Polska w Uzbekistanie

Generał Władysław Anders był dowódcą Armii Polskiej w ZSRS. Dzięki niemu tysiące Polaków mogło opuścić sowieckie łagry. Łącznie ze ZSRS do Iranu zdołało wyjechać 116.543 osoby, w tym 78.631 żołnierzy, czyli ok. 10% Polaków wywiezionych do ZSRS po 17 września 1939 r.

Fragmenty wspomnień Władysława Andersa w książce pt. „Bez ostatniego rozdziału”: „W początku 1942 r. przyszła decyzja przeniesienia wojska polskiego na południe… Sztab armii umieszczono w Jangi-Jul, co znaczy Nowa Droga, w okolicy Taszkientu i rzeczywiście stamtąd zaczęliśmy nową drogę poprzez kraje Bliskiego Wschodu”. Pierwsza ewakuacja rozpoczęła się w drugiej połowie marca 1942 roku i trwała do 5 kwietnia. Wyznaczeni do niej żołnierze oraz cywile koleją docierali do Krasnowodzka, gdzie wsiadali na statki kierowane do Pahlevi. W tym czasie z ZSRS wyjechało niemal 33 tys. żołnierzy i 11 tys. cywilów. Ostatni etap ewakuacji ruszył w połowie sierpnia, tym razem w ciągu zaledwie 12 dni do Persji zostało przerzuconych ponad 70 tys. osób, z czego jedną trzecią stanowili cywile. Ewakuowanym Polakom towarzyszył lęk, niepewność, pragnienie, ale i radość, że oto właśnie udało się opuścić „dom niewoli”. Chorych, osłabionych i wygłodzonych żołnierzy i cywilów dziesiątkowały epidemie. Od lutego do sierpnia 1942 r. zmarło ok. 3100 żołnierzy i jeszcze więcej cywilów, w tym dzieci.

Dziś oddajemy hołd naszym rodakom: oficerom, żołnierzom, cywilom oraz licznym junakom i dzieciom, którzy zmarli z głodu i chorób na uzbeckiej ziemi. Wyrażamy wdzięczność Narodowi Uzbeckiemu, który mimo, że sam znajdował się w tragicznej sytuacji w latach II Wojny Światowej, wyciągnął pomocną dłoń do Polaków.