Czynniki rakotwórcze

CMR - czynniki rakotwórcze, mutagenne i reprotoksyczne (Carcinogenic, Mutagenic, toxic to Reproduction)

Obowiązki pracodawcy odnoszące się do substancji i mieszanin chemicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym rozszerzono o kolejną klasę zagrożenia - substancje reprotoksyczne, czyli substancje i mieszaniny działające szkodliwie na rozrodczość (na funkcje rozrodcze i płodność u dorosłych mężczyzn i kobiet oraz / lub rozwój potomstwa).

Przepisom Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 26 lipca 2024 r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym w środowisku pracy podlegają wyłącznie substancje i mieszaniny spełniające kryteria klasyfikacji jako rakotwórcze, mutagenne lub reprotoksyczne kategorii 1A lub 1B wg rozporządzenia nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin.

Do substancji reprotoksycznych należą m.in.:

metale i/lub związki metali: chromu, niklu, kadmu, kobaltu, galu, ołowiu, cyny, rtęć i metylortęć;
związki boru (tritlenek diboru, kwas borowy, borany);
tlenek węgla;
ftalany;
bisfenol A;
formamid i jego pochodne (N-metyloformamid, dimetyloformamid);
niektóre pestycydy;
rozpuszczalniki organiczne np. 2-metoksyetanol i 2-etoksyetanol oraz ich octany;
imidazol i niektóre jego pochodne;
N-metylopirolidon i N-etylopirolidon.

W wykazie czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym znajdują się:

I. Czynniki fizyczne

1. Promieniowanie jonizujące.

II. Procesy technologiczne, w których dochodzi do uwalniania substancji chemicznych, ich mieszanin lub czynników o działaniu rakotwórczym lub mutagennym:

1. Produkcja auraminy.

2. Prace związane z narażeniem na wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, obecne w sadzy węglowej, smołach węglowych i pakach węglowych.

3. Prace związane z narażeniem na pyły, dymy i aerozole tworzące się podczas wypalania i elektrorafinowania surówek miedziowo-niklowych.

4. Produkcja alkoholu izopropylowego metodą mocnych kwasów.

5. Prace związane z narażeniem na pył drewna.

6. Prace związane z narażeniem na krzemionkę krystaliczną – frakcję respirabilną powstającą w trakcie pracy.

7. Prace związane z narażeniem przez skórę na działanie olejów mineralnych użytych wcześniej w silnikach spalinowych wewnętrznego spalania w celu smarowania i schładzania części ruchomych silnika.

8. Prace związane z narażeniem na spaliny emitowane z silników Diesla.

Zgodnie z ww. Rozporządzeniem w przypadku używania czynników o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub substancji reprotoksycznej, pracodawca jest zobowiązany do:

ograniczania ilości czynnika o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub substancji reprotoksycznej w miejscu pracy;

utrzymywania na jak najniższym poziomie liczby pracowników, którzy są lub mogą być narażeni na działanie czynników o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub substancji reprotoksycznych;
projektowania procesów pracy i środków kontroli technicznej tak, aby uniknąć powstawania czynników o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub substancji reprotoksycznych w miejscu pracy lub ograniczenia ich powstawania do minimum;

usuwania czynników o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub substancji reprotoksycznych w miejscu ich powstawania, do miejscowego wyciągu lub do ogólnego systemu wentylacji, w należyty sposób i zgodnie z wymogami ochrony zdrowia i środowiska;

stosowania właściwych metod i procedur pracy, w tym wykorzystywania istniejących procedur badań i pomiarów czynników o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub substancji reprotoksycznych określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 227 § 2 Kodeksu pracy, w celu wczesnego wykrywania nadmiernego zagrożenia powstałego w wyniku nieprzewidywalnego zdarzenia lub wypadku;

stosowania środków ochrony zbiorowej lub – tam, gdzie nie można uniknąć narażenia na działanie czynników o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub substancji reprotoksycznych za pomocą innych środków – środki ochrony indywidualnej;

stosowania środków higieny, szczególnie regularnego czyszczenia podłóg, ścian
i innych powierzchni;

odgraniczenia miejsc zagrożonych i stosowania odpowiednich znaków ostrzegawczych, włącznie ze znakami ,,zakaz paleniaˮ, w miejscach, w których pracownicy są lub mogą być narażeni na działanie czynników o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub substancji reprotoksycznych;

określania planu działania w nagłych wypadkach, które mogą wyniknąć z nadmiernego narażenia na działanie czynników o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub substancji reprotoksycznych;

stosowania sposobów bezpiecznego przechowywania, przeładunku i transportu, szczególnie przez zastosowanie pojemników szczelnie zamkniętych i oznakowanych w sposób czytelny i widoczny;

stosowania sposobów bezpiecznego gromadzenia, przechowywania i usuwania odpadów, włącznie z zastosowaniem pojemników szczelnie zamkniętych i oznakowanych w sposób czytelny i widoczny.

Pracodawca zatrudniający pracownika przy pracach, których wykonywanie powoduje konieczność pozostawania w kontakcie z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym, wykonuje pomiary tych substancji chemicznych, mieszanin lub czynników, w trybie i z częstotliwością określonymi w przepisach wydanych na podstawie art. 227 § 2 Kodeksu pracy, w szczególności stosuje metody wczesnego wykrywania narażenia na te substancje chemiczne, mieszaniny lub czynniki podczas awarii lub w przypadku wystąpienia innych nieprzewidzianych okoliczności.

Pracodawca jest zobowiązany do prowadzenia:

rejestru prac, których wykonywanie powoduje konieczność pozostawania w kontakcie z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym,
rejestru pracowników zatrudnionych przy pracach, których wykonywanie powoduje konieczność pozostawania w kontakcie z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym,

zawierających dane wymienione szczegółowo w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 26 lipca 2024 r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym w środowisku pracy.

Rejestr pracowników wraz z rejestrem prac, dotyczący czynników o działaniu rakotwórczym lub mutagennym przechowuje się przez okres 40 lat po ustaniu narażenia na te czynniki, natomiast rejestry dotyczące substancji reprotoksycznych niebędących jednocześnie czynnikami o działaniu rakotwórczym lub mutagennym przechowuje się przez okres 5 lat po ustaniu narażenia na te substancje.

Nastąpiły istotne zmiany w formularzu „ Informacja o substancjach chemicznych, ich mieszaninach, czynnikach lub procesach technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym”, którego wzór stanowi załącznik nr 2 do ww. rozporządzenia. Jeśli pracownicy pozostają w kontakcie z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym kategorii 1A, 1B pracodawca jest zobowiązany przekazać na obowiązującym druku informację o substancjach chemicznych, ich mieszaninach, czynnikach lub procesach technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym właściwemu państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu oraz właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy niezwłocznie po rozpoczęciu działalności, a także corocznie w terminie do dnia 15 stycznia za rok poprzedni, albo na ich wniosek.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 lipca 2024 r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym w środowisku pracy (Dz.U. 2024 poz. 1126)

Szczegółowe informacje dotyczące kryteriów klasyfikacji i elementów oznakowania substancji rakotwórczych, mutagennych i reprotoksycznych dostępne są na stronie CENTRALNEGO INSTYTUTU OCHRONY PRACY – PAŃSTWOWEGO INSTYTUTU BADAWCZEGO pod linkiem:

https://m.ciop.pl/CIOPPortalWAR/file/97055/202305313431&chempyl-kryteria-klasyfikacji-substancji.pdf