Substancje i mieszaniny chemiczne

Bezpieczeństwo chemiczne

Bezpieczeństwo chemiczne to takie stosowanie substancji chemicznych oraz ich mieszanin, które eliminuje lub przynajmniej w dużym stopniu ogranicza szkodliwe ich działanie na człowieka, zarówno w pracy, jak i poza pracą, do poziomu, który można zaakceptować. Informację o zagrożeniach należy uzyskać przed rozpoczęciem stosowania substancji lub mieszanin chemicznych. Obowiązek uzyskania wiedzy o zagrożeniach spoczywa na osobach wprowadzających substancję lub mieszaninę do obrotu.

Charakterystyka szkodliwego działania substancji lub mieszaniny chemicznej, przekazana w przypadku substancji i mieszanin stwarzających zagrożenie w postaci odpowiedniego oznakowania na etykiecie oraz karty charakterystyki, powinna służyć ich odbiorcom do podjęcia odpowiednich działań zapobiegawczych, a w szczególności do unikania zagrożeń.

Ewentualne działania organów administracji podejmowane są na podstawie szerszej informacji, obejmującej sposób oraz zakres stosowania substancji lub mieszaniny, co pozwala na ocenę ryzyka pojawienia się szkodliwych zmian w zdrowiu człowieka lub w środowisku w związku z ich konkretnymi zastosowaniami.

Wielkość ryzyka zależy od zagrożeń związanych z daną substancją, takich jak np. toksyczność czy rakotwórczość, oraz od wielkości lub powszechności narażenia, określających możliwość urzeczywistnienia się tych zagrożeń.

Jeżeli oszacowany poziom ryzyka przekroczy poziom społecznie akceptowany, władze państwa mają obowiązek podjęcia decyzji zmierzających do wyeliminowania lub obniżenia ryzyka, poprzez ograniczenia w ich stosowaniu.

Ostateczna decyzja dotycząca wprowadzenia ograniczenia stosowania substancji chemicznej jest jednak zwykle uwarunkowana dokonaniem porównań pomiędzy spodziewanymi skutkami szkodliwymi, a korzyściami ekonomicznymi, wynikającymi z takich zastosowań substancji chemicznych.

Obowiązki pracodawcy (art. 221 Ustawy Kodeks pracy)

Niedopuszczalne jest stosowanie substancji chemicznych i ich mieszanin nieoznakowanych w sposób widoczny, umożliwiający ich identyfikację.

Niedopuszczalne jest stosowanie substancji stwarzającej zagrożenie lub mieszaniny stwarzającej zagrożenie bez posiadania aktualnego spisu tych substancji i mieszanin oraz kart charakterystyki, a także opakowań zabezpieczających przed ich szkodliwym działaniem, pożarem lub wybuchem.

Stosowanie substancji stwarzającej zagrożenie lub mieszaniny stwarzającej zagrożenie jest dopuszczalne pod warunkiem zastosowania środków zapewniających pracownikom ochronę ich zdrowia i życia.

Oznakowanie substancji i mieszanin stwarzających zagrożenie

(art. 17 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin CLP)

Opakowania substancji i mieszanin stwarzających zagrożenie oraz niektórych mieszanin wprowadzanych do obrotu muszą być odpowiednio oznakowane.

Substancja lub mieszanina zaklasyfikowana jako stwarzająca zagrożenie i zawarta w opakowaniu musi być opatrzona etykietą zawierającą następujące elementy:

nazwę, adres i numer telefonu dostawcy lub dostawców;
nominalną ilość tej substancji lub mieszaniny, udostępnianych ogółowi społeczeństwa, chyba że ilość ta jest określona gdzie indziej na opakowaniu;
identyfikator produktu,
piktogramy określające rodzaj zagrożenia,
hasło ostrzegawcze,
zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia (inaczej: zwroty H, ang. hazard statement) –określające zagrożenie oraz opisujące charakter i nasilenie zagrożeń stwarzanych przez substancję lub mieszaninę
odpowiednie zwroty wskazujące środki ostrożności (inaczej: zwroty P, ang. precautionary statement) informujące o zalecanych środkach ostrożności służących zapobieganiu lub zminimalizowaniu szkodliwych skutków dla zdrowia ludzkiego lub dla środowiska wynikających z zagrożeń stwarzanych przez produkt stwarzający zagrożenie.

Etykietę sporządza się w języku urzędowym państwa członkowskiego, w którym substancja lub mieszanina wprowadzana jest do obrotu, chyba że dane państwo członkowskie postanowi inaczej.

Klasyfikacja substancji chemicznych i ich mieszanin

Substancje stwarzające zagrożenie i mieszaniny stwarzające zagrożenie to substancje i mieszaniny należące co najmniej do jednej z klas zagrożenia wymienionych w częściach 2-5 załącznika I do rozporządzenia nr 1272/2008 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin (CLP).

Dostawcy substancji lub mieszanin są zobowiązani do zebrania wiarygodnych informacji o stwarzanych przez nie zagrożeniach dla zdrowia człowieka i dla środowiska, wynikających z ich swoistych właściwości fizykochemicznych oraz udostępniania tej informacji odbiorcom tych substancji lub ich mieszanin na zasadach określonych w rozporządzeniu nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH).

Karta charakterystyki (art. 31 rozporządzenia REACH)

Dostawca substancji lub mieszaniny dostarcza odbiorcy substancji lub mieszaniny kartę charakterystyki sporządzoną zgodnie z załącznikiem II do rozporządzenia REACH

w przypadku gdy substancja lub mieszanina spełniają kryteria klasyfikujące je jako stwarzające zagrożenie zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1272/2008 (CLP)
w przypadku gdy substancja jest trwała, wykazująca zdolność do bioakumulacji i toksyczna lub bardzo trwała i wykazująca bardzo dużą zdolność do bioakumulacji
w przypadku gdy substancja znajduje się na liście sporządzonej zgodnie z art. 59 ust. 1

Dostawca dostarcza odbiorcy na jego żądanie kartę charakterystyki sporządzoną zgodnie z załącznikiem II do rozporządzenia REACH, jeżeli mieszanina nie spełnia kryteriów klasyfikacji jako stwarzająca zagrożenie zgodnie z tytułami I i II rozporządzenia (WE) nr 1272/2008 (CLP), ale zawiera:

w stężeniach wynoszących osobno co najmniej 1 % wag. w przypadku mieszanin nie występujących w postaci gazu oraz co najmniej 0,2 % obj. w przypadku mieszanin występujących w postaci gazu, substancję, która stwarza zagrożenie dla zdrowia ludzkiego lub środowiska; lub
w stężeniach wynoszących osobno co najmniej 0,1 % wag. w przypadku mieszanin niewystępujących w postaci gazu przynajmniej jedną substancję, która jest rakotwórcza kategorii 2 lub działa szkodliwie na rozrodczość kategorii 1A, 1B i 2, działa uczulająco na skórę, kategorii 1, lub działa uczulająco na drogi oddechowe, kategorii 1, lub ma wpływ na laktację lub oddziałuje szkodliwie na dzieci karmione piersią lub jest trwała, wykazująca zdolność do bioakumulacji i toksyczna (PBT) zgodnie z kryteriami określonymi w załączniku XIII lub bardzo trwała i wykazująca bardzo dużą zdolność do bioakumulacji (vPvB) zgodnie z kryteriami określonymi w załączniku XIII lub która została umieszczona na liście sporządzonej zgodnie z art. 59 ust. 1
substancję, w przypadku której zostały określone we Wspólnocie najwyższe dopuszczalne stężenia w środowisku pracy.

Kartę charakterystyki dostarcza się w językach urzędowych państw członkowskich, na terytorium których substancja lub mieszanina jest wprowadzana do obrotu, chyba że zainteresowane państwa członkowskie postanowią inaczej.

Karta charakterystyki nie ma określonej objętości. Objętość karty charakterystyki jest współmierna do zagrożenia stwarzanego przez substancję lub mieszaninę i dostępnych informacji.

Karta charakterystyki zawiera datę sporządzenia i następujące informacje:

1. identyfikacja substancji lub mieszaniny i identyfikacja przedsiębiorstwa;
2. identyfikacja zagrożeń;
3. skład i informacja o składnikach;
4. pierwsza pomoc;
5. postępowanie w przypadku pożaru;
6. postępowanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do środowiska;
7. postępowanie z substancją lub mieszaniną i jej magazynowanie;
8. kontrola narażenia oraz środki ochrony indywidualnej;
9. właściwości fizyczne i chemiczne;
10. stabilność i reaktywność;
11. informacje toksykologiczne;
12. informacje ekologiczne;
13. postępowanie z odpadami;
14. informacje o transporcie;
15. informacje dotyczące przepisów prawnych;
16. inne informacje dotyczące m.in. aktualizacji karty charakterystyki.

Od dnia 1 stycznia 2021 r. weszło w życie rozporządzenie Komisji (UE) 2020/878 z dnia 18 czerwca 2020 r. zmieniające załącznik II do rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) w zakresie wymagań dotyczących sporządzania kart charakterystyki.

Karty charakterystyki niespełniające wymogów załącznika do ww. rozporządzenia można dostarczać do dnia 31 grudnia 2022 roku.

Ważne strony internetowe

Krajowe Centrum Informacyjne ds. REACH i CLP

reach.gov.pl/

clp.gov.pl/

Europejska Agencja Chemikaliów (ECHA)

echa.europa.eu

Biuro do Spraw Substancji Chemicznych