Wojewódzka Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Rzeszowie

Szczepienia ochronne to skuteczna i bezpieczna metoda zapobiegania chorobom zakaźnym na każdym etapie życia oraz najbardziej ekonomicznie opłacalna interwencja medyczna. Szczepienia są niezbędne do podtrzymania zdrowia – bez względu na wiek i płeć szczepionego.

Dzieci, zwłaszcza te najmłodsze, poniżej 2 roku życia, stanowią grupę podwyższonego ryzyka poważnych zakażeń wirusowych i bakteryjnych z powodu niedojrzałości układu odpornościowego. Dlatego ważne jest, aby zapewnić im jak najszerszą ochronę i zabezpieczyć je przed chorobami zakaźnymi poprzez szczepienia ochronne.

Wyróżnia się dwa efekty realizowanych szczepień ochronnych – jednostkowy i populacyjny. Indywidualną korzyścią szczepień ochronnych jest przede wszystkim zapobieganie chorobom (również śmiertelnym) oraz ich powikłaniom, a także profilaktyka wykluczenia z powodu choroby
i jej następstw.

Systematycznie prowadzone szczepienia ochronne przynoszą efekt populacyjny w postaci poprawy jakości życia rodzinnego i społecznego, zmniejszenia ryzyka epidemicznego szerzenia się chorób zakaźnych, oszczędności gospodarczych dla systemu opieki zdrowotnej, między innymi dzięki redukcji liczby wizyt lekarskich i zmniejszenia nakładów poniesionych na hospitalizację, a także dzięki eliminacji lub eradykacji schorzenia, przyczyniając się do zmiany sytuacji epidemiologicznej w zakresie chorób zakaźnych zarówno w danym kraju, jak i na świecie.

Skuteczne zapobieganie transmisji choroby wymaga zaszczepienia dużego odsetka w populacji. Dlatego wpływ szczepień na odporność zbiorowiskową należy uwzględniać przede wszystkim w analizach ekonomicznych, a także rozważaniach etycznych związanych ze szczepieniami.

Odsetek dzieci zaszczepionych w Polsce w zakresie szczepień obowiązkowych wynosi około 95% populacji, co skutecznie chroni nie tylko zaszczepionych, ale również osoby, które z powodu przeciwwskazań zdrowotnych nie mogły zostać poddane szczepieniu.

Ochrona zbiorowiskowa wynika z realizowanych programów szczepień w danej populacji i w zależności od rodzaju zastosowanych szczepionek może bardziej lub mniej skutecznie zapewnić odporność na daną chorobę zakaźną.

Odporność zbiorowiskową można uzyskać poprzez masowe szczepienie przeciwko tym czynnikom, dla których człowiek jest jedynym lub najważniejszym rezerwuarem zakażenia (np. odra, błonica). Natomiast niemożliwe jest wytworzenie odporności zbiorowiskowej na zakażenia, które nie są przenoszone z człowieka na człowieka (np. tężec, wścieklizna).

Odporność zbiorowiskowa wzrasta, gdy szczepienia ochronne wprowadza się we wczesnym okresie życia.

W ostatnich latach obserwuje się ponowny wzrost częstości występowania wielu chorób zakaźnych, także tych, przeciwko którym istnieją skuteczne szczepionki. Ponownym zagrożeniem stają się gruźlica, odra, krztusiec oraz inwazyjna choroba pneumokokowa czy meningokokowa. Przyczyny tych zjawisk są złożone i wynikają ze zmian cywilizacyjnych, między innymi dużej mobilności ludzi i ruchów migracyjnych, ale także podważania zaufania do szczepień i wynikającego z tego obniżania wskaźników ich realizacji.

Wakcynologia, czyli nauka o szczepieniach, rozwija się bardzo dynamicznie, korzystając przy tym
z zasad medycyny opartej na dowodach naukowych.

Dzisiejsze kontrowersje dotyczące szczepień ochronnych u dzieci, budzące wiele niepotrzebnych emocji społecznych, wymagają przede wszystkim rzetelnego wyjaśnienia niezrozumiałych kwestii za pomocą aktualnej wiedzy wynikającej z wiarygodnych faktów naukowych oraz z doświadczenia osób zajmujących się problematyką szczepień, a także rekomendacji zespołów ekspertów mających kompetencje do wyznaczania uzasadnionych naukowo kierunków profilaktyki chorób zakaźnych
u dzieci.

---

PIŚMIENNICTWO

1. Bednarek A., Bartkowiak-Emeryk M., Wysocki J. : Szczepienia ochronne w profilaktyce chorób zakaźnych u dzieci. Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2018, 7-24.