Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Poznaniu

Tło hydrometeorologiczne, przebieg zjawisk lodowych

W pierwszej połowie stycznia 2024 w regionie wodnym Warty stany wody układały się w strefie stanów wysokich, lokalnie z przekroczeniem stanów ostrzegawczych i alarmowych. Dodatkowo w wyniku sytuacji hydrologicznej na Odrze (stany wody w strefie wysokich z przekroczeniem ostrzegawczych m.in. w Słubicach, Kostrzynie n. Odrą i Gozdowicach) na ujściowym odcinku Warty wystąpiły niekorzystne warunki odpływu wody – tzw. cofka powodująca wzrost stanów wody (z przekroczeniem stanu alarmowego na Warcie w Kostrzynie n. Odrą) i spowolnienie odpływu wody z Warty. Dodatkowo w dniach 7-11 stycznia wystąpiły mrozy z temperaturami spadającymi poniżej -10°C.

Takie warunki hydrometeorologiczne sprzyjały od 9 stycznia intensywnemu rozwojowi zjawisk lodowych: na dolnym odcinku Warty tworzeniu się pokrywy lodowej, a powyżej śryżu (fot. 1) i lodu brzegowego. W kolejnych dniach zjawiska lodowe przybierały na intensywności, doprowadzając do sytuacji gdzie na wytworzoną pokrywę lodową napływał nieustannie śryż w ilości 20-30% przekroju koryta. W efekcie tego 11 stycznia w km 6+000 – 15+000 wytworzyła się pokrywa lodowa z wypiętrzającym się lodem, która utrudniała przepływ wody i powodowała jego skierowanie na lewobrzeżny teren zalewowy tzw. Basen Słoński położony w obrębie Parku Narodowego Ujście Warty.

Fot. 1. 12.01.2024 r., zjawisko śryżu na dolnej Warcie powyżej Kostrzyna n. Odrą (RZGW w Poznaniu).

Rozwój sytuacji oraz przebieg akcji lodołamania

Wyjątkowa sytuacja hydrometeorologiczna oraz rozwój zjawisk lodowych wymagały prowadzenia ciągłego monitoringu przez pracowników RZGW w Poznaniu. W dniu 12 stycznia (piątek) na podstawie podpisanego porozumienia konsultowano z RZGW w Szczecinie możliwość zadysponowania lodołamaczy do prowadzenia akcji lodołamania na dolnym odcinku Warty, uzyskując informację o gotowości jednostek do podjęcia działań. Na podstawie prognoz meteorologicznych, przewidujących niewielkie ocieplenie oraz opady deszczu (co mogło sprzyjać zmniejszeniu się pokrywy lodowej) podczas weekendu 13-14 stycznia zdecydowano o przesunięciu decyzji o lodołamaniu na poniedziałek przy jednoczesnym ciągłym monitorowaniu sytuacji hydrometeorologicznej i lodowej. Niestety podczas weekendu długość pokrywy lodowej zwiększyła się (ciągły napływ śryżu z góry rzeki i utrudniony odpływ lodu od dołu) i w niedzielę zlodzony odcinek obejmował km 5+000 – 23+000 (fot. 2-3), jednocześnie obserwowano brak spływu lodu Wartą w Kostrzynie n. Odrą (fot. 4).

 

Fot. 2-3. 15.01.2024, zjawiska lodowe na dolnej Warcie powyżej Kostrzyna n. Odrą (RZGW w Poznaniu).

Fot. 4. 15.01.2024, lód brzegowy przy braku spływu lodu na Warcie na wysokości mostu tymczasowego w Kostrzynie n. Odrą (RZGW w Poznaniu). 

W związku z zaistniałą sytuacją rano 15 stycznia podjęto decyzję o potrzebie przeprowadzenia akcji lodołamania w celu zmniejszenia zagrożenia powodziowego (możliwe spiętrzenie wody w wyniku zatoru lodowego) i zabezpieczenia przepraw mostowych w Kostrzynie n. Odrą przed niekontrolowanym spływem lodu (tzw. pochód lodu). Niezwłocznie zwrócono się z wnioskiem do RZGW w Szczecinie, które natychmiast zadysponowało na dolną Wartę, pozostające w ich dyspozycji lodołamacze.

Pierwszy z lodołamaczy (Dzik) wpłynął na Wartę 17 stycznia ok. godziny 9:30 (fot. 5).

 

Fot. 5-6. 17.01.2024, lodołamacz Dzik na Warcie i przy nadbrzeżu w Kostrzynie n. Odrą (RZGW w Poznaniu).

Po krótkiej przerwie technicznej przy nadbrzeżu RZGW w Poznaniu w Kostrzynie n. Odrą (fot. 6) niezwłocznie przystąpiono do prowadzenia akcji lodołamania. W tym dniu lodołamanie prowadzono od km 7+000 w górę rzeki do km 10+000. Podjęte działania miały na celu rozpoznanie sytuacji, a następnie łamanie i kruszenie lodu (fot. 7-9). Akcję lodołamania prowadzono do godz. 17:00 – w efekcie podjętych działań zaobserwowano powolny spływ skruszonego lodu.

 

Fot. 7-9. 17.01.2024, akcja lodołamania (RZGW w Poznaniu).

Następnego dnia, 18 stycznia o godzinie 8:00 lodołamacz Dzik rozpoczął lodołamanie, a ok. godz. 10:00 dołączył do niego lodołamacz Odyniec. Obie bliźniacze jednostki o mocy 1060 KM każda, pracowały na odcinku km 9+500 – 19+000. W efekcie udało się przebić przez całą długość zatoru. W dalszej kolejności skupiono się na kruszeniu i rozdrabnianiu lodu w dolnej części zatoru celem ułatwienia jego spływu (fot. 10-12). W tym dniu akcję lodołamania zakończono o godzinie 18:00. W wyniku podjętych działań pokrywa lodowa została skruszona na odcinku km 9+500 – 19+000 ale niestety przeciwny, zachodni wiatr oraz powolny nurt w Warcie utrudniały spływ lodu.

 

Fot. 10-12. 18.01.2024, akcja lodołamania (UŻŚ w Szczecinie).

W kolejnych dniach od godziny 8:00 kontynuowano lodołamanie, realizując dalsze kruszenie lodu od km 9+000 w górę rzeki i dostosowując działania do bieżących warunków. Monitoring sytuacji prowadzony był przez pracowników RZGW w Poznaniu, m.in. z wykorzystaniem drona. Niestety w dalszym ciągu niesprzyjające warunki hydrometeorologiczne (zachodni wiatr, fala i słaby nurt) spowalniały spływ lodu. Aby zapobiec nadmiernemu gromadzeniu się lodu w piątek, 19 stycznia akcję lodołamania zakończono ok. godziny 13:00. Podczas weekendu 20-21 stycznia lodołamanie było w dalszym ciągu realizowane od km 11+000 w górę rzeki do km 19+500. Rozbito trzy ostatnie zatory i uruchomiono całą pokrywę lodową, a od km 15+000 lód częściowo uwalniał się sam (powyżej trzeciego zatoru). Żeby zapobiec niekontrolowanemu spływowi dużych fragmentów lodu podjęto decyzję o rozkruszeniu zwartej pokrywy (fot. 13 - 18). W niedzielę, 21 stycznia akcję lodołamania zakończono o godzinie 14:00 w dalszej części dnia prowadząc obserwację spływającego lodu (fot. 19-20).

  

 

Fot. 13-20. 19-21.01.2024, akcja lodołamania i spływ pokruszonego lodu w Kostrzynie n. Odrą (RZGW w Poznaniu).

W poniedziałek od rana obie jednostki wypłynęły na rzekę i przystąpiły do działań. Niestety warunki spływu lodu nadal były trudne: w dalszym ciągu wiał silny, przeciwny wiatr, a nurt rzeki był spowolniony. Niemniej jednak sytuacja meteorologiczna oraz prognozy pogody były korzystne – dodatnie temperatury oraz opady deszczu sprzyjały rozpadowi lodu. W tych warunkach w godzinach przedpołudniowych zakończono lodołamanie, zachowując ciągły monitoring sytuacji na rzece (obserwowano powolny spływ pokruszonego lodu).

 

Fot. 21-22. 22.01.2024, akcja lodołamania i spływ lodu (RZGW w Poznaniu).

Wtorkowa wizja terenowa z wykorzystaniem drona potwierdziła uwalnianie się rzeki od lodu – dalszy jego rozpad i powolny spływ (fot. 21-24) . W związku z tym podjęto decyzję o zakończeniu akcji lodołamania i tego dnia o godzinie 11:40 lodołamacze Dzik i Odyniec odcumowały od nadbrzeża w Kostrzynie n. Odrą (fot. 25) i skierowały się do portu w Szczecinie – Podjuchach, gdzie dotarły w godzinach wieczornych. W dniu 24 stycznia (środa) poranny raport zjawisk lodowych wykazał zanikającą, połamaną pokrywę lodową na odcinku km 7+500 – 9+500 przy braku zagrożenia.

 

Fot. 23-24. 23.01.2024, spływ lodu rzeką Wartą (RZGW w Poznaniu).

Fot. 25. 23.01.2024, lodołamacze Dzik i Odyniec przed powrotem do portu macierzystego (RZGW w Poznaniu).

W akcji lodołamania, poza wykwalifikowanymi i doświadczonymi załogami lodołamaczy, spośród pracowników RZGW w Poznaniu brali udział pan Zbigniew Pielech – kierownik operacyjny akcji, pracownicy Zarządu Zlewni w Gorzowie Wielkopolskim oraz pracownicy Centrum Operacyjnego Ochrony Przeciwpowodziowej i Wydziału Planowania i Koordynacji Eksploatacji RZGW w Poznaniu. Współpraca w ramach podpisanego porozumienia przebiegała sprawnie.