Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie

Kaskada rzeki Soły to unikatowe i jedyne takie miejsce w Polsce, gdzie na krótkim odcinku rzek postawiono trzy zapory tworząc w ten sposób sztuczne jeziora:

• Jezioro Żywieckie (Zbiornik Wodny Tresna) - najwyżej położony zbiornik z zaporą i elektrownią
• Jezioro Międzybrodzkie (Zbiornik Wodny Porąbka) - zapora z elektrownią
• Jezioro Czanieckie (Zbiornik Wodny Czaniec) - zbiornik wyrównawczy

Tworzy to specyficzny mikroklimat, ale stanowi także wyjątkową atrakcję turystyczną. Rzeka przecina Beskid Mały dzieląc go na dwie części, więc mamy nie tylko jeziora, ale również sporo szlaków górskich do przemierzenia. Realizacja kaskady Soły przyniosła efekty w postaci podwyższenia przepływu minimalnego, co umożliwiło zapewnienie przepływu biologicznego i zaopatrzenia w wodę, zmniejszenia maksymalnych przepływów powodziowych, dostawy energii elektrycznej oraz rozwoju turystyki w regionie.

Główne zadania kaskady:

• wyrównanie przepływów dla Górnej Wisły we współpracy z innymi zbiornikami
• zaopatrzenie w wodę większej części aglomeracji śląskiej
• produkcja energii elektrycznej
• ochrona przeciwpowodziowa
• turystyka i rekreacji

ZBIORNIK WODNY TRESNA

Lokalizacja: 40 km rzeki Soły, miejscowość Tresna, województwo śląskie

Zespół obiektów hydrotechnicznych składający się z zapory czołowej, zapór bocznych w cofce zbiornika oraz 6 pompowni odwadniających tereny depresyjne zawala zbiornika. Zbiornik został oddany do eksploatacji w 1967 roku. Zapora ziemna o długości około 310 m i maksymalnej wysokości nad dnem doliny 39 m została wykonana z materiałów miejscowych (żwir i otoczaki). Uszczelnienie korpusu zapory stanowi rdzeń gliniany ułożony w skale i galerii zastrzykowo-kontrolnej. Głównym zadaniem zbiornika jest ochrona infrastruktury zlokalizowanej w dolinie rzeki Soły i zmniejszenie zagrożenia powodziowego oraz funkcja retencyjna.

 ZBIORNIK WODNY PORĄBKA

Lokalizacja: 32,3 km rzeki Soły, miejscowość Międzybrodzie Bialskie, województwo śląskie

Budowę zapory Porąbka prowadzono w latach 1921-1936. Zapora czołowa zlokalizowana została w naturalnym przewężeniu doliny Soły, podobnie jak cała kaskada, wykorzystuje naturalne walory ostro wyciętego, stosunkowo młodego geologicznie przełomu Soły przez górotwór Beskidu Małego. Zbiornik zachował typowy dla prawobrzeżnych dopływów górnej Wisły, układ północ – południe. Od wschodu zbiornik ograniczony jest poprzez stoki góry Żar z jedną z nielicznych w kraju elektrowni szczytowo pompowych a od zachodu przez pasmo góry Magurka. Zapora betonowa na Zbiorniku Porąbka jest zaporą typu ciężkiego długości 260 m i wysokości 38 m.​​​

ZBIORNIK WODNY CZANIEC

Lokalizacja: 28,8 km rzeki Soły, miejscowość Porąbka, województwo śląskie

Zapora ziemna nosząca nazwę "Czaniec" została wybudowana na Sole w latach 1958-1966. Koncepcja jej budowy została opracowana w 2 wariantach przez CBSiPBW „Hydroprojekt” w Warszawie. Zbiornik Czaniec wybudowany został jako ostatni z 3 zbiorników wchodzących w skład kaskady. Stanowi rezerwuar wody pitnej dla potrzeb Katowic i Bielska-Białej, wyposażony w duże ujęcie wody, stację jej uzdatniania oraz przepompownię. Ponadto woda ze zbiornika pobierana jest do zasilania stawów rybnych. Zadaniem zbiornika jest także wyrównywanie przepływu w rzece Sole poniżej zapory.​​​​​​

ZDJĘCIE SATELITARNE CAŁEJ KASKADY

Korona zapory Dobczyce jest udostępniona do zwiedzania dla turystów:
- od 1 maja do 30 września od godz. 11:00 do 21:00 od poniedziałku do niedzieli;
- od 1 października do 30 kwietnia od godz. 11:00 do 16:00 tylko w weekendy.

Zadania zbiornika:

• zapewnienie ok. 70% mieszkańców Krakowa i okolic wody pitnej
• wyrównanie przepływów w rzece Rabie poniżej zapory przez określony odpływ gwarantowany w celu zapewnienia przepływu biologicznego i pokrycia potrzeb użytkowników poniżej zapory,
• ochrona przeciwpowodziowa doliny Raby poniżej zapory,
• umożliwienie produkcji energii elektrycznej w przyzaporowej elektrowni wodnej.

Zdjęcie satelitarne zbiornika

Położenie geograficzne

Raba przepływa przez 3 regiony hydrograficzne Polski: Karpaty Zewnętrzne-Beskidy, Pogórze Karpackie, oraz Kotlinę Sandomierską. W strefie karpackiej znajduje się 86 % zlewni i ona decyduje o charakterze rzeki.

Raba posiada powierzchnię zlewni 1 537 km², długość 137 km, średni spadek 4,4 ‰. Zlewnię można podzielić na dwie części: południową - karpacką, rozciągającą się na południe od Dobczyc i północną, wchodzącą w obręb Kotliny Sandomierskiej. Karpacką część tworzy fragment Pogórza Wielickiego, ciągnącego się od Wieliczki, Dobczyc i Bochni po okolice Myślenic, Wiśniowej, Jodłownika i Żegociny. Dalej na południe zlewnia Raby wchodzi już w obszar górski. Tworzy go Beskid Średni w części północno-zachodniej, przechodzący w kierunku południowym i południowo-wschodnim w Beskid Wyspowy. Do niego z kolei przylega Pogórze Orawsko-Jordanowskie, a od południa Gorce. Część północną - nizinną tworzy fragment Działów Niepołomicko-Bielczańskich, przechodzących dalej na północ w Równinę Nadwiślańską. Zlewnia Raby zaczyna się w  masywie Gorców. Źródła rzeki znajdują się w Sieniawie. Zlewnia rzeki obejmuje północne stoki Gorców. W najwyższym punkcie - na Turbaczu dochodzi do 1 310 m n.p.m. W tej wysokości bezwzględnej przebiega wododziałowy grzbiet oddzielający zlewnię Raby, Skawy i Dunajca.

Inwestycja „Zbiornik wodny Dobczyce”

Budowę zbiornika wodnego Dobczyce na rzece Rabie, mającego stanowić jeden z głównych elementów systemu zaopatrzenia w wodę pitną aglomeracji Krakowa, poprzedziły długoletnie studia nad lokalizacją i wielkością zbiornika. W ich wyniku spośród kilku rozważanych wariantów (Stróża, Myślenice i Dobczyce) przyjęto w 1970 r. wariant Dobczyce o pojemności całkowitej 125 mln m³ z lokalizacją zapory w km 60+100 rzeki Raby.

Budowę zbiornika wodnego Dobczyce rozpoczęto w 1974 r. Wykonawcą większości projektów technicznych było Centralne Biuro Studiów i Projektów  Budownictwa Wodnego „Hydroprojekt” w Warszawie. Generalnym Wykonawcą robót było Przedsiębiorstwo Budownictwa Hydrotechnicznego i Rurociągów Energetycznych „Energopol 2” w Krakowie. Zadania inwestycyjne obejmowały następujące obiekty:Zapora czołowa w Dobczycach – część ziemna z galerią kontrolno-zastrzykową i przesłoną cementacyjną:

• Ekran asfaltobetonowy
• Blok przelewowo-upustowy
• Kanał dolny
• Czasza zbiornika
• Zapory boczne zbiornika Dobczyce wraz z przepompowniami odwadniającymi zawala zaplecze zapory i zbiornika
• Baza Rybacka w Brzączowicach
• ujęcie wody dla elektrowni wodnej w Dobczycach,
• Odbudowa obiektów z czaszy zbiornika

Położenie geograficzne: Obszar zapory i zbiornika leży w obrębie mezoregionu Pogórze Szydłowskie, które przynależy do makroregionu Wyżyna Kielecka, a ten z kolei  należy do podprowincji Wyżyna Małopolska. Dorzecze Czarnej Staszowskiej znajduje się  na terenie województwa świętokrzyskiego.

Lokalizacja: południowo – wschodnia część województwa świętokrzyskiego, na terenie trzech gmin: Szydłów, Raków, Staszów i dwóch powiatów: Staszów (110 ha) i Kielce (360 ha).

Zdjęcie satelitarne zbiornika

Pierwotną decyzję o budowie zbiornika wodnego Chańcza podjęto w 1967 roku. Planowany zbiornik miał rozwiązać problemy gospodarki wodno-ściekowej Kopalni Siarki "Siarkopol" w Grzybowie. Ostateczny projekt opracował "Hydroprojekt" Warszawa w 1972 roku. Budowę zbiornika rozpoczęto dwa lata później, a zakończenie inwestycji i oddanie do eksploatacji nastąpiło 31.12.1984 roku. Ze względu na głębokości i powierzchnię zalewu zalicza się do zbiorników nizinnych. Pierwotnie głównym użytkownikiem była Kopalnia Siarki w Grzybowie, która w 1993 roku zaprzestała wydobycia siarki i przeszła na produkcję dwusiarczanu węgla, co zmniejszyło jej zapotrzebowanie na wodę. Zbiornik stał się atrakcyjnym miejscem rekreacji i przynosi mieszkańcom okolicznych gmin korzyści gospodarcze wynikające z turystyki. W 2013 r. zrealizowana została MEW (Mała Elektrownia Wodna) o mocy nominalnej 160 kW, która wykorzystuje jałowy przepływ wody ze zbiornika i produkuje energię elektryczną.

Główne funkcje zbiornika:

• zapewnienie przepływu biologicznego w rzece w Czarnej Staszowskiej
• pokrycie potrzeb wodnych dla stawów rybnych poniżej zapory w Kurozwękach i Rytwianach
• wytworzenie retencji użytkowej
• redukcja fal powodziowych
• produkcja energii elektrycznej
• aktywizacja turystyczno-rekreacyjna regionu

Budowę zbiornika wodnego w km 26,6 biegu rzeki Skawy rozpoczęto w 1986 r. i planowano jej zakończenie w ciągu 10 lat. Jednak zmiany społeczno-gospodarcze, jakie zaszły w tym okresie w Polsce i trudności finansowe na przełomie lat 80. i 90. XX w., sprawiły, że termin zakończenia prac kilkukrotnie przekładano. Ostatecznie 26 lipca 2017 r. oficjalnie zakończono budowę, a napełnianie zbiornika rozpoczęto w listopadzie 2016 r.

Zbiornik wodny Świnna Poręba podobnie jak większość tego typu obiektów położonych na obszarze Karpat pełni kilka funkcji. Głównym celem budowy zbiornika była ochrona przeciwpowodziowa oraz retencjonowanie wody i wykorzystywanie jej w okresach niżówek. Praca zbiornika spowodowała, iż przepływ Skawy w dolnym odcinku jej biegu w ciągu roku uległ wyrównaniu, a nawet podczas długotrwałej suszy nie notowane już są głębokie niżówki z niedoborem wody. Zgromadzona w nim woda wykorzystywana także jest do produkcji energii elektrycznej.

W dotychczasowej krótkiej historii pracy zbiornika wodnego w Świnnej Porębie, jeszcze na etapie budowy wystąpiły dwie wielkie powodzie w 2010 i 2014 r. Podczas obu zbiornik spełnił swoją rolę powodując redukcję kulminacji fali powodziowej w maju 2010 r. z 1096,1 m³·s^–1 do zaledwie 360,5 m³·s^–1, a w maju 2014 r. z 921,7 m³·s^–1 do 250,6 m³·s^–1.  Obie kulminacje fal powodziowych na Skawie zostały zredukowane odpowiednio o 82,4 % i 76,4 %. Takie duże obniżenie fali powodziowej spowodowało, iż „wielka woda” w Krakowie w maju 2010 r. była niższa o ok. 40 cm.

Przy zaporze powstała elektrownia wodna z dwiema turbinami Kaplana o łącznej mocy 4,4 MW, gdzie  produkcja energii elektrycznej wyniesie ok. 14,8 GWh rocznie oraz ośrodek zarybieniowy.

W okresie wystąpienia warunków powodziowych naczelną zasadą gospodarowania wodą na zbiorniku Świnna Poręba jest takie sterowanie retencją i odpływem, aby zminimalizować występowanie poniżej zbiornika przepływów wyższych od 240 m³·s^–1 , przyjętej za przepływ nieszkodliwy. Realizowanie tej zasady odbywa się poprzez utrzymywanie rezerwy powodziowej, która pozwala na gromadzenie w zbiorniku przepływów wyższych od 240 m³·s^–1 oraz poprzez gospodarowanie urządzeniami spustowymi zgodnie z ustalonymi procedurami.

Zdjęcie satelitarne zbiornika

Lokalizacja: Zbiornik wodny Borków położony malowniczo na rzece Bielniance, uznawanej za odcinek źródłowy Czarnej Nidy w odległości 14 km na południowy wschód od Kielc i w odległości 5 km na południowy zachód od Daleszyc, na granicy wsi Borków i Słopiec Szlachecki.

Zdjęcie satelitarne zbiornika

Blisko 36-hektarowy zbiornik położony w pięknej okolicy jest popularnym miejscem wypoczynku mieszkańców Kielc i pobliskich miejscowości. Jego średnia głębokość nie przekracza 2 m, choć zdarzają się miejsca ponad 4-metrowe. W znacznym stopniu zbiornik jest porośnięty roślinami wodnymi i wymaga corocznego koszenia. Powierzchnię wody urozmaicają dwie wyspy dodające uroku temu miejscu. W zbiorniku występują płocie, karpie, amury, liny, okonie, szczupaki i wzdręga.

Zbiornik w Borkowie został zniszczony podczas wielkiej powodzi w 2001 roku. Wały zalewu zostały przerwane w czterech miejscach. Woda zalała wiele gospodarstw. Władze województwa zdecydowały o odbudowie zbiornika, gdyż wielu okolicznych mieszkańców, dotkliwie odczuło brak zalewu i upadek ruchu turystycznego.

Lokalizacja: zbiornik Cedzyna znajduje się w miejscowości o tej samej nazwie na terenie dwóch gmin Masłów i Górno w powiecie kieleckim, 10 km od centrum Kielc. Wybudowany został na rzece Laburzance będącej prawym dopływem Czarnej Nidy, na terenie Podkieleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu.

Zdjęcie satelitarne zbiornika

Obecny zbiornik powstał w miejscu starego zbiornika piętrzącego wody dla potrzeb jednego z trzech pierwszych zakładów wielkopiecowych na terenie Polski (obok powstałych wówczas w Bobrzy i Samsonowie). Zakład wielkopiecowy w Cedzynie wybudowano w latach 1636-1640 i zajmował się przerobem oraz wytopem rudy żelaza. Założycielem zakładu działającego do 1778 r. była rodzina Szembeków.

Obecny zbiornik wybudowano w latach 1967-1972, a oddano do użytku w 1973 r. Zalew Cedzyna służy celm rekreacyjno-wypoczynkowym. Jego całkowita powierzchnia wynosi ok. 68 hektarów. Najczęściej występujące ryby w zbiorniku to: jaź, karaś, karp, leszcz, lin, okoń, płoć, sandacz, szczupak i wzdręga.

Lokalizacja: Obiekt zlokalizowany jest na terenie gminy Skrzyszów w powiecie tarnowskim, w odległości około 600 m od drogi powiatowej nr 1357K Tarnów – Ryglice – Żurowa – Ołpiny. Zapora zbiornika Skrzyszów znajduje się we wsi Skrzyszów, a zbiornik sięga częściowo także na teren wsi Szynwałd tej samej gminie. Oś zapory wraz z urządzeniami przelewowo – upustowymi zlokalizowana jest w km 1+520 potoku Korzeń, który jest lewobrzeżnym dopływem potoku Wątok, uchodzącego do rzeki Białej (dopływ Dunajca).

Zdjęcie satelitarne zbiornika

Zbiornik retencyjny "Skrzyszów" jest pierwszą zrealizowaną inwestycją w ramach "Programu Małej Retencji Województwa Małopolskiego" i ma w znacznym stopniu zmniejszać zagrożenie powodziowe Tarnowa oraz Skrzyszowa. Został wybudowany w latach 2012-2014. Oficjalne otwarcie obiektu nastąpiło 14 października 2014 r. a pozwolenie n użytkowanie wydano 02.02.2015 r. Główny element konstrukcyjny stanowi zapora wykonana z glin miejscowych, a zabezpieczona narzutem kamiennym, wyposażona w żelbetowy przelew wieżowy. Wartość inwestycji wyniosła ponad 21 mln zł, z czego 18,1 mln zł pochodziło z Unii Europejskiej w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013. Zapora zbiornika Skrzyszów zamyka zlewnię o powierzchni 9,75 km². Zlewnia zbiornika obejmuje dwie odnogi potoku Korzeń, płynącego od źródeł położonych na wysokości około 330 m n.p.m. w odległości około 3 km od projektowanej zapory. Dno doliny w rejonie zapory leży na wysokości ok. 231 m n.p.m. Zaporę zaliczono do III klasy budowli hydrotechnicznych.

Główne funkcje zbiornika:

• Ochrona przed powodzią terenów położonych w dolinie pot. Korzeń i Wątok poniżej ujścia do potoku Korzeń (m. Skrzyszów i m. Tarnów)
• Retencjonowanie wody dla ewentualnego wykorzystania do zaopatrzenia w wodę rolnictwa (nawodnienia) w okresach suszy (poprawa bilansu wodno-gospodarczego w zlewni);
• Wykorzystanie retencjonowanej wody do celów przeciwpożarowych;
• Poprawa różnorodności biologicznej i walorów krajobrazowych otoczenia zbiornika i zwiększenie jego odporności na czynniki degradujące (zabudowa biologiczna obrzeża zbiornika);
• Poprawa stanu czystości wód potoku Korzeń (zapobieżenie pogorszeniu stanu istniejącego) poprzez uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej w zlewni zbiornika;
• Ochrona różnorodności biologicznej cieku poniżej zbiornika.