima o pristupanju Evropskoj uniji i NATO-u, Poljska je dosledno podržavala uspostavljanje mira i stabilnosti u bivšoj Jugoslaviji. Poljski vojni kontingent stigao je u Jugoslaviju 1992. godine, a iste godine poljska humanitarna organizacija počela je da pruža pomoć civilnom stanovništvu. Poljska je od 2000. godine dosledno podržavala procese demokratizacije u Srbiji i napore Beograda da postane članica Evropske unije. Bilateralni odnosi na nivou predsednika, premijera, ministara, parlamentaraca i lokalnih vlasti intenzivno se razvijaju više od deset godina. Poljska rado prenosi Srbiji svoje iskustvo sistemske i društvene tranzicije, pristupanja EU  i procesa pomirenja, između ostalog i u okviru projekata: Akademija za proširenje, Beogradska konferencija, Akademija mladih diplomata i seminar za mlade u Kšižovi "Sećanje, razumevanje, budućnost". Poljska se 2018. priključila Berlinskom procesu, inicijativi koja podržava regionalnu saradnju država Zapadnog Balkana i dopunjuje politiku proširenja Evropske unije. 

Ugovornopravni okviri: 1. juna 2011. godine potpisan je sporazum između Republike Poljske i Republike Srbije o ekonomskoj saradnji, koji je stupio na snagu 16. maja 2012. godine. Sporazum predviđa osnivanje poljsko-srpske komisije za ekonomsku saradnju, čiji je glavni cilj dinamičnija saradnja, definisanje prioriteta i mogućnosti za pomoć preduzetnicima. Prvi sastanak Komisije održan je u Beogradu 23. i 24. oktobra 2014. godine. Druga sednica Poljsko-srpske zajedničke komisije za ekonomsku saradnju održana je 7. novembra 2017. godine. Sednici su predsedavali Stevan Nikčević, državni sekretar u Ministarstvu trgovine, turizma i telekomunikacija i Tadeuš Košćinjski, državni sekretar u Ministarstvu razvoja Republike Poljske. Tokom sastanka razmenjene su informacije o ekonomskoj situaciji u Poljskoj i Srbiji, a ocenjena je analizirana saradnja u prioritetnim oblastima (trgovina, industrija i investicije, poljoprivreda i zaštita životne sredine, energetika i rudarstvo, transport, turizam, razvojna saradnja) i dati su predlozi za korake u cilju daljeg razvoja.  Investiciona saradnja: Grupa vodećih poljskih investitora uključuje bivšu KOPEX grupu, koja je pobedila na privatizacionim tenderima u 2008-2009. godini za četiri fabrike u Nišu. Godine 2007. Firma TELE-FONIKA Kable S.A. preuzela je srpsku Fabriku kablova Zaječar. Uočene su i poljske investicije u IT sektor. 2007. godine Grupa Asseco Poland preuzela je tri vodeće srpske kompanije iz ovog sektora. Početkom marta 2013. godine je u prisustvu gradonačelnika Beograda potpisan ugovor za isporuku poljskih autobusa Solaris, model Turbino 18 za potrebe javnog gradskog prevoza u Beogradu. Solarisovi autobusi koriste se i u Novom Sadu.  Trgovinska razmena: Statistika poljsko–srpskog prometa u 2018. godini ukazuje na kontinuiranu aktivnost poljskih izvoznika i potvrđuje trenutni trend rasta trgovine od 2010. sa povećanjem pozitivnog salda u našu korist (u 2010. godini promet je iznosio 358,6 miliona evra, poljski izvoz 281,6 miliona evra; 2018.1203,1 miliona evra, poljski izvoz 821,8 miliona evra).

Dana 10. septembra 2014. godine stupio je na snagu sporazum između Vlade Republike Poljske i Vlade Republike Srbije o saradnji u oblasti kulture, obrazovanja i nauke, čime su aktuelizovani prethodno usvojeni zakonski propisi koji se odnose na oblast kulturne saradnje obe zemlje u širem smislu i dati podsticaji za njeno intenziviranje. Sporazum proširuje obim i oblike saradnje na pitanja koja su značajna sa stanovišta poljske strane, kao što je zaštita kulturne baštine i spomenika ili zaštita autorskih prava. Ovaj akt precizno definiše obim kontakata dveju država u oblasti kulture koji, između ostalog, predviđa i mogućnost saradnje u oblasti filmske koprodukcije, saradnje na forumu međunarodnih organizacija, uključujući UNESCO, kontakte između regionalnih i lokalnih zajednica i mladih, podržava saradnju u oblasti obrazovanja, uključujući i nastavu jezika i književnosti druge zemlje, kao i saradnju naučnih institucija i istraživačkih centara. 

Trenutno se radi na Izvršnom programu za Sporazum između Vlade Republike Poljske i Vlade Republike Srbije o saradnji u oblasti kulture, obrazovanja i nauke, koja će biti usvojena kao zapisnik sa sastanka prve poljsko-srpske mešovite komisije, osnovane prema članu 19. Sporazuma između Vlade Republike Poljske i Vlade Republike Srbije o kulturnoj, obrazovnoj i naučnoj saradnji,koje treba realizovati od 2018. do 2021. Poljsko-srpska saradnja u oblasti kulture u poslednjih nekoliko godina zasniva se uglavnom na direktnim kontaktima i posetama autora, umetnika i stručnjaka iz oblasti kulture. Internacionalni književni festivali i takmičenja kao što su: "Svetski dan poezije", "Festival poezije i knjige", "Festival evropske književnosti" ili "Međunarodni sajam knjiga" u Beogradu, na koje se pozivaju savremeni poljski pisci i pesnici, uživaju veliko interesovanje u Srbiji. Poljska književnost nije samo prisutna na srpskom izdavačkom tržištu, već je i dobro prepoznata i cenjena. Čitaoci rado kupuju poljsku prozu i poeziju, a pojavljuju se nova izdanja poljske književnosti. Intenzivno se razvija i kulturna razmena umetnika i umetničkih ansambala sa ciljem učešća na folklornim takmičenjima i festivalima u Srbiji i Poljskoj, kao što su "Beogradski festival folklora", Festival narodnog stvaralaštva i narodnih tradicija "Međunarodni susreti u Obrenovcu". Pored toga, na repertoaru srpskih pozorišta nalaze se dramske predstave i muzički spektakli poljskih stvaralaca. Poslednjih godina primećujemo i povećano interesovanje za filmsku produkciju Poljske, što se vidi na velikom broju međunarodnih filmskih festivala organizovanih u Srbiji, na kojima se prikazuju poljski filmovi. Najpopularniji među publikom su Međunarodni filmski festival "FEST", Evropski filmski festival na Paliću, Festival dokumentarnog filma "Sedam veličanstvenih" i "Beldocs" u Beogradu. Cenjena su i dostignuća poljske animacije, koja su predstavljena na festivalima kao što su: "Balkanima", "Animanima", "Martovski festival". Značajno je i učešće poljskih umetnika na muzičkim festivalima u Srbiji, na primer na Međunarodnom džez festivalu "Nišvil", "Beogradskom dżez festivalu" ili "Guča festu". Vredi pomenuti i konferenciju "Jugoslovensko-poljski odnosi u dvadesetom veku" koju organizuju Institut za savremenu istoriju u Beogradu i Univerzitet „Kazimir Veliki” u Bidgošču, a koji se od 2013. godine održava u Beogradu i Bidgošču. Od 2012. godine glavni grad Srbije domaćin je Međunarodnog festivala „Frederik Šopen” (Beogradski Šopen Fest), koji promoviše poljsku muzičku tradiciju i dela Frederika Šopena u Srbiji i na Balkanu. 

U Republici Srbiji postoje dva centra za učenje poljskog jezika na nivou visokog obrazovanja: Katedra za poljski jezik koja funkcioniše u okviru Odseka za slavistiku na Filološkom fakultetu Beogradskog univerziteta i lektorat poljskog jezika u okviru Odseka za slavistiku Univerziteta u Novom Sadu. Na obe katedre rade lektori iz Poljske. U Poljskoj se srpski jezik može studirati na trogodišnjim BA studijama i dvogodišnjim dopunskim (magistarskim) studijama u glavnim akademskim centrima (Jagelonski univerzitet, Univerzitet u Varšavi, Univerzitet u Gdanjsku, Univerzitet u Vroclavu, Univerzitet u Šleziji, Univerzitet Adam Mickjevič u Poznanju). Program stipendiranja „Stefan Banah”  sprovodi se od akademske 2013/2014. godine na inicijativu Ministarstva spoljnih poslova i Ministarstva nauke i visokog obrazovanja. Od 2019. godine program je namenjen i kandidatima iz Republike Srbije. Od 1. oktobra 2017. koordinacija programa poverena je Nacionalnoj agenciji za akademsku razmenu (NAWA). Poljska strana nudi srpskim istraživačima mogućnost da koriste programa za stipendiranje "Thesaurus Poloniae", koji koordinira Međunarodni kulturni centar u Krakovu. Program je namenjen stranim istraživačima istorije i kulturnog nasleđa Republike Poljske i Srednje Evrope.  

Priznavanje obrazovanja u Republici Srbiji

Informacije o priznavanju obrazovanja u cilju zapošljavanja dostupne su na internet stranici: https://www.enic-naric.net/serbia.aspx i http://www.mpn.gov.rs/enicnaric-srbija/

Informacije o priznavanju obrazovanja u cilju daljeg studiranja dostupne su na internet stranici: http://bg.ac.rs/en/education/recognition.php

Priznavanje obrazovanja u Republici Poljskoj

Informacije o priznavanju obrazovanja u cilju zapošljavanja dostupne su na internet stranici: (na poljskom jeziku) https://nawa.gov.pl/uznawalnosc ili (na engleskom jeziku)  https://nawa.gov.pl/en/recognition