Zakład Emerytalno-Rentowy
Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
i Administracji

Cel koordynacji

Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 (podstawowe) i nr 987/2009 (wykonawcze) dotyczące koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w państwach członkowskich (UE, EOG oraz w Szwajcarii), adresowane do pracowników migrujących, nie mają na celu usunięcia różnic istniejących pomiędzy poszczególnymi systemami krajowymi i stworzenia jednego, zunifikowanego, ponadpaństwowego systemu zabezpieczenia społecznego. Koordynacja akceptuje różnice istniejące pomiędzy poszczególnymi systemami i jednocześnie wprowadza instrumenty prawne, które pozwalają na współistnienie tych systemów. Mają one na celu wyeliminowanie niekorzystnych następstw, które mogłyby stać się udziałem pracownika w związku z podejmowaniem przez niego i kontynuowaniem aktywności zawodowej w różnych systemach zabezpieczenia społecznego państw członkowskich. Rozporządzenia wprowadzają jednolite dla całego terytorium Wspólnoty łączniki, takie jak miejsce pracy, miejsce zamieszkania, okresy ubezpieczenia i inne, służące do rozstrzygnięcia, które przepisy krajowe powinny mieć zastosowanie przy ustalaniu prawa do świadczeń z zabezpieczenia społecznego, gdy sprawa dotyczy pracownika zatrudnionego pod rządami systemów zabezpieczenia społecznego różnych Państw członkowskich. Przepisy te służą rozstrzygnięciu kolizji w razie sprzeczności wynikającej z zastosowania ustawodawstwa różnych Państw członkowskich. 
Przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w Państwach członkowskich mają zastosowanie wyłącznie do osób przemieszczających się wewnątrz Wspólnoty, bez względu na motywy pobytu za granicą, także w razie wyjazdu do innego państwa członkowskiego w celach turystycznych. Nie mogą być stosowane do osób, które swoją aktywność zawodową realizowały wyłącznie na terytorium jednego Państwa członkowskiego i nigdy nie korzystały ze swobody przemieszczania się.

Podstawowe zasady koordynacji

Podstawowymi zasadami koordynacji o charakterze normatywnym są:

1. zasada równego traktowania,
2. zasada jedności stosowanego ustawodawstwa,
3. zasada zachowania praw w trakcie nabywania, której służą różne mechanizmy (np. technika sumowania okresów ubezpieczenia, zatrudnienia lub zamieszkania) pozwalające na zachowanie prawa do świadczeń z zabezpieczenia społecznego nabywanych w okresie aktywności zawodowej pod rządami ustawodawstwa różnych Państw członkowskich,
4. zasada zachowania praw nabytych, której zasadniczą treścią jest uchylenie krajowych klauzul terytorialnych i ustanowienie możliwości transferu świadczeń.

 

Zakres podmiotowy rozporządzenia (WE) nr 883/2004

Niniejsze rozporządzenie stosuje się:

1. do obywateli Państwa członkowskiego, bezpaństwowców i uchodźców mieszkających w Państwie członkowskim, którzy podlegają lub podlegali ustawodawstwu jednego lub kilku Państw członkowskich oraz do członków ich rodzin i osób pozostałych przy życiu ;
2. do osób pozostałych przy życiu po osobach zmarłych, które podlegały ustawodawstwu jednego lub kilku Państw członkowskich, niezależnie od obywatelstwa tych osób, o ile pozostali przy życiu są obywatelami jednego z Państw członkowskich lub bezpaństwowcami, lub uchodźcami, zamieszkującymi na terytorium jednego z Państw członkowskich.

 

Określenie „uchodźca” ma znaczenie nadane mu art. 1 Konwencji dotyczącej statusu uchodźców, sporządzonej w Genewie, dnia 28 lipca 1951.

Określenie „bezpaństwowiec” ma znaczenie nadane mu art. 1 Konwencji dotyczącej statusu bezpaństwowców, sporządzonej systemów Nowym Jorku, dnia 28 września 1954 r.

Koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego są objęci między innymi: żołnierze zawodowi, funkcjonariusze Policji (Milicji Obywatelskiej), Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Urzędu Ochrony Państwa (organów bezpieczeństwa publicznego), Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celnej, Służby Celno-Skarbowej, Służby Więziennej, oraz sędziowie i prokuratorzy, emeryci i renciści oraz członkowie ich rodzin.

Zakres przedmiotowy rozporządzenia (WE) nr 883/2004

Niniejsze rozporządzenie stosuje się do całego ustawodawstwa odnoszącego się do następujących działów zabezpieczenia społecznego:

1. świadczeń z tytułu choroby,
2. świadczeń z tytułu macierzyństwa i równoważnych świadczeń dla ojca,
3. świadczeń z tytułu inwalidztwa,
4. świadczeń z tytułu starości,
5. rent rodzinnych,
6. świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i choroby zawodowej,
7. zasiłków na wypadek śmierci,
8. świadczeń dla bezrobotnych,
9. świadczeń przedemerytalnych,
10. świadczeń rodzinnych.

 

Przepisy o koordynacji stosuje się do ogólnych i specjalnych systemów zabezpieczenia społecznego.

System specjalny dla urzędników służby cywilnej
(funkcjonariuszy państwowych)

Zgodnie z przepisami o koordynacji „specjalny system dla urzędników służby cywilnej” oznacza każdy system zabezpieczenia społecznego, który różni się od powszechnego systemu zabezpieczenia społecznego stosowanego do pracowników najemnych w danym Państwie członkowskim i któremu podlegają bezpośrednio wszystkie lub niektóre kategorie urzędników służby cywilnej lub osób traktowanych na równi z nimi.

Zgodnie z definicją zawartą w przepisach o koordynacji, polskimi systemami specjalnymi dla urzędników służby cywilnej są systemy zaopatrzenia emerytalnego żołnierzy zawodowych, funkcjonariuszy Policji (Milicji Obywatelskiej), Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Urzędu Ochrony Państwa (organów bezpieczeństwa publicznego), Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Biura Ochrony Rządu, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej Służby Celnej, Służby Celno-Skarbowej oraz Służby Więziennej a także zabezpieczenie dla sędziów i prokuratorów w stanie spoczynku.

Urzędnik służby cywilnej w rozumieniu przepisów o koordynacji to żołnierz zawodowy, funkcjonariusz oraz sędzia i prokurator. Termin ten nie odnosi się do urzędnika służby cywilnej w znaczeniu polskich przepisów.

Systemy lub świadczenia nie objęte przepisami o koordynacji

Z koordynacji są wyłączone:

• pomoc społeczna i medyczna;
• świadczenia, w związku z którymi Państwo członkowskie przejmuje odpowiedzialność za szkody wyrządzone osobom i zapewnia odszkodowanie, takie jak świadczenia dla ofiar wojny i działań wojennych lub ich skutków, ofiar zbrodni, zabójstw lub aktów terroryzmu, ofiar szkód spowodowanych przez funkcjonariuszy Państwa członkowskiego podczas wykonywania ich obowiązków lub dla osób, które znalazły się w niekorzystnej sytuacji ze względów politycznych lub religijnych lub też ze względu na pochodzenie.