Urząd do Spraw Cudzoziemców

Wystąpienie Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej na podstawie Umowy Wyjścia wiąże się z rozpoczęciem obowiązywania od 1 lutego 2020 roku tak zwanego okresu przejściowego, który trwać będzie do dnia 31 grudnia 2020r. W tym okresie zasady wjazdu i pobytu obywateli Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej korzystających z prawa do swobody przemieszczania się i członków ich rodzin reguluje na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, dotychczas stosowana, ustawa z dnia 14 lipca 2006r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin (tj. z 2019r., poz. 293 z późn.zm.).

Zgodnie z art. 21 ust. 1 w/w ustawy zarejestrowanie pobytu następuje na wniosek obywatela UE, a wydanie karty pobytu członka rodziny obywatela UE – na wniosek członka rodziny niebędącego obywatelem UE. Wniosek ten, o czym mowa w ust. 2, składa się osobiście, nie później niż w następnym dniu po upływie 3 miesięcy od dnia wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Wymóg osobistego złożenia wniosku nie dotyczy małoletniego.

Z brzmienia art. 22 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. prawo prywatne międzynarodowe (j.t. Dz. U. z 2015 r. poz. 1792, dalej „p.p.m.”) wynika, iż przedstawicielstwo ustawowe podlega prawu właściwemu dla stosunku prawnego, z którego wynika umocowanie do reprezentowania. Dodatkowo art. 59 ust. 1 p.p.m. stanowi, iż prawo właściwe dla spraw z zakresu władzy rodzicielskiej i kontaktów z dzieckiem określa Konwencja o jurysdykcji, prawie właściwym, uznawaniu, wykonywaniu i współpracy w zakresie odpowiedzialności rodzicielskiej oraz środków ochrony dzieci, sporządzona w Hadze w dniu 19 października 1996 r. (Dz. Urz. UE L 151 z 11.06.2008, str. 39; Dz. U. z 2010 r. Nr 172, poz. 1158, dalej „Konwencja”).

Wobec tego, z art. 17 Konwencji wynika, iż wykonywanie odpowiedzialności rodzicielskiej podlega prawu państwa zwykłego pobytu dziecka. W razie zmiany zwykłego pobytu dziecka, podlega prawu państwa nowego zwykłego pobytu.

Jak natomiast stanowi art. 98 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2019r., poz. 2086, z późn. zm., dalej „k.r.o.”) rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Jeżeli dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską obojga rodziców, każde z nich może działać samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy dziecka. Ponadto zgodnie z art. 99 k.r.o. jeżeli żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską, reprezentuje je kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy.

Zgodnie zaś z brzmieniem art. 32 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (j.t. Dz. U. z 2018 r. poz. 2096, z późn. zm., dalej „k.p.a.”) strona może działać przez pełnomocnika, chyba że charakter czynności wymaga jej osobistego działania.

Istotą omawianego problemu jest właściwa interpretacja art. 21 ust. 2 ustawy o wjeździe, a w szczególności rozumienie wymogu osobistego złożenia wniosku przez cudzoziemca. Wykładnia celowościowa wskazuje, iż intencją ustawodawcy było rozumienie tego przepisu w taki sposób, iż zwrot „”składa się osobiście” oznacza czynność formalną dokonaną przez cudzoziemca, polegającą na jego osobistym stawiennictwie we właściwym organie administracji publicznej i przedłożenie formularza wniosku w formie papierowej upoważnionemu do ich przyjmowania pracownikowi tego organu.

Wobec tego zwolnienie małoletniego obywatela UE lub małoletniego członka rodziny obywatela UE niebędącego obywatelem UE z wymogu osobistego złożenia wniosku oznacza, iż małoletni cudzoziemiec nie ma obowiązku fizycznej obecności we właściwym organie administracji publicznej podczas jego składania.

Idąc dalej należy zauważyć, iż w sytuacji, gdy sprawa administracyjna dotyczy małoletniego niebędącego obywatelem Rzeczypospolitej Polskiej, reprezentowanego przez przedstawiciela ustawowego, istnieje potrzeba ustalenia prawa właściwego dla stosunku tej władzy rodzicielskiej. Jak wynika z przytoczonego już art. 17 Konwencji wykonywanie władzy rodzicielskiej podlega prawu państwa zwykłego pobytu dziecka. W praktyce pojęciem „zwykły pobyt” określa się taki stan, w którym cudzoziemiec przebywa na terytorium jednego państwa bez zamiaru stałego w nim pobytu (charakteryzującego miejsce zamieszkania). Należy zatem przyjąć, iż miejscem zwykłego pobytu małoletniego obywatela UE lub małoletniego członka rodziny niebędącego obywatelem UE, w odniesieniu do omawianego problemu, jest terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a co z tym związane, prawem właściwym w tych sprawach jest prawo polskie. 

Jak wynika z przytoczonego powyżej art. 98 rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Wynika z tego, iż obejmuje ono, oprócz dokonywania w imieniu małoletniego czynności materialnoprawnych oraz czynności przed sądami, także czynności przed organami administracyjnymi. Czynności te, poza wyjątki wskazanym w k.r.o. i innych ustawach szczególnych są zawsze skuteczne i wywołują skutki prawne. W sytuacji braku możliwości reprezentacji dziecka przez rodziców rolę przedstawiciela małoletniego przejmuje ustanowiony w tym celu przez sąd opiekuńczy kurator (art. 99 k.r.o.). Osoba ta w zakresie reprezentacji prawnej posiada, co do zasady takie same uprawnienia, jak rodzice tego dziecka.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie wprowadza zakazu ustanowienia przez rodziców małoletniego pełnomocnika, który może być umocowany zarówno do występowania w sprawie w ich imieniu, jak i w imieniu samego małoletniego. Uprawnienie to na gruncie art. 32 k.p.a doznaje jednak ograniczeń. Ustawodawca nakłada bowiem na stronę obowiązek osobistego działania, jeżeli charakter dokonywanej czynności tego wymaga.

Jedną z takich czynności, wymagających osobistego działania strony jest złożenie wniosków o zarejestrowanie pobytu obywatela UE czy też w sprawie wydania karty pobytu członka rodziny obywatela UE, które w kontekście występowania do organu administracji publicznej z indywidualnym żądaniem, rozumiane jest jako wypełnienie formularza wniosku, a następnie złożenie, pod oświadczeniem o zgodności z prawdą danych zawartych we wniosku, własnoręcznego podpisu przez stronę.

Wobec tego, gdy żądanie dotyczy małoletniego cudzoziemca, uprawnionymi do wypełnienia, a co najważniejsze podpisania tego wniosku są wyłącznie jego przedstawiciele ustawowi lub kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy. Nie oznacza to jednak, iż charakter całego postępowania w sprawie o zarejestrowanie pobytu czy też w sprawie wydania karty pobytu małoletniego członka rodziny niebędącego obywatelem UE, wyklucza w nim udział pełnomocnika. Innych właściwych w sprawie czynności może już dokonywać także prawidłowo umocowany pełnomocnik.

Reasumując przedstawić należy, że obowiązujące przepisy:

• Nie wymagają fizycznej obecności małoletniego cudzoziemca we właściwym organie administracji publicznej podczas składania wniosku o zarejestrowanie pobytu obywatela UE lub o wydanie karty pobytu członka rodziny obywatela UE
• Wymagają, aby czynności złożenia wniosku w sprawie pobytu małoletniego cudzoziemca dokonali przedstawiciele ustawowi małoletniego lub kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy
• Nie sprzeciwiają się temu, aby wypełniony przez przedstawicieli ustawowych małoletniego lub przez jego kuratora wniosek został wniesiony nie w trakcie osobistego stawiennictwa w urzędzie obsługującym wojewodę, a za pośrednictwem operatora pocztowego
• Nie sprzeciwiają się temu, aby innych czynności w postępowaniu, poza czynnością złożenia wniosku, dokonywał pełnomocnik ustanowiony przez przedstawicieli ustawowych małoletniego lub przez jego kuratora.