Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku

Budowa stopnia wodnego poniżej Włocławka, znana także jako projekt kolejnego stopnia na Wiśle, to temat, który pojawia się w dyskusjach od 50 lat, a jego głównym celem jest stabilizacja poziomu wody w rzece oraz poprawa bezpieczeństwa hydrotechnicznego w regionie.

Historia projektu stopnia poniżej Włocławka – lata 1970-2005

Stopień wodny we Włocławku został oddany do użytku w 1970 roku jako pierwszy element planowanej Kaskady Dolnej Wisły. Projekt zakładał budowę szeregu stopni wodnych na Wiśle, które miały wspierać żeglugę śródlądową, produkcję energii oraz regulować poziomy wody na dolnej Wiśle. W latach 70. i 80. XX wieku projekt ten został wstrzymany, a stopień we Włocławku działał jako pojedynczy obiekt, co spowodowało erozję dna rzeki poniżej tamy oraz liczne problemy eksploatacyjne.

Od lat 90. XX wieku powrócił temat konieczności budowy kolejnego stopnia poniżej Włocławka, aby zapobiec dalszej erozji dna Wisły oraz poprawić bezpieczeństwo istniejącego stopnia. Podkreślano, że budowa nowego stopnia jest konieczna, aby zapobiec potencjalnej katastrofie hydrotechnicznej, która mogłaby wyniknąć z niestabilnej pracy stopnia Włocławek bez wsparcia kolejnych obiektów.

W 2005 roku podmiot świadczący usługi projektowe przygotował koncepcję nowego stopnia wodnego w Nieszawie, mającego znajdować się poniżej Włocławka. Celem tego projektu była ochrona leczniczych wód znajdujących się w pobliżu Ciechocinka. Ta koncepcja była znacznie odmienna od stopnia Włocławek, zarówno pod względem konstrukcji jazu, jak i rozwiązań technicznych dotyczących elektrowni wodnej oraz przepławek dla ryb. Zleceniodawcą projektu był Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Warszawie. Koncepcja ta została opracowana jako odpowiedź na problemy z erozją i stabilizacją stopnia wodnego Włocławek, a jej realizacja miała na celu poprawę bezpieczeństwa hydrotechnicznego i ekologicznego dolnej Wisły. Koncepcji nie zrealizowano.

 

Projekt Siarzewo

W 2013 roku opracowano nowe studium wykonalności dla stopnia wodnego w miejscowości Siarzewo, które wykonała firma świadcząca usługi konsultingowe na zlecenie spółki Skarbu Państwa z sektora energetycznego Studium to wskazało na korzyści wynikające z budowy nowego stopnia wodnego w Siarzewie, takie jak:

• Stabilizacja poziomu wody poniżej stopnia Włocławek ze względu na poprawne funkcjonowanie tamy i elektrowni wodnej. Erozja dna poniżej Włocławka grozi destabilizacją całej konstrukcji;
• Poprawa bezpieczeństwa hydrotechnicznego: budowa kolejnego stopnia znacznie zmniejszyłaby ryzyko poważnej awarii stopnia Włocławek, który od 50 lat działa niezgodnie z pierwotnym projektem;
• Energia odnawialna: stopień miałby pełnić funkcję elektrowni wodnej, produkującej energię odnawialną;
• Poprawa żeglowności: dzięki nowemu stopniowi miałyby poprawić się warunki nawigacyjne na dolnej Wiśle, umożliwiając rozwój transportu śródlądowego;
• Zarządzanie wodami: poprawa możliwości retencyjnych, co pozwoliłoby na lepsze zarządzanie zasobami wodnymi w regionie, szczególnie w okresach suszy i powodzi;
• Rekreacja i gospodarka lokalna: nowe możliwości rekreacyjne oraz poprawę infrastruktury.

 

Raport oceny oddziaływania na środowisko dla stopnia wodnego w Siarzewie

Zleceniodawcą raportu oceny oddziaływania na środowisko dla stopnia wodnego w Siarzewie była spółka Skarbu Państwa z sektora energetycznego, a opracowanie raportu powierzono firmie świadczącej usługi konsultingowe. Głównym celem raportu było zbadanie wpływu budowy stopnia na ekosystem dolnej Wisły oraz innych aspektów środowiskowych i społecznych.

Kluczowe aspekty raportu:

1. Wpływ na ekosystem rzeczny:

• budowa stopnia wodnego w Siarzewie może wpłynąć na migrację ryb, co wymaga wprowadzenia odpowiednich przepławek dla ryb wędrownych, w tym dla gatunków chronionych, takich jak łosoś i węgorz,
• analiza obejmuje również wpływ na faunę i florę, zwracając uwagę na potrzebę ochrony siedlisk cennych gatunków roślin i zwierząt;

2. Hydrologia i zarządzanie wodami:

• zmiany w reżimie hydrologicznym, jakie mogą wyniknąć z regulacji przepływów i podniesienia poziomu wody. Stopień miałby poprawić retencję i zmniejszyć ryzyko powodziowe, jednakże konieczne jest monitorowanie, aby minimalizować negatywne skutki dla obszarów powodziowych poniżej tamy;

3. Oddziaływanie społeczne i gospodarcze:

• korzyści lokalnej społeczności, w tym nowe możliwości rekreacyjne, rozwój turystyki wodnej oraz potencjalny wzrost zatrudnienia w regionie,
• wpływ na rolnictwo i zaopatrzenie w wodę, szczególnie w okresach niskich przepływów, był także przedmiotem szczegółowej analizy;

4. Zalecenia ekologiczne:

• rekomendacje dotyczące minimalizacji wpływu na środowisko, takie jak budowa przepławek dla ryb, minimalizacja wpływu na lokalne siedliska przyrodnicze oraz monitoring zmian w ekosystemie po rozpoczęciu działania stopnia.

 

Proces wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla budowy stopnia wodnego w Siarzewie

Wniosek o wydanie decyzji środowiskowej dla budowy stopnia wodnego w Siarzewie został złożony w 2016 roku przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej (KZGW).

27 grudnia 2017 r. zawarto porozumienie z pomiędzy firmą projektową a Krajowym Zarządem Gospodarki Wodnej, które określało warunki współpracy w procesie uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.

W toku postępowania PGW Wody Polskie (jako następca prawny KZGW) wielokrotnie przekazywały uzupełniania do raportu w oparciu o wezwania organu, pomimo braku tytułu prawnego do raportu środowiskowego.

Główne zagadnienia podejmowane w wezwaniach:

• przedstawienie dokumentów potwierdzających zły stan techniczny i zagrożenie stabilności SW (stopnia wodnego) Włocławek - ponieważ głównym celem budowy SW Siarzewo jest podparcie Włocławka;
• wyjaśnienie i uzasadnienie, że SW Siarzewo będzie mógł funkcjonować samodzielnie, bez konieczności podpierania go kolejnym SW na Wiśle poniżej Siarzewa;
• ocena wpływu przedsięwzięcia na ograniczenie ryzyka powodziowego dla analizy wariantów rozwiązania problemu SW Włocławek poprzez modelowanie przejścia wielkich wód przy wariantach obejmujących: I- budowę SW Siarzewo, II- modernizację SW Włocławek, III- likwidację SW Włocławek. Wyjaśnienie sytuacji powstawania zatorów lodowych na Wiśle na Zbiorniku Włocławskim i poniżej SW Włocławek - przedstawienie opracowań w tym temacie;
• aktualizacja wpływu przedsięwzięcia na cele środowiskowe JCWP zgodnie z IIaPGW dla Wisły, który wszedł w życie 17 lutego 2023 r. pod kątem możliwego wpływu na nieosiągnięcie celów środowiskowych i konieczność zastosowania derogacji zgodnie z art. 4.7 RDW;
• przeprowadzenie analizy wariantów osiągnięcia celów przedsięwzięcia także w sposób inny niż jego realizacja, tzn. np. modernizacja SW Włocławek, likwidacja SW Włocławek i uargumentowanie nadrzędnego celu publicznego dla realizacji przedsięwzięcia, które są niezbędne do wydania DŚU wobec stwierdzonego znaczącego negatywnego wpływu przedsięwzięcia na Naturę 2000 i JCW;
• doprecyzowanie propozycji kompensacji i rozwiązań minimalizujących oddziaływanie w związku ze stwierdzonym znaczącym wpływem na Naturę 2000 i JCW;
• wyjaśnienie wątpliwości dotyczących celów przedsięwzięcia takich jak: ochrona przed suszą i ochrona przeciwpowodziowa– w świetle kontrargumentów podmiotów, które złożyły odwołanie od DŚU.

 

Pozytywna decyzja RDOŚ w Bydgoszczy i proces odwoławczy

Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach inwestycji (DŚU) wraz z charakterystyką planowanego przedsięwzięcia, której nadany został rygor natychmiastowej wykonalności, została wydana przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy (RDOŚ) 29 grudnia 2017 r. Decyzja ta została zaskarżona przez stronę społeczną w 2018 r.

12 sierpnia 2021 r. decyzją Ministra Klimatu i Środowiska (organ II instancji) została uchylona DŚU i została przekazana do ponownego rozpatrzenia przez RDOŚ. Decyzja ta została zaskarżona do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego przez PGW Wody Polskie. 11 października 2021 r. WSA w Warszawie uchyliło decyzję MKiŚ i przekazało sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ II instancji.

WSA w Warszawie wyrokiem z 3 lipca 2023 r., uchylił zaskarżone postanowienie GDOŚ z 20 września 2022 r. odmawiające wstrzymania natychmiastowego wykonania decyzji RDOŚ w Bydgoszczy.

Sprawę wydania decyzji w II instancji przejął Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska (GDOŚ). 24 kwietnia 2023 r. GDOŚ po analizie dokumentów sprawy wezwał PGW Wody Polskie do uzupełnienia raportu ooś. Z uwagi na skomplikowany charakter i zakres odpowiedzi, PGW Wody Polskie dwukrotnie składało prośbę o wydłużenie terminu na udzielenie odpowiedzi. Odpowiedz na wezwanie do GDOŚ została przekazana 1 lipca 2024 r. przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku.

 

Projekt Siarzewo – analiza finansowa z 2020 roku

Koncepcja Programowo-Przestrzenna "Budowa stopnia wodnego na Wiśle w lokalizacji: Siarzewo" opracowana została w grudniu 2018 roku przez firmę projektową. Pozyskanie tego opracowania to było częścią umowy zawartej 27 września 2019 roku między PGW Wodami Polskimi a zewnętrznym podmiotem świadczącym usługi projektowe.

W 2020 roku powstało opracowanie zrealizowane przez zewnętrzny podmiot świadczący usługi projektowe „Analiza finansowa budowy stopnia wodnego na Wiśle poniżej Włocławka – lokalizacja Siarzewo wraz z oszacowaniem udziału podmiotu zamierzającego odnosić korzyści z użytkowania elektrowni w kosztach projektowania i wykonania inwestycji.”

Analiza finansowa obejmowała kilka kluczowych aspektów, w tym koszty przygotowania inwestycji, koszty jej realizacji, a także potencjalne źródła finansowania. Poniżej szczegółowe omówienie poszczególnych elementów analizy:

1. Koszty przygotowania inwestycji

Koszty przygotowania inwestycji obejmowały wydatki związane z opracowaniem dokumentacji projektowej, nadzorem autorskim i nadzorem inwestorskim. Szczegółowe elementy składające się na te koszty to:

• prace projektowe – 80 mln zł netto: obejmowały opracowanie pełnej dokumentacji technicznej, w tym badań modelowych, dokumentacji geodezyjnej, projektów budowlanych oraz specyfikacji technicznych;
• nadzór autorski – 2 mln zł netto: przewidywano, że projektanci będą regularnie odwiedzać plac budowy w trakcie realizacji inwestycji, aby nadzorować zgodność prac z projektem;
• nadzór inwestorski – 34,39 mln zł netto: konieczność stałej obecności zespołu inżynierów i inspektorów na placu budowy. Ten koszt uwzględniał obecność specjalistów z różnych dziedzin, w tym hydrotechniki, instalacji sanitarnych, elektrycznych oraz mechanicznych.

Łączne koszty przygotowania inwestycji wyniosły 116 389 400 zł netto.

2. Koszty realizacji inwestycji

Koszty realizacji inwestycji obejmowały wydatki związane bezpośrednio z budową stopnia wodnego i jego elementów. Koszt budowy samego stopnia wodnego, który wynosił 4,298 mld zł netto. Wydatki te obejmowały konstrukcję zapór, elektrowni wodnej, przepławek dla ryb, śluz żeglugowych, a także infrastruktury towarzyszącej, takiej jak kładki pieszo-rowerowe i przeprawy mostowe.

Łączne koszty realizacji inwestycji wyniosły 4 298 729 970 zł netto.

3. Łączna wartość inwestycji

Po dodaniu kosztów przygotowania oraz kosztów budowy, łączna wartość inwestycji (netto) wyniosła 4 415 119 370 zł netto. W wersji brutto koszty te wyniosły 5 430 596 825 zł brutto.

4. Źródła finansowania

Analiza finansowa uwzględniała różne potencjalne źródła finansowania projektu, w tym:

• fundusze unijne – środki z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej przeznaczone na ochronę środowiska, rozwój infrastruktury wodnej i energetycznej.
• kredyty – środki pochodzące z banków komercyjnych lub instytucji finansowych, które byłyby zabezpieczone na dochodach z przyszłej eksploatacji elektrowni wodnej.
• środki własne inwestora – w tym przypadku PGW Wody Polskie oraz inne potencjalne podmioty zaangażowane w budowę.

5. Analiza ryzyka

W ramach analizy finansowej przeprowadzono także analizę ryzyka, która uwzględniała potencjalne wahania cen energii, zmiany kosztów inwestycji, a także ewentualne opóźnienia w realizacji projektu. Uwzględniono również scenariusze wrażliwości na zmiany w stawkach za korzystanie z wód oraz ryzyka związane z opodatkowaniem, w tym kwestie VAT.

6. Analiza alternatywnych wariantów finansowych

---

Projekt budowy stopnia wodnego Siarzewo jest ogromnym przedsięwzięciem, którego całkowity koszt przekracza 5,4 mld złotych brutto. Finansowanie inwestycji opiera się na kombinacji funduszy unijnych, kredytów oraz środków własnych inwestora.

 

Projekt Siarzewo – analiza finansowa z 2022 roku

Aktualizacja opracowania pn.: „Analiza finansowa budowy stopnia wodnego na Wiśle poniżej Włocławka – lokalizacja Siarzewo wraz z oszacowaniem udziału podmiotu zamierzającego odnosić korzyści z użytkowania elektrowni w kosztach projektowania i wykonania inwestycji” została przygotowana w grudniu 2022 roku przez zewnętrzny podmiot świadczący usługi projektowe.

Podsumowanie pogłębionej analizy finansowej budowy stopnia wodnego na Wiśle poniżej Włocławka w lokalizacji Siarzewo zawiera kilka kluczowych elementów dotyczących wpływu na budżet państwa oraz kosztów i korzyści związanych z realizacją tej inwestycji.

1. Koszty przygotowania inwestycji:

• koszty prac projektowych wyniosły 328,9 mln zł netto, obejmując kompleksową dokumentację projektową, w tym geodezyjną, kartograficzną, oraz aktualizację koncepcji programowo-przestrzennej.
• nadzór autorski i inwestorski – łączny koszt oszacowano na 162 mln zł netto. Koszty te związane są ze sprawowaniem nadzoru przez projektantów oraz inwestorów przez cały czas trwania inwestycji.
• łączne koszty przygotowania inwestycji oszacowano na 491 mln zł netto.

2. Koszty realizacji inwestycji:

• szacowane koszty budowy stopnia wodnego i zbiornika wyniosły 7,31 mld zł netto, zgodnie z przedmiarami opartymi na Koncepcji Programowo-Przestrzennej.
• koszty obejmują budowę wszystkich elementów infrastruktury hydrotechnicznej, w tym zapór bocznych, przepławek, śluz oraz elektrowni wodnej.

3. Łączna wartość inwestycji

• w tym koszty przygotowania i realizacji inwestycji wynoszą 7,8 mld zł netto. W wersji brutto, obejmującej podatki, całkowity koszt realizacji wyniósłby 9,51 mld zł.

 

Program wieloletni „Zagospodarowanie Dolnej Wisły”

W październiku 2023 roku Rada Ministrów przyjęła uchwałę ustanawiającą program wieloletni „Zagospodarowanie Dolnej Wisły”. Program ten obejmuje budowę stopnia wodnego w miejscowości Siarzewo, który ma zostać zrealizowany do 2032 roku.

Zgodnie z przyjętym Programem wykonawcą Programu i jednocześnie Inwestorem zadania w postaci budowy stopnia wodnego na Wiśle poniżej Włocławka – SW Siarzewo jest PGW Wody Polskie, które w myśl ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne, wykonuje prawa właścicielskie w stosunku do wód publicznych stanowiących własność Skarbu Państwa oraz jako administracja drogi wodnej utrzymuje je w sposób zapewniający bezpieczną żeglugę. Tym samym PGW Wody Polskie realizuje wszystkie zadania publiczne związane z zarządzaniem/administrowaniem obiektami hydrotechnicznymi umożliwiającymi prowadzenie żeglugi na śródlądowych drogach wodnych.

Głównym celem realizacji Programu jest zagospodarowanie Drogi Wodnej Dolnej Wisły w sposób uwzględniający cele polityki transportowej i wodnej. Realizacja Programu pozwoli na rozwój warunków do prowadzenia żeglugi śródlądowej i hydroenergetyki. Przyczyni się również do uspójnienia całego systemu transportowego poprzez eliminację wąskiego gardła – budowę stopnia wodnego w Siarzewie. Powstanie nowej infrastruktury hydrotechnicznej zwiększy poziom ochrony przeciwpowodziowej obszarów położonych wzdłuż dolnej Wisły i przyczyni się do wzrostu wykorzystania odnawialnych źródeł energii oraz zwiększy poziom retencji w ujęciu regionalnym.

Stopień wodny Siarzewo zlokalizowany na Wiśle w kilometrze 706+380 będzie, po Stopniu Wodnym we Włocławku, drugim stopniem piętrzącym wodę na odcinku Dolnej Wisły. Stopień wodny złożony będzie m.in. z:

• jazu,
• elektrowni wodnej,
• zapory bocznej Siarzewo (lewy brzeg) i zapory bocznej Nowogródek (prawy brzeg),
• śluzy bliźniaczej, wyposażonej we wrota pośrednie wraz z awanportami górnym i dolnym,
• przepławek dla ryb łososiowatych, ryb jesiotrowatych, węgorzy,
• koryta obejścia – przepławka o charakterze naturalnym,

Do zadania zaliczają się działania wykonane na utworzonym zalewie, w tym:

• ukształtowanie czaszy zbiornika,
• wybudowanie zapór bocznych i wałów przeciwpowodziowych w cofce zbiornika,
• inwestycje związane z kompensacjami przyrodniczymi, m.in. budowa 15 ptasich wysp w cofce stopnia wodnego oraz 1 wyspy na stanowisku dolnym.

Ponadto w zakres przedsięwzięcia wchodzą zadania towarzyszące wynikające z warunków zawartych w DŚU, tj.:

• udrożnienie rzek: Mień, Zgłowiączka i Drwęca,
• budowa koryta obejścia Stopnia Wodnego we Włocławku.

Koszt całkowity zadania oszacowany został w Programie na 7 556 400 000 zł.

 

Realizacja programu wieloletniego „Zagospodarowanie Dolnej Wisły”

Dotychczas na realizację inwestycji zaksięgowane zostały nakłady w wysokości 5 769 520 zł, z czego w 2024 r. wydatkowano środki własne PGW Wody Polskie w wysokości 276 750 zł na monitoring środowiskowy. Prowadzenie środowiskowego monitoringu przedrealizacyjnego w zakresie występujących siedlisk przyrodniczych i ornitofauny, pozostających w zasięgu oddziaływania przedsięwzięcia określony został warunkami w pkt V.2 DŚU z 29 grudnia 2017 r.

Należy również wskazać, że aktualizacja analizy finansowej przedsięwzięcia przeprowadzona w 2022 r. oszacowała koszty inwestycji na poziomie 9,51 mld zł brutto, co stanowi wzrost ponad zaplanowaną kwotę w Uchwale Rady Ministrów w wysokości 2 mld zł brutto.

Jednym z kluczowych zarzutów do przyjętego programu jest brak Strategicznej Oceny Oddziaływania na Środowisko (SOOŚ). Główne zarzuty związane z brakiem SOOŚ:

• brak kompleksowej oceny transgranicznego oddziaływania: Brak odpowiednich analiz dotyczących potencjalnego wpływu na środowisko w kontekście międzynarodowym, w tym wpływu na obszary przyrodnicze istotne dla Unii Europejskiej, był jednym z najważniejszych powodów uchylenia wcześniejszych decyzji środowiskowych;
• niedostateczne rozważenie alternatywnych rozwiązań: W ramach procedur SOOŚ, obowiązkowe jest rozpatrzenie alternatywnych scenariuszy realizacji inwestycji, które mogłyby mniej oddziaływać na środowisko;
• wpływ na obszary Natura 2000: Zgodnie z przepisami unijnymi, każdy projekt mający wpływ na obszary Natura 2000 musi przejść szczegółową ocenę oddziaływania na te ekosystemy. W przypadku programu „Zagospodarowanie Dolnej Wisły” zarzucano, że brak kompleksowej SOOŚ nie pozwala w pełni ocenić, czy działania kompensacyjne są wystarczające, aby zrekompensować straty w bioróżnorodności.

 

Potrzeba aktualizacji raportu oceny oddziaływania na środowisko dla budowy stopnia wodnego na Wiśle poniżej Włocławka

30 października 2023 r. firma projektowa poinformowała o utracie tytułu prawnego do raportu środowiskowego, będącego podstawą prac nad uzyskaniem decyzji środowiskowej. Z ww. powodów zostało wypowiedziane przez spółkę porozumienie z 27 grudnia 2017 r. pomiędzy  firmą projektową, a KZGW, które określało warunki współpracy w procesie uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Mając na uwadze powyższe PGW Wody Polskie nie posiada tytułu prawnego do raportu środowiskowego.

1 grudnia 2023 r. PGW Wody Polskie otrzymały informację od podmiotu zewnętrznego o woli kontynuowania współpracy dotyczącej Projektu Wisła. Intencją podmiotu jest sprzedaż posiadanych aktywów związanych z Projektem Wisła na rzecz PGW Wody Polskie.

W ocenie PGW Wody Polskie raport opracowany w 2016 roku zawiera nieaktualne informacje i wymagałby gruntownej aktualizacji, której koszty porównywalne będą z opracowaniem nowego raportu, w oparciu o obowiązujące akty prawne, wobec czego brak jest podstaw do odkupienia praw własności do raportu.

 

GDOŚ uchyla decyzję RDOŚ w Bydgoszczy

Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska decyzją z 23 grudnia 2024 r. uchylił decyzję Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy z 29 grudnia 2017 r. dotyczącą budowy stopnia wodnego na Wiśle poniżej Włocławka i odmówił określenia środowiskowych uwarunkowań realizacji tej inwestycji.

GDOŚ wskazał na:

Nieprawidłowości w analizie wariantowej

Raport środowiskowy nie przedstawił rzetelnej analizy wariantów inwestycji, takich jak:

• zaniechanie inwestycji,
• przebudowa istniejącego stopnia we Włocławku,
• zakończenie eksploatacji stopnia we Włocławku.

Zarzuty:

• wariant proponowany przez inwestora (budowa nowego stopnia) nie był wystarczająco uzasadniony jako najkorzystniejszy środowiskowo;
• nie przeanalizowano wystarczająco alternatyw o mniejszym wpływie na środowisko, takich jak lokalizacja bliżej istniejącej zapory.

Wpływ na obszary Natura 2000

Inwestycja planowana na Wiśle poniżej Włocławka znacząco oddziaływałaby na obszary Natura 2000.

Zarzuty:

1. brak wystarczającej analizy wpływu na obszary Natura 2000:

• w dokumentacji nie uwzględniono pełnego oddziaływania na priorytetowe siedliska przyrodnicze,
• nie przeprowadzono analizy skuteczności kompensacji środowiskowej w odniesieniu do siedlisk i gatunków chronionych,

2. negatywne skutki dla gatunków priorytetowych:

• Inwestycja wpłynie na siedliska ptaków, których populacje mogą zostać poważnie ograniczone,
• proponowane wyspy zastępcze byłyby niewystarczające,

3. kumulacja negatywnych oddziaływań:

• planowana budowa zwiększyłaby presję na środowisko przyrodnicze w rejonie, który już teraz doświadcza znaczących oddziaływań hydrotechnicznych,

4. kompensacje przyrodnicze:

• zastosowanie kompensacji, takich jak odtwarzanie łęgów, oceniono jako niewystarczające. Tworzone siedliska (np. nowe łęgi) będą mogły pełnić pełne funkcje ekosystemowe dopiero po 70-80 latach.

Wpływ na wody powierzchniowe i hydrologię

Budowa stopnia wodnego miałaby wpływ na hydrologię Wisły oraz jakość wód powierzchniowych.

Zarzuty:

1. oddziaływanie na jednolite części wód powierzchniowych (JCWP):

• przedsięwzięcie mogłoby zagrażać realizacji celów środowiskowych dla czterech JCWP. Negatywne skutki obejmują zmiany przepływów, jakość wody i spowolnienie procesu samooczyszczania,

2. zanieczyszczenia i erozja:

• wprowadzenie nowej zapory ograniczy transport rumowiska rzecznego, co może wpłynąć na sedymentację w Morzu Bałtyckim i ekosystem ujścia Wisły,
• zaplanowane rozwiązania nie zapewniają minimalizacji ryzyka erozji poniżej nowego stopnia wodnego,

3. ryzyko eutrofizacji:

• budowa zbiornika wodnego może zwiększyć ryzyko eutrofizacji wód, co prowadzi do degradacji ekosystemów wodnych,

4. przepływy ekologiczne:

• w projekcie nie uwzględniono dostatecznie mechanizmów zachowania przepływów niezbędnych do ochrony gatunków ryb migrujących.

Oddziaływanie na faunę

Planowana inwestycja miała znaczący wpływ na różne gatunki fauny, w szczególności na ryby migrujące, ptaki wodno-błotne, ssaki wodne.

Zarzuty:

1. migracja ryb:

• zapora stanowiłaby barierę migracyjną dla ryb wędrownych, co wpłynęłoby negatywnie na ich populacje w górnych partiach rzeki,
• plany kompensacyjne (np. budowa przepławek) nie uwzględniały dostatecznie rzeczywistej skuteczności w zapewnieniu migracji gatunków,

2. zanik siedlisk:

• budowa zbiornika i infrastruktury hydrotechnicznej zniszczyłaby siedliska ryb i innych gatunków wodnych, co wymagałoby intensywnych działań kompensacyjnych, które oceniono jako niewystarczające,

3. oddziaływanie na ptaki:

• realizacja inwestycji wpłynęłaby na obszary lęgowe wielu gatunków ptaków.

Wpływ na ekosystemy lądowe

Budowa stopnia wodnego wiązałaby się z przekształceniami terenów nadrzecznych.

Zarzuty:

1. utrata siedlisk lądowych:

• wylesienia i zmiany użytkowania terenów spowodowałyby zniszczenie lasów łęgowych, które są kluczowe dla ochrony bioróżnorodności,

2. degradacja ekosystemów przybrzeżnych:

• wpływ na łachy i wyspy nadrzeczne, które są siedliskami unikalnych gatunków flory i fauny, oceniono jako nieodwracalny.

Ocena działań kompensacyjnych

Działania kompensacyjne, takie jak tworzenie nowych siedlisk i nasadzenia, oceniono jako niewystarczające:

1. łęgi nadrzeczne: Proponowane działania kompensacyjne zapewniłyby pełną funkcjonalność ekosystemów dopiero po 70-80 latach.
2. kompensacja w proporcji 1,5:1: Zdaniem organizacji ekologicznych wskaźnik kompensacyjny powinien wynosić 5:1 lub więcej, aby zapewnić trwałą ochronę przyrody.

Opracowany przez firmę świadczącą usługi konsultingowe na zlecenie spółki Skarbu Państwa z sektora energetycznego i przedłożony przez KZGW (następca prawny PGW Wody Polskie) raport z oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, w ocenie GDOŚ, nie pozwala na przeprowadzenie rzetelnej oceny oddziaływania na środowisko.

Realizacja przedsięwzięcia w postaci budowy SW Siarzewo, którego skutki nie są do końca sprawdzone, według GDOŚ, może wywrzeć negatywny wpływ na środowisko, musi być poprzedzona wszechstronną analizą, mająca na celu ustalenie możliwych do wystąpienia zagrożeń i koniecznych do podjęcia działań na ich wyeliminowania. Raport z oceny powinien być rzetelny, spójny i wolny od niejasności i nieścisłości. Według GDOŚ przedstawiony raport budowy SW Siarzewo sprzed 10 lat nie spełnia tych wymogów.

Uzupełnienie raportu zgodnie z wymaganiami GDOŚ wymagałoby opracowania nowego raportu oceny oddziaływania na środowisko, co biorąc po uwagę reżim trwającego postępowania administracyjnego było niemożliwe. W związku z tym nie jest możliwe przeprowadzenie prawidłowej oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko w pełnym zakresie.

Aspekty środowiskowe były kluczowym argumentem za uchyleniem decyzji środowiskowej. GDOŚ wskazał, że dokumentacja przedstawiona przez inwestora nie spełnia wymogów ochrony środowiska, w szczególności w zakresie obszarów Natura 2000, fauny wodnej i lądowej oraz zgodności z prawem krajowym i unijnym. Działania kompensacyjne i analiza wariantów były ocenione jako niewystarczające.

 

Podsumowanie

Biorąc pod uwagę skomplikowany i długotrwały proces inwestycyjny, wyniki analiz finansowych i odmowę wydania decyzji przez GDOŚ, PGW Wody Polskie ponownie analizuje kwestię bezpieczeństwa powodziowego w regionie wodnym Dolnej Wisły pod kątem celowości zadań przy uwzględnieniu uzyskania najlepszych efektów oraz optymalnego doboru metod i środków, w tym budowy stopnia wodnego poniżej Włocławka.

PGW Wody Polskie pozostają w bieżącym kontakcie z Ministerstwem Infrastruktury celem wypracowania właściwego rozwiązania przeciwpowodziowego dla regionu wodnego Dolnej Wisły.