Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku

Światowy Dzień Mokradeł, inaczej nazywany Dniem Obszarów Wodno-Błotnych, obchodzony 2 lutego to bardzo ważne święto, które stanowi doskonałą okazję do podkreślenia kluczowej roli i znaczenia obszarów podmokłych jako globalnych i lokalnych regulatorów klimatu oraz obiegu wody, ważnych dla zachowania różnorodności biologicznej.  
Impulsem do ustanowienia święta było podpisanie 2 lutego 1971 roku w Ramsar „Konwencji o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptaków wodnych i błotnych”, zwanej Konwencją RAMSAR. 

Mokradła spełniają w przyrodzie kilka bardzo ważnych, wręcz kluczowych funkcji: zatrzymują wodę w środowisku, zatrzymują biogeny i zanieczyszczenia, pochłaniają dwutlenek węgla, zmniejszają efekt cieplarniany, są ważnym siedliskiem dla roślin i zwierząt oraz magazynem węgla. Około 40 % gatunków roślin i zwierząt żyje lub rozmnaża się na terenach podmokłych, a większość polskich ostoi ptasich znajduje się na mokradłach, które są bardzo istotnym elementem korytarzy ekologicznych, umożliwiających migrację zwierząt. 

Największym kompleksem mokradeł w Polsce jest Biebrzański Park Narodowy leżący w geobotanicznej krainie zwanej Kotliną Biebrzańską.  

Warto podkreślić znaczenie bagien i torfowisk na terenie Słowińskiego Parku Narodowego, które są jednym z najcenniejszych ekosystemów. Występują tam unikalne gatunki roślin, takich jak rosiczka okrągłolistna oraz stanowią naturalne filtry dla wody.  

Doceniając znaczenie obszarów wodno- błotnych w województwie kujawsko-pomorskim powołano Rezerwat przyrody Bagna nad Stążką – rezerwat torfowiskowy o powierzchni ok. 480, ha. położony na terenie Borów Tucholskich. Powstał on w celu zabezpieczenia i zachowania ze względów naukowych i krajobrazowych torfowisk wraz z lasami położonymi w rozlewiskach rzeki Stążki, z typowo wykształconymi zespołami roślinnymi torfowisk oraz z unikatową florą gatunków reliktowych, chronionych, rzadkich i bardzo rzadkich w skali kraju. 

Do obszarów wodno-błotnych zalicza się błota, torfowiska, bagna, zbiorniki wodne (sztuczne i naturalne), słonawy oraz wody morskie, których głębokość podczas odpływu nie przekracza sześciu metrów. Znaczną część mokradeł stanowią torfowiska. Pełnią bardzo ważną rolę retencyjną. Chłoną wodę, kiedy jest jej pod dostatkiem, zaś oddają ją podczas suszy. Mokradła zapobiegają też erozji i degradacji gleb. Są naturalnymi filtrami, które redukują zanieczyszczenia z opadów atmosferycznych, wód powierzchniowych i podziemnych. Osuszając mokradła, niszczymy nieodwracalnie zasoby wody, bogaty świat roślin i zwierząt oraz ekosystemy podmokłe.  

Mokradła magazynują i oczyszczają wodę. Są podstawą globalnej gospodarki, a roślinom i zwierzętom zapewniają miejsce do życia. Pomagają w adaptacji do zmian klimatu. Chronią 60 % ludzkości zamieszkującej wybrzeża przed falami sztormowymi, huraganami i tsunami. Każdy hektar mokradeł śródlądowych, absorbując 14 milionów litrów wody, pomaga redukować powodzie i łagodzić susze. Mokradła zapewniają także możliwość odpoczynku, rekreacji i namacalnego kontaktu z naturą. 

Mokradła stanowią około 14 % powierzchni Polski. Są to ekosystemy zagrożone. W XX wieku zanikła lub została zdegradowana ponad połowa obszarów wodno-błotnych na świecie. Główną przyczyną ich niszczenia jest eksploatacyjne podejście społeczeństw do gospodarowania zasobami przyrody: odwadnianie, osuszanie, wydobywanie torfu. Do pogorszenia stanu mokradeł przyczyniają się także zanieczyszczenia, inwazje gatunków obcych i zmiany klimatyczne. Warto wspomnieć, że budowa niektórych urządzeń wodnych (zastawek i jazów) powoduje wzrost zdolności retencyjnych rzek i jezior. 

Tereny podmokłe, bagna i mokradła, odgrywają olbrzymią rolę w ochronie klimatu, dlatego naukowcy apelują o wspólne działania na rzecz ochrony tych ekosystemów.  

Obecnie dużym zagrożeniem dla obszarów wodno-błotnych jest ich odwadnianie. Zjawisko zanikania mokradeł bardzo źle odbija się na gospodarce wodnej całych regionów i ich bilansie wodnym. Dlatego też ochrona i odtwarzanie mokradeł mogą być jedną z możliwości powiększania zasobów dyspozycyjnych wód.  

W Polsce za gospodarowanie zasobami wodnymi odpowiada Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie. Przykłady działań zrealizowanych przez RZGW w Gdańsku:  

• Renaturyzacja rzeki Łupawy - projekt zrealizowany wspólnie ze Słowińskim Parkiem Narodowym, dzięki któremu przywrócono naturalne procesy rzeźbotwórcze w dolinie Łupawy oraz umożliwiono rozwój lasów łęgowych, a także nastąpiła poprawa zabezpieczenia przeciwpowodziowego miejscowości Smołdzino i Żelazo (działanie inwestycyjne realizowane w ramach projektu pn. „Ochrona wybranych siedlisk i gatunków priorytetowych Ostoi Słowińskiej współfinansowane przez Unię Europejską w ramach Instrumentu Finansowanego LIFE + przez NFOŚ). Zobacz zdjęcia w galerii poniżej! 

• Utrzymywanie korytarzy ekologicznych - przepławka dla ryb na Wyspie Młyńskiej w Bydgoszczy przy Jazie Farnym. Dzięki przepławce ryby oraz inne organizmy wodne mogą swobodnie migrować, pokonując jaz Farny (zadanie zrealizowane w ramach projektu „Przebudowa obiektów Bydgoskiego Węzła Wodnego na rzece Brdzie: śluza Miejska, jaz Farny, śluza Brdyujście”. 

• Edukacja wodna - organizowanie spotkań, warsztatów terenowych, działań informacyjnych w mediach społecznościowych. Około 60 szkół podstawowych z terenu RZGW w Gdańsku realizuje założenia programu Aktywni Błękitni - szkoła przyjazna wodzie, w tym lekcje związane z edukacją wodną i gospodarowaniem wodami. Współpracujemy również z instytucjami pozarządowymi, szkołami ponadpodstawowymi oraz Politechniką Gdańską i Uniwersytetem Gdańskim, biorąc udział w gremiach naukowych.