Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gdańsku

Główny Inspektor Ochrony Środowiska wykonał ocenę jakości powietrza na terenie kraju za rok 2023, wyniki oceny dla województwa pomorskiego w postaci raportu pt. „Roczna ocena jakości powietrza w województwie pomorskim. Raport wojewódzki za rok 2023” dostępne są tutaj.

Ocenę jakości powietrza za rok 2023 w województwie pomorskim wykonano pod kątem ochrony zdrowia ludzi, dla dwóch stref: strefy aglomeracji trójmiejskiej oraz strefy pomorskiej. Zakres prowadzonego monitoringu obejmował pomiary stężeń: dwutlenku siarki, tlenku azotu, dwutlenku azotu, tlenków azotu, benzenu, tlenku węgla, ozonu, pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 w powietrzu, a także pomiary ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10.

 

Na podstawie oceny jakości powietrza w województwie pomorskim za rok 2023 stwierdzono przekroczenie poziomu docelowego dla benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10 na terenie strefy pomorskiej.

Podobnie jak w latach poprzednich, wysokie wartości stężeń tego zanieczyszczenia rejestrowano w okresach grzewczych (styczeń – marzec, październik – grudzień).

 

Głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza w województwie pomorskim jest emisja pochodząca z sektora komunalno-bytowego (kominy domów ogrzewanych indywidualnie paliwami stałymi), mniejszy udział stanowią emisje z transportu oraz działalności przemysłowej (emisja punktowa).

 

W 2023 roku inspektorzy WIOŚ w Gdańsku przeprowadzili łącznie 141 kontroli, których celem było przestrzeganie przepisów w zakresie emisji gazów i pyłów do powietrza lub weryfikacja realizacji działań wynikających z Programów Ochrony Powietrza przez gminy i podmioty. Podczas 102 kontroli stwierdzono nieprawidłowości i wystawiono 70 mandatów karnych.

 

Biorąc pod uwagę jakość powietrza w ostatnich latach podjęto szereg działań, podejmując uchwały antysmogowe oraz wdrażając liczne programy.

 

Dlaczego uchwały antysmogowe?

• W związku z brakiem znaczącej poprawy w zakresie jakości powietrza, zobowiązano Polskę do wdrożenia zdecydowanych działań mających na celu jak najszybsze uporanie się z problemem złej jakości powietrza. Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej przeciwko Polsce zapadł 22 lutego 2018 r.
• Opracowana przez GIOŚ „Roczna ocena jakości powietrza w województwie pomorskim. Raport wojewódzki za rok 2023” wykazała znaczne przekroczenia w zakresie stężeń 24-godzinnych pyłu PM10 oraz średniorocznego poziomu benzo(a)pirenu.
• Główna przyczyna przekroczeń to niska emisja komunalno-bytowa - spalanie paliw stałych, szczególnie w przestarzałych, niskosprawnych kotłach i piecach używanych w gospodarstwach domowych do celów grzewczych.
• Mimo realizacji działań w nich zawartych w programach ochrony powietrza uchwalanych przez Sejmik Województwa Pomorskiego od 2013 r., brak poprawy jakości powietrza w województwie
• Sytuacja aerosanitarna województwa stanowiąca zagrożenie dla życia i zdrowia wielu jego mieszkańców.
• Brak narzędzi prawnych i ekonomicznych mobilizujących mieszkańców do zmiany sposobu ogrzewania.

 

Te wszystkie okoliczności spowodowały konieczność przyjęcia przez radnych Sejmiku Województwa Pomorskiego uchwał antysmogowych.

 

Uchwały antysmogowe – wymogi, terminy, kontrole, sankcje

 

W 2020 r. zostały przyjęte trzy uchwały antysmogowe dla województwa pomorskiego. Przyjęto osobną uchwałę dla miasta Sopotu, uchwałę obowiązującą na obszarze miast oraz uchwałę, która obowiązuje na pozostałym obszarze województwa.

1. uchwała antysmogowa dla Sopotu - uchwała nr 236/XIX/20 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 24 lutego 2020 r.
2. uchwała antysmogowa dla miast - uchwała nr 309/XXIV/20 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 28 września 2020 r.
3. uchwała antysmogowa poza miastami - uchwała nr 310/XXIV/20 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 28 września 2020 r.

 

Uchwała antysmogowa, zgodnie z art. 96 POŚ to akt prawa miejscowego wprowadzający ograniczenia lub zakazy w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw, w celu zapobieżenia negatywnemu oddziaływaniu na zdrowie ludzi lub na środowisko.

Uchwała dotyczy instalacji, w których następuje spalanie paliw, o mocy mniejszej niż 1 MW (niepodlegające obowiązkowi uzyskania pozwolenia zintegrowanego albo pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza albo dokonania zgłoszenia) które służą do zapewnienia właściwej temperatury w obiekcie budowlanym lub jego części, do podgrzewania wody użytkowej lub do produkcji pary technologicznej. Właściciel instalacji odpowiedzialny jest za wymianę starego kotła, natomiast użytkownik instalacji za stosowanie paliw dopuszczonych uchwałą.

 

Terminy wymiany instalacji grzewczych na paliwa stałe, które określono w uchwałach uzależniono od wieku tych urządzeń i spełnienia przez nie wymagań w zakresie emisji do powietrza szkodliwych substancji powstających w wyniku spalania paliw stałych.

 

Uchwała antysmogowa dla Sopotu zakazuje całkowitego spalania węgla od 1 stycznia 2024 roku.

 

Uchwały dla pozostałej części województwa mają określone następujące terminy:

• od 1 września 2024 r. nie można eksploatować kotłów na paliwa stałe niespełniających wymogów dla klas 3 według normy PN-EN 303-5:2012 lub nieposiadających tabliczki znamionowej,
• od 1 września 2026 r. nie można eksploatować kotłów na węgiel lub drewno klasy 3 lub 4 według normy PN-EN 303-5:2012,
• od 1 lipca 2035 r. nie można eksploatować kotłów na węgiel i drewno klasy 5 wg normy PN-EN 303-5:2012

 

Dopuszczalne źródła ogrzewania w miastach:

• jeśli jest dostęp do sieci ciepłowniczej lub gazowej, kocioł na paliwo stałe należy wymienić na:

- instalację C.O. lub gazową

-  OZE

- instalację na paliwo gazowe

- instalację na lekki olej opałowy

- energię elektryczną

• jeśli nie ma dostępu do sieci ciepłowniczej lub gazowej, kocioł na paliwo stałe należy wymienić na:

- instalację C.O. lub gazową

-  OZE

- instalację na paliwo gazowe

- instalację na lekki olej opałowy

- energię elektryczną

- instalację na paliwo stałe spełniającą wymogi ekoprojektu

 

Dopuszczalne źródła ogrzewania na terenach poza miastami:

• jeśli jest dostęp do sieci ciepłowniczej, kocioł na paliwo stałe należy wymienić na:

- instalację C.O. lub gazową

-  OZE

- instalację na paliwo gazowe

- instalację na lekki olej opałowy

- energię elektryczną

• jeśli nie ma dostępu do sieci ciepłowniczej, kocioł na paliwo stałe należy wymienić na:

- instalację C.O. lub gazową

-  OZE

- instalację na paliwo gazowe

- instalację na lekki olej opałowy

- energię elektryczną

- instalację na paliwo stałe spełniającą wymogi ekoprojektu

 

Wymagania ekoprojektu, czyli wymagania wynikające z rozporządzenia Komisji (UE) 2015/1189 z dnia 28 kwietnia 2015 r. w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla kotłów na paliwo stałe.

 

Miejscowe ogrzewacze pomieszczeń (MOP) – kominek, koza, piec kaflowy niespełniające wymagań ekoprojektu lub nieposiadające tabliczki znamionowej, nie mogą być eksploatowane od dnia 1 września 2024 r. Na terenach z dostępem do sieci ciepłowniczej lub gazowej (miasta) oraz sieci ciepłowniczej (poza miastami) eksploatacja może być tylko okazjonalna i nie może powodować uciążliwości, w tym zadymienia na terenach sąsiadujących.

 

Miejscowe ogrzewacze pomieszczeń, zgodnie z przepisami Prawa budowlanego, nie mogą stanowić głównego źródła ciepła.

 

Od 1 stycznia 2021 r. wprowadzony został zakaz stosowania następujących paliw: mułów węglowych, flotokoncentratów, węgla brunatnego, mieszanek z wysokim udziałem węgla kamiennego o uziarnieniu 0-3 mm, biomasy stałej o wilgotności powyżej 20% (mokrego drewna).

 

Zadania kontrolne w zakresie przestrzegania zapisów uchwał antysmogowych i zakazu spalania odpadów prowadzą w szczególności:

• wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast, na podstawie art. 379 ustawy Prawo ochrony środowiska;
• straże miejskie i gminne, na podstawie art. 10 ust.1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych;
• Policja, w oparciu o art. 1 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji;
• Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w odniesieniu do podmiotów korzystających ze środowiska w rozumieniu ustawy Prawo ochrony środowiska (art. 2 ust. 1).

 

Za nieprzestrzeganie zapisów uchwał antysmogowych przewiduje się sankcje:

• W myśl art. 334 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska: „Kto nie przestrzega ograniczeń, nakazów lub zakazów, określonych w uchwale sejmiku województwa przyjętej na podstawie art. 96 (uchwały antysmogowe), podlega karze grzywny.”
• Z art. 24 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń wynika, że co do zasady: grzywna wymierzana jest w wysokości od 20 do 5000 złotych. Wysokość mandatu może wynieść do 500 zł.
• Należy podkreślić, że wykroczeniem polegającym na naruszeniu uchwał antysmogowych jest każdorazowa eksploatacja zakazanej instalacji lub wykorzystanie zakazanych paliw.
• W przypadku stwierdzenia naruszenia uchwał antysmogowych należy podjąć czynności zmierzające do ukarania sprawcy poprzez nałożenie grzywny w drodze mandatu karnego (funkcjonariusz straży) lub skierowanie wniosku o ukaranie do właściwego sądu (urzędnik).

 

Regulacje zawarte w uchwałach antysmogowych stanowią ogromne wyzwanie dla mieszkańców naszego regionu, zwłaszcza w zakresie wymiany instalacji grzewczych w budynkach mieszkalnych, jednak dzięki realizacji tego obowiązku poprawi się jakość powietrza którym oddychamy, co wpłynie na zdrowie i lepszą jakość życia mieszkańców pomorskich miast i wsi. Stąd też od momentu wejścia w życie uchwał antysmogowych, Województwo Pomorskie przeprowadziło szereg działań informacyjnych mających na celu przybliżenie wymogów tych przepisów zarówno wśród mieszkańców, jak i jednostek samorządu terytorialnego. Szczegółowe informacje na ten temat, jak również darmowe materiały szkoleniowe i informacyjne znaleźć można na dedykowanej stronie internetowej https://powietrze.pomorskie.eu. Jednocześnie na terenie województwa pomorskiego uruchomiono szereg narzędzi finansowych wspierających mieszkańców regionu w wymianie przestarzałych urządzeń grzewczych, jak i przeprowadzania działań termomodernizacyjnych.

 

 

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku działa od 31 lat. W tym czasie zrealizował wiele programów, których celem była poprawa jakości powietrza w regionie. Dzięki nim emisja dwutlenku węgla zmniejszyła się o ponad 2,2 mln ton.

 

CZYSTE POWIETRZE

 

Jednym z najpopularniejszych obecnie programów jest Czyste Powietrze. Prowadzony on jest od prawie 6 lat. Za jego realizację w województwie pomorskim odpowiada WFOŚiGW w Gdańsku. Zawartych zostało 35 000 umów o dofinansowanie na łączną kwotę dotacji 900 mln zł. 

 

Mieszkańcy województwa pomorskiego zlikwidowali 22 000 kopciuchów.

 

WFOŚiGW w Gdańsku zawarł porozumienia o wspólnej realizacji programu Czyste Powietrze z 120 pomorskimi gminami. 

 

Obecnie najczęściej wybieranymi źródłami ciepła przez beneficjentów są kocioł na pellet, kocioł gazowy i pompa ciepła.

 

Program Czyste Powietrze zachęca mieszkańców pomorskiego regionu nie tylko do wymiany źródła ciepła na bardziej ekologiczne, ale też do zwiększenia efektywności energetycznej budynków.

 

CIEPŁE MIESZKANIE

 

Za nami dwa nabory w programie Ciepłe Mieszkanie. Dofinansowanie udzielane było na wymianę kopciuchów i poprawę efektywności energetycznej w lokalach mieszkalnych w budynkach wielorodzinnych.

 

W drugim naborze do WFOŚiGW w Gdańsku wnioski złożyło 58 pomorskich gmin na kwotę 58, 2 mln zł. Źródła ciepła wymienione zostaną w 1 000 lokali mieszkalnych.

 

W pierwszym naborze nieefektywne źródła ciepła wymienione zostały w 3 493 pomorskich lokalach mieszkalnych. Najwięcej kopciuchów zlikwidowano w Kartuzach (500), Słupsku (260), Gdańsku i Sztumie (po 200). Emisja dwutlenku węgla zmniejszyła się o 110 000 ton rocznie.

 

PROJEKT DORADZTWA ENERGETYCZNEGO

 

W WFOŚiGW w Gdańsku działa Zespół Doradców Energetycznych. To grupa profesjonalistów, która doradza w zakresie gospodarki niskoemisyjnej, efektywności energetycznej oraz odnawialnych źródeł energii.

Specjaliści wspierają w planowaniu i wdrażaniu przyjaznych środowisku inwestycji, wyszukują możliwości ich sfinansowania i pomagają aplikować o środki finansowe, szkolą i edukują.

Z porad korzystają osoby fizyczne, przedsiębiorcy, gminy województwa pomorskiego, wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe. Pomoc doradców energetycznych jest bezpłatna.

 

EDUKACJA EKOLOGICZNA

 

WFOŚiGW w Gdańsku prowadzi na szeroką skalę edukację ekologiczną w zakresie poprawy jakości powietrza w województwie pomorskim. Pracownicy edukują na festynach, piknikach i konferencjach. Dzięki takiej działalności, coraz więcej osób ma świadomość czym jest smog, jak jakość powietrza wpływa na zdrowie ludzi oraz czym nie wolno palić w kotłach.

 

EKOTRANSPORT

 

WFOŚiGW w Gdańsku od lat prowadzi kampanię społeczną ekoTransport. Promuje tym samym ekologiczne środki transportu – kolej, rower, autobus, tramwaj czy trolejbus.

 

 

Informacja opracowana na podstawie materiałów Departamentu Środowiska i Rolnictwa Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku oraz Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Gdańsku