Wojewódzka Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Gdańsku

Propozycje Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w środowisku pracy

Międzyresortowa Komisja do Spraw Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy zwraca uwagę przedsiębiorców, pracowników oraz organów kontroli na nowe propozycje Parlamentu Europejskiego i Rady wiążących wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego dla czynników chemicznych.

Komunikaty wydawane przez Międzyresortową Komisję do Spraw Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy odnoszą się do wartości dopuszczalnego narażenia zawodowego ustalonego w UE lub znajdujących się w projektach dyrektyw.

Parlament Europejski i Komisja Europejska pracują nad kolejnymi zmianami dyrektywy 2004/37/WE w sprawie ochrony pracowników przed zagrożeniem dotyczącym narażenia na działanie czynników rakotwórczych lub mutagenów podczas pracy.

KOMUNIKAT XII z dnia 13 lipca 2020 roku

Stanowisko Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN w sprawie wykonywania pomiarów podczas prac, w których powstaje frakcja respirabilna krzemionki krystalicznej, w odniesieniu do obowiązujących rozporządzeń: Ministra Zdrowia (Dz. U. 2020 poz. 197) oraz Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (Dz. U. 2018 poz. 1286 ze zm.)

Wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) dla frakcji respirabilnej krzemionki krystalicznej na poziomie 0,1 mg/m³ została uregulowana rozporządzeniem Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 czerwca 2018 r. w sprawie NDS i NDN (Dz. U. z 2018 r. poz. 1286 ze zm.) w 2018 roku. Na początku 2020 roku ukazało się rozporządzenie Ministra Zdrowia zmieniające rozporządzenie w sprawie substancji o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. 2020 poz. 197), które wdrożyło do prawa krajowego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/2398 z dnia 12 grudnia 2017 r. zmieniającą dyrektywę 2004/37/WE w sprawie ochrony pracowników przed zagrożeniem dotyczącym narażenia na działanie czynników rakotwórczych lub mutagenów podczas pracy, wprowadzając do załącznika nr 1 w punkcie II. Procesy technologiczne, w których dochodzi do uwalniania substancji chemicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym (Dz. Urz. UE L 345, 27.12.2017, s. 87) pkt 6: „Prace związane z narażeniem na krzemionkę krystaliczną – frakcję respirabilną powstającą  w trakcie pracy”.

W związku z powyższym przedstawiamy stanowisko Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN w sprawie wykonywania pomiarów podczas prac, w których powstaje frakcja respirabilna krzemionki krystalicznej, w odniesieniu do obowiązujących w Polsce przepisów prawnych:

1. Nie ma możliwości opracowania centralnego wykazu stanowisk pracy, na których występuje narażenie na krzemionkę krystaliczną – frakcję respirabilną powstającą w trakcie pracy, czyli stanowisk pracy w narażeniu na czynnik rakotwórczy.
2. Pracodawca i ekspert ds. bhp powinni dokonać dokładnej oceny i klasyfikacji procesu technologicznego i stosowanych surowców, maszyn i urządzeń i na tej podstawie określić stanowiska pracy, na których występuje frakcja respirabilna krystalicznej krzemionki spełniająca kryteria czynnika rakotwórczego według zapisów podanych w Załączniku 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia  (Dz. U. 2020 poz. 197).
3. Wytyczne pt. „Podręcznik dobrych praktyk dotyczący ochrony zdrowia pracowników poprzez prawidłowe przenoszenie i użytkowanie krzemionki krystalicznej i produktów, które ją zawierają” zostały opracowane przez  Europejską Sieć Krzemionki NEPSI (European Network for Silica) i są dostępne na stronie internetowej www.nepsi.pl. Wytyczne te stanowią pomocne narzędzie w procesie klasyfikacji prac w narażeniu na czynnik rakotwórczy, jakim jest frakcja respirabilna krzemionki krystalicznej.
4. Pracodawca na podstawie wyników pomiarów stężeń frakcji respirabilnej krzemionki krystalicznej typuje stanowiska, na których:

• pracownik jest narażony ^[1] na frakcję respirabilną krzemionki krystalicznej powstającą w trakcie pracy – czynnik rakotwórczy,
• pracownik ma kontakt  z frakcją respirabilną krzemionki krystalicznej powstającą w trakcie pracy.

Pracodawca może zrezygnować z wykonywania pomiarów stężeń frakcji respirabilnej krzemionki krystalicznej,  jeżeli wyniki dwóch kolejnych pomiarów ^[2] są mniejsze od 0,1 wartości NDS, ale tylko w przypadku, gdy stosowane surowce, warunki procesu technologicznego oraz zastosowane środki ochrony zbiorowej są niezmienione na stanowiskach pracy, na których:

• występuje w powietrzu frakcja respirabilna krzemionki krystalicznej generowana w procesie pracy  i prace są sklasyfikowane jako prace w narażeniu na frakcję respirabilną krzemionki krystalicznej – czynnik rakotwórczy,
• występuje w powietrzu frakcja respirabilna krzemionki krystalicznej, ale prace nie są sklasyfikowane jako prace w narażeniu na czynnik rakotwórczy.

[1] Definicje zaproponowane przez Instytut Medycyny Pracy w Zaleceniach  dla pracodawców i służb kontrolnych dotyczące prowadzenia wymaganych prawnie rejestrów czynników rakotwórczych lub mutagennych i narażonych na nie pracowników na poziomie zakładów pracy [dostęp: http://www.imp.lodz.pl/upload/rejestry/2020/zalecenia20203.pdf].

[2] Pomiary frakcji respirabilnej krzemionki  krystalicznej na stanowisku pracy, na którym prace nie są sklasyfikowane jako prace w narażeniu na czynnik rakotwórczy, powinny być wykonane z częstotliwością zależną od wyniku pomiaru stężenia pyłu. Pomiary frakcji respirabilnej krzemionki  krystalicznej na stanowisku, na którym fakcja ta powstaje w trakcie pracy,  powinny być wykonywane co 6 miesięcy (rozporządzenie Ministra Zdrowia Dz. U. 2011 nr 33 poz. 166 ze zm.).