Urząd do Spraw Cudzoziemców

Ustawa z dnia 21 lutego 2025 r. o zmianie ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wprowadza następujące zmiany w przepisach:

• wprowadzenie definicji pojęcia „instrumentalizacja”

Definicja ta będzie obejmować prowadzenie przez państwo graniczące z Polską lub inny podmiot, działań zmierzających do umożliwienia przekroczenia przez cudzoziemców wbrew przepisom prawa granicy zewnętrznej[i]. Dotyczy to w szczególności użycia przemocy wobec funkcjonariuszy służb państwowych oraz żołnierzy Sił Zbrojnych RP chroniących tę granicę lub niszczenia infrastruktury granicznej, mogących skutkować destabilizacją sytuacji wewnętrznej na terytorium Polski.

• wprowadzenie podstawy prawnej do czasowego ograniczenia prawa do złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej

W art. 33a ust. 1 ustawy o udzielaniu ochrony zostały określone łączne przesłanki czasowego ograniczenia prawa do złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej:

1) ma miejsce instrumentalizacja (w znaczeniu przyjętym w art. 2 pkt 6a);

2) działania podejmowane w ramach instrumentalizacji stanowią poważne i rzeczywiste zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa lub społeczeństwa;

3) wprowadzenie tego ograniczenia jest niezbędne dla wyeliminowania zagrożenia dla bezpieczeństwa lub społeczeństwa, a inne środki nie są wystarczające do jego wyeliminowania.

Czasowe ograniczenie prawa do złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej będzie mogło być wprowadzone w drodze rozporządzenia Rady Ministrów, wydawanego na wniosek ministra właściwego do spraw wewnętrznych. W rozporządzeniu tym będzie określać się okres obowiązywania czasowego ograniczenia prawa do złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej oraz odcinek granicy (zewnętrznej), na której będzie ono stosowane.

W przypadku złożenia wniosku o wydanie takiego rozporządzenia minister właściwy do spraw wewnętrznych będzie obowiązany poinformować sejmową komisję właściwą do spraw wewnętrznych (obecnie Komisję Administracji i Spraw Wewnętrznych) o złożeniu wniosku do Rady Ministrów nie później niż następnego dnia po jego złożeniu. Okres, na jaki będzie można będzie można wprowadzić w drodze rozporządzenia Rady Ministrów czasowe ograniczenie prawa do złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, nie będzie mógł przekraczać 60 dni.

W przypadku, gdyby nie ustały przyczyny wprowadzenia tego ograniczenia, okres jego obowiązywania będzie mógł być przedłużony na czas oznaczony, nie dłuższy niż 60 dni, po wyrażeniu przez Sejm zgody na to przedłużenie. Przedłużenie również będzie następować w drodze rozporządzenia Rady Ministrów.

W przypadku gdyby ustały przyczyny wprowadzenia czasowego ograniczenia prawa do złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej przed upływem okresu, na jaki ograniczenie to zostało wprowadzone, będzie ono mogło zostać zniesione na całym odcinku granicy, na którym jest stosowane, albo na jego części. Wcześniejsze zniesienie czasowego ograniczenia również będzie następowało w drodze rozporządzenia Rady Ministrów.

Istotą czasowego ograniczenia prawa do złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej będzie to, że w czasie i miejscu jego stosowania organ Straży Granicznej nie będzie przyjmował wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej. W tym czasie i miejscu nie będzie również stosowany przepis art. 28 ustawy o udzielaniu ochrony dotyczący deklaracji zamiaru złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej.

Czasowe ograniczenie prawa do złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej nie będzie jednak obejmować wszystkich osób występujących z takim wnioskiem. Nowe przepisy przewidują, że pomimo stosowania ograniczenia w danym czasie i miejscu, wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej będzie przyjmowany przez organ Straży Granicznej od cudzoziemca będącego:

1) małoletnim bez opieki[ii];

2) kobietą ciężarną;

3) osobą, która może wymagać szczególnego traktowania, w szczególności ze względu na swój wiek lub stan zdrowia;

4) osobą, wobec której zachodzą okoliczności, które w ocenie organu Straży Granicznej jednoznacznie świadczą, że jest ona zagrożona rzeczywistym ryzykiem doznania poważnej krzywdy w państwie, z którego przybyła bezpośrednio na terytorium Polski;

5) obywatelem państwa stosującego instrumentalizację, z którego terytorium cudzoziemcy przybywają do Polski.

Gdyby cudzoziemiec, który byłby objęty co najmniej jednym z powyższych wyjątków, dopuściłby się zachowania, w związku z którym konieczne byłoby użycie lub zastosowanie wobec niego środków przymusu bezpośredniego, użycie broni lub innego uzbrojenia bezpośrednio po tym, jak przekroczył albo usiłował przekroczyć granicę z użyciem przemocy i we współdziałaniu z innymi osobami, to wyjątki te nie będą stosowane i wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej nie zostanie przyjęty.

• uchylenie przepisu art. 33 ust. 1a ustawy o udzielaniu ochrony

Przepis ten został dodany na mocy ustawy z dnia 14 października 2021 r. o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1918) i ustanawia podstawę pozostawienia przez Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców bez rozpoznania wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej w określonych przypadkach. Z dniem wejścia w życie ustawy został uchylony.

• wprowadzenie dodatkowych podstaw pozbawienia cudzoziemca statusu uchodźcy

W ustawie o udzielaniu ochrony zostały dodane dwa nowe punkty, które ustanowią dodatkowe względem obecnego stanu prawnego podstawy pozbawienia cudzoziemca statusu uchodźcy:

1) cudzoziemiec stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa, w którym przebywa;

2) cudzoziemiec został skazany prawomocnym wyrokiem za szczególnie poważne przestępstwo, inne niż zbrodnię przeciwko pokojowi, zbrodnię wojenną lub zbrodnię przeciwko ludzkości w rozumieniu prawa międzynarodowego, i stanowi zagrożenie dla społeczeństwa państwa, w którym przebywa.