Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Poznaniu

W związku z kolejnym zakwitem sinic na zbiorniku w dniu 28 czerwca br. PGW Wody Polskie wystosowały prośbę do Urzędu Miasta Środa Wielkopolska o ograniczenie organizowania imprez o charakterze masowym w bezpośrednim sąsiedztwie zbiornika wodnego, gdyż jest to związane ze zwiększonym ryzykiem niszczenia brzegów i roślinności przybrzeżnej stref buforowych, przenikaniem zanieczyszczeń pochodzenia antropogenicznego w szczególności ścieków bytowych i śmieci oraz wzruszeniem osadów dennych, w których skumulowane są związki fosforu i azotu, co szczególnie często następuje w płytkich zbiornikach wodnych.

W celu poprawy sytuacji zbiornika wystosowaliśmy również wniosek do Polskiego Związku Wędkarskiego Okręg w Poznaniu (dalej PZW), w rezultacie, którego z dniem 2 lipca 2024 r. wprowadzono na zbiorniku całkowity zakaz stosowania zanęt spożywczych podczas wędkowania oraz zakaz organizacji zawodów wędkarskich - do 31.08.2024 r.

 

Po co i kiedy powstał zbiornik?

Zbiornik Środa jest obiektem hydrotechnicznym, który powstał w 1972 roku dzięki wybudowaniu zapory na rzece Moskawa. Dzięki niemu powstała obszerna przestrzeń wodna o powierzchni 47,7 ha i 0,42 mln m³ pojemności, która rozciąga się na długości 4,5 km. Początkowo Zbiornik Środa służył głównie potrzebom rolniczym i w tym celu pierwotnie był utworzony, jednak obecnie pełni również inne funkcje. Jest dzierżawiony przez Polski Związek Wędkarski, który prowadzi na nim gospodarkę rybacką, a także przez Gminę Środa, która wyznaczyła miejsce na kąpielisko i rekreację dla mieszkańców i turystów.

Działamy aktywnie dla poprawy jakości wód w zbiorniku

W ciągu lat 2019-2021 dokonaliśmy renowacji budowli poprzez przeprowadzenie prac remontowych na spustach dennych wieży zbiornika oraz wybudowaliśmy zadaszenie zabezpieczające przed odchodami ptaków mechanizmy klap górnych. Regularnie przeprowadzamy konserwację i eksploatację obiektu hydrotechnicznego, zapewniając sprawność mechanizmów spustowych wieży oraz przeprowadzając prace porządkowe na zbiorniku, usuwając odpady i chwasty z elementów betonowych.

Ponadto w roku 2023 przeprowadziliśmy kompleksowe prace utrzymaniowe na całym odcinku rzeki poniżej zbiornika, obejmujące konserwację dna i skarp oraz udrożnienie, w tym samym roku podjęto również awaryjną interwencję w celu naprawienia rury w sztolni dolnej wieży zbiornika. Wykonano prace elektryczne oraz zasadzono drzewa zgodnie z decyzją, usuwając suche.

W roku 2024 zostaną naprawione ubytki betonowe na wieży od strony wody i w niecce wypadowej zbiornika oraz przeprowadzone prace utrzymaniowo-konserwacyjne powyżej zbiornika na prawie 18 kilometrowym odcinku rzeki Moskawy.

Dodatkowo w celu poprawy sytuacji zbiornika przeprowadziliśmy wspólne kontrole z Wojewódzkim Inspektoratem Ochrony Środowiska. Zorganizowaliśmy również spotkanie z naukowcami z Uniwersytetu Łódzkiego, by omówić jego stan i zapobiegać dalszej degradacji jakościowej wód zbiornika.

Z jakimi problemami boryka się zbiornik?

Należy podkreślić, że prace utrzymaniowe nie mają bezpośredniego wpływu na jakość wody, lecz są konieczne dla zachowania właściwego stanu cieku. PGW Wody Polskie są odpowiedzialne właśnie za ww. prace konserwacyjno-utrzymaniowe. Jakość wody jest z kolei rezultatem działań wszystkich użytkowników wód, którzy powinni respektować przepisy i zasady, dotyczące odprowadzania ścieków i substancji szkodliwych.

Niestosowanie się do tych przepisów może negatywnie wpłynąć na jakość wody i spowodować eutrofizację, czyli nadmierne wzbogacenie się wód składnikami odżywczymi.

Przyczyny pojawienia się zakwitu sinic na Zbiorniku Środa są złożone i mają swoje podłoże zarówno w zjawiskach naturalnych, jak i antropogenicznych. Długotrwałe upały spowodowały wzrost temperatury wody, szczególnie w płytkich zbiornikach takich jak Zbiornik Średzki. Ponadto duża ilość opadów i ich nierównomierny rozkład, szczególnie w okresie zimowo-wiosennym spowodowały znaczny dopływ substancji biogennych i zawiesiny ogólnej do zbiornika. Analizując przyczyny antropogeniczne należy mieć także na względzie presje pośrednie oraz bezpośrednie, takie chociażby jak: nie wszędzie uregulowana gospodarka wodno-ściekowa w zlewni zbiornika, wypłukane z wodą stosowane nawozy spływające z okolicznych pól czy duże ilości zanęt wędkarskich wprowadzanych bezpośrednio do wód zbiornika a także w mniejszym stopniu dokarmianie ptaków chlebem.

Presjami pośrednimi na stan wód Zbiornika Średzkiego i rzeki Moskawy jest charakter zlewni, która w głównej mierze ma charakter rolniczy, co może mieć związek z dopływem związków azotu i fosforu będących pozostałościami nawozów naturalnych oraz mineralnych. Ponadto w zlewni rzeki Moskawy zidentyfikowano presje rozproszonej zabudowy zurbanizowanej i wynikające z niej dopływy ścieków bytowych i przemysłowych. Odpowiedzią na ww. presje pośrednie są działania mające na celu ograniczenie dopływu zanieczyszczeń poprzez realizację zadań wskazanych między innymi w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych w zakresie rozbudowy i modernizacji sieci kanalizacyjnej oraz budowy, rozbudowy i modernizacji oczyszczalni ścieków komunalnych. Należy zaznaczyć, że za ww. działania są odpowiedzialne samorządy gminne. Ponadto odcięcie dopływu biogenów z rolnictwa jest realizowane poprzez wdrażanie programu działań, mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami, pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu wód. Ww. program powinny stosować podmioty prowadzące produkcję rolną oraz działalność, w ramach której są przechowywane nawozy naturalne. Kontroli stosowania programu działań dokonuje Inspekcja Ochrony Środowiska.

Ważne jest przestrzeganie przepisów dotyczących ochrony wód, aby zapobiec dalszej degradacji jakościowej zbiornika. Wody Polskie prowadzą regularne działania utrzymaniowe i kontrolne dla poprawy stanu wód w zbiorniku Środa. Wspólna praca różnych instytucji i organizacji jest niezbędna do skutecznego zarządzania zbiornikiem i zapewnienia jego długoterminowej ochrony.