Polska w Kenii

System gospodarczy i najważniejsze strategie gospodarcze

Madagaskar wciąż należy do grupy najsłabiej rozwiniętych i najuboższych państw świata, z PKB per capita na poziomie ok. 500 dolarów. Ma wysoki poziom ubóstwa, niedoinwestowane sektory zdrowia i edukacji, niedostatecznie uregulowaną gospodarkę, wciąż nieeksploatowane zasoby naturalne, słaby system sądowniczy oraz wysoki poziom korupcji. Istotnym elementem gospodarki jest rolnictwo, w tym przede wszystkim rybołówstwo i leśnictwo, generujące około 22% PKB i zatrudniające 70% aktywnej siły roboczej.  Eksportowymi roślinami uprawnymi są głównie wanilia, goździki i suszone owoce. Madagaskar od dziesięcioleci kojarzony jest z uprawą wanilii, której jest największym światowym producentem. Uprawiane są również rośliny przemysłowe, np. bawełna, rafia i agawa sizalowa. Lokalne potrzeby żywieniowe zaspokajają ryż, maniok, bataty, ziemniaki i kukurydza. W tropikalnym klimacie możliwa jest także uprawa cytrusów, liczi, mango, papai, awokado i melonów. W hodowli przeważa bydło, trzoda chlewna, kozy i owce. Spore znaczenie mają połowy ryb morskich i śródlądowych. Madagaskar obfituje w cenne surowce mineralne, a mocno rozwijający się przemysł wydobywczy, głównie niklu, generuje obecnie większość PKB kraju.

Ubogie społeczeństwo wyspy eksploatuje środowisko w destrukcyjny sposób, co stanowi zagrożenie dla malgaskiej unikatowej flory i fauny oraz szerzej, gospodarki w dużej mierze zależnej od rolnictwa. Lasy są wycinane i wypalane pod pola uprawne. Bardzo uboga w większości kraju ziemia powoduje, że po kilku latach uprawy są nieopłacalne, co przyczynia się do dalszego wypalania lasów. Wyjałowiona ziemia, pozbawiona większej roślinności, szybko eroduje. Woda wypłukuje ziemię, co prowadzi do powstawania ogromnych rozpadlin, a w niższych partiach rzek do gromadzenia się dużych ilości piasku. Zapotrzebowanie na energię w głównej mierze zaspokaja węgiel drzewny. Jego produkcją zajmuje się spory odsetek społeczeństwa kosztem najważniejszego surowca – drewna.

Jednym z najważniejszych źródeł dochodów wyspy jest turystyka, rocznie generująca ok. 15% PKB Madagaskaru. Branża turystyczna jest jedną z najbardziej promowanych przez obecny rząd i najlepiej rozwijających się (przyrost zatrudnienia w turystyce wynosi ok. 8% rocznie). Szczególnie popularna wśród turystów, także z Polski, jest wyspa Nosy Be położona przy północno-zachodnim wybrzeżu Madagaskaru, znana z piaszczystych plaż i krystalicznie czystego oceanu. Turystyka i rolnictwo w połączeniu z większymi inwestycjami w edukację, ochronę zdrowia oraz prywatne przedsiębiorstwa to kluczowe elementy obecnej strategii rozwoju Madagaskaru.

Sprawy gospodarcze leżą w kompetencji Ministerstwa Gospodarki, Finansów (Ministère de de l’Économie et des Finances), w którego strukturze znajdują się komórki odpowiedzialne za wdrażanie prezydenckiego planu rozwoju kraju pn. Plan Emergence Madagascar, a także inne, odpowiedzialne m.in. za sprawy finansowe, podatkowe, celne oraz skarb państwa.

Inne resorty zajmujące się sprawami gospodarczymi to: Ministerstwo Industrializacji i Handlu (Ministère de l’Industrialisation et du Commerce), Ministerstwo Decentralizacji i Planowania Przestrzennego (Ministère de la Décentralisation et de l’Aménagement du Territoire), Ministerstwo Rolnictwa i Hodowli (Ministère de l’Agriculture, de l’Elevage), Ministerstwo Energii i Węglowodorów (Ministère de l’Energie et des Hydrocarbures), Ministerstwo Środowiska i Zrównoważonego Rozwoju (Ministère de l’Environnement et du Développement durable), Ministerstwo Cyfryzacji, Poczty i Komunikacji (Ministère du Développement numérique, des Postes et des Télécommunications), Ministerstwo Prac Publicznych (Ministère des Travaux publics), Ministerstwo Transportu i Meteorologii (Ministère des Transports et de la Météorologie), Ministerstwo Turystyki i Rzemiosła (Ministère du Tourisme et de l’Artisanat), Ministerstwo Wody, Sanityzacji i Higieny (Ministère de l’Eau, de l’Assainissement et de l’Hygiène), Ministerstwo Rybołówstwa i Gospodarki Wodnej (Ministère de la Pêche et de l’Économie bleue) oraz Ministerstwo Górnictwa (Ministère des Mines).

Główne sektory gospodarki i ich udział w PKB

Według danych za 2020 r., najważniejszymi sektorami malgaskiej gospodarki są: rolnictwo (24,12%), przemysł (13,32%) oraz usługi (57,04%), w tym głównie turystyka.

Polityka kursowa

Polityka kursowa Madagaskaru opiera się na systemie elastycznego kursu wymiennego, w którym wartość krajowej waluty, ariary (MGA), jest w dużej mierze ustalana przez rynek. Kurs ariary w stosunku do innych walut (np. USD, EUR) zmienia się w zależności od podaży i popytu na rynku walutowym. Bank Centralny Madagaskaru (BCM) może interweniować na rynku, aby złagodzić duże wahania kursu. Kurs ariary jest wrażliwy na zmiany w inflacji, bilansie płatniczym, cenach surowców eksportowych oraz przepływach kapitałowych (np. inwestycje zagraniczne, pomoc międzynarodowa). Kraj zmaga się z wysokim zadłużeniem, inflacją oraz niskim poziomem rezerw walutowych, co może ograniczać zdolność do obrony kursu w sytuacjach kryzysowych.

Surowce i technologie krytyczne

Madagaskar posiada różnorodne, choć przeważnie niewielkie złoża surowców mineralnych. Eksploatuje się głównie nikiel (w 2022 r. stanowił ponad 21% eksportu Madagaskaru), kobalt, tytan, grafit, kamienie szlachetne i półszlachetne (m.in. cyrkony, granaty, ametysty) i złoto. Przemysł wydobywczy jest szybko rozwijającą się gałęzią gospodarki Madagaskaru.

Stan infrastruktury

Na Madagaskarze obowiązuje ruch prawostronny. Aby móc prowadzić samochód na wyspie, należy posiadać międzynarodowe prawo jazdy. Ze względu na bardzo zły stan dróg i brak oświetlenia ulic, przede wszystkim na prowincji, nie zaleca się podróżowania nocą. Szczególną ostrożność należy zachować podróżując środkami transportu publicznego (minibusy, tzw. taxi-brousse, których sieć jest bardzo dobrze rozwinięta). Należy pamiętać, że część dróg z nieutwardzoną nawierzchnią w porze deszczowej staje się nieprzejezdna.

W Antananarywie i w większych miastach można korzystać z licznych taksówek. Opłaty nie są wygórowane, jednak cenę kursu należy zawsze ustalić z kierowcą przed rozpoczęciem podróży. W stolicy oraz w większych miastach można wynająć samochód z kierowcą, który jednocześnie jest przewodnikiem po mieście.

Możliwość korzystania z kolei wąskotorowej jest bardzo ograniczona, infrastruktura kolejowa w zasadzie nie jest używana ze względu na zły stan techniczny.

Można podróżować po kraju samolotami lokalnych linii lotniczych, np. Air Madagascar, jednak należy pamiętać, że transport lotniczy na Madagaskarze jest kosztowny i niepunktualny. Największe, międzynarodowe lotniska to Ivato Airport w pobliżu Antananarywy oraz Fascene Airport w Nosy Be, popularnym kurorcie turystycznym na północy kraju (obsługuje przede wszystkim czartery). Do Antananarywy można się dostać bezpośrednio min. z Paryża, Nairobi i Johannesburga. Łącznie wyspa posiada ponad 100 lotnisk, z czego większość ma jednak nieutwardzane pasy startowe.

Popularny jest także transport morski, Madagaskar ma kilkanaście portów morskich, w tym największe w Toamasina, Diego Suarez, Majunga i Morondava.

Kalendarz dni wolnych od pracy

•          1 stycznia – Nowy Rok

•          8 marca – Dzień Kobiet (wolny tylko dla kobiet)

•          29 marca – Dzień Męczenników upamiętniający zmarłych w wydarzeniach z 1947

•          Poniedziałek Wielkanocny (w zależności od kalendarza na dany rok)

•          1 maja – Święto Pracy

•          Idd-ul-Fitr (w zależności od kalendarza na dany rok)

•          Zesłanie Ducha Świętego (w zależności od kalendarza na dany rok)

•          26 czerwca – Święto Niepodległości

•          Idd-ul Azha (w zależności od kalendarza na dany rok)

•          15 sierpnia – Wniebowzięcie NMP

•          1 listopada – Wszystkich Świętych

•          25 grudnia – Boże Narodzenie

Najważniejsi partnerzy handlowi

Wartość eksportu towarów z Madagaskaru wyniosła w 2022 roku 4,25 mld USD. Eksport towarów wzrósł o ok. 1 mld USD w stosunku do 2021 r. Główni partnerzy eksportowi to Stany Zjednoczone (17,8%), Francja (14,9%), Chiny (12,7%), Japonia (10,5%) i Niemcy (3,81%).

Wartość importu towarów na Madagaskar wyniosła w 2022 roku 5,45 mld USD. Całkowity import towarów na Madagaskar wzrósł o ponad 1 mld USD w porównaniu do 2021 roku. Główni importerzy to Chiny (24,4%), Indie (9,78%), Francja (8,65%), Oman (6,18%) i RPA (5,77%).

Podstawowe produkty i usługi importowe i eksportowe

Większość eksportu stanowią metale rzadkie, płody rolne i odzież, a najczęściej eksportowane produkty to: nikiel (21,9%), wanilia (13,7%), goździki (7,28%), kobalt (5,28%) i męskie garnitury (3,58%).

Główne produkty importowe to surowce mineralne (w tym przede wszystkim ropa naftowa, która stanowi 11,5% importu), tekstylia, maszyny, a także ryż stanowiący podstawę diety Malgaszów.

Główni inwestorzy

Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) na Madagaskar znacznie spadł w latach 2010-15 ze względu na światowy kryzys gospodarczy i kryzys polityczny kraju. Od tego czasu, nie licząc okresu pandemii COVID-19, poziom BIZ na Madagaskarze stale wzrasta. Według Światowego Raportu Inwestycyjnego UNCTAD 2023, kraj ten odnotował w 2023 r. 396 mln USD napływu BIZ w porównaniu z 458 mln USD w 2022 r. Zasoby BIZ osiągnęły w 2023 r. 9,1 mld USD, czyli prawie 60% PKB kraju. Największymi inwestorami są Mauritius, Chiny, Holandia i Francja.

W 2018 r. podpisano umowę między Malgaską Agencją Rozwoju Gospodarczego i Rozwoju Biznesu (AMDP) i chińskim konsorcjum Taihe Century Investments Developments Ltd. Umowa obejmuje inwestycję w wysokości 2,7 mld USD na przestrzeni 10 lat, ukierunkowaną na sześć projektów w dziedzinach rybołówstwa, akwakultury, walki z nielegalnym rybołówstwem, przemysłu stoczniowego i budowy ośrodków rekreacyjnych.

Madagaskar jest członkiem m.in. Afrykańskiego Banku Rozwoju (AfDB), Unii Afrykańskiej, ONZ i jej wielu agencji wyspecjalizowanych, Międzynarodowej Organizacji Frankofonii, COMESA, International Chamber of Commerce (ICC), Komisji Oceanu Indyjskiego (InOC), International Trade Union Federation (ITUC), Southern African Development Community (SADC) oraz World Customs Organization (WCO).

Dwustronne relacje handlowe i inwestycyjne (tabela za ostatnie 3 lata)

Skokowy wzrost eksportu na Madagaskar w 2022 był spowodowany zwiększeniem dostaw pszenicy, która stanowiła 93% polskiego eksportu na wyspę. Z Madagaskaru importujemy głównie odzież i produkty rolne w tym przede wszystkim wanilię. W handlu z Madagaskarem Polska odnotowuje ujemne saldo handlowe. Dane te są jednak śladowe przy całkowitej wartości importu i eksportu RP,  a Madagaskar jest naszym 136. partnerem handlowym.

Relacje z UE

Od 2013 r. w stosunkach UE z Madagaskarem obowiązuje Umowa o partnerstwie gospodarczym (EPA, Economic Partnership Agreement), podpisana ponadto z Komorami, Mauritiusem, Seszelami i Zimbabwe i otwarta na kolejne państwa regionu Południowo-wschodniej Afryki (ESA). Umowa daje Madagaskarowi bezcłowy dostęp do unijnego rynku, a ponadto zwalnia z ceł 81% importu UE na Madagaskar. Produkty unijne, które nie są zwolnione z ceł to: mięso, mleko i sery, ryby, warzywa, zboża, oleje i tłuszcze, przetwory spożywcze, cukier, kakao, napoje, tytoń, chemikalia, artykuły z tworzyw sztucznych i papieru, tekstylia, artykuły metalowe i meble.

Baza traktatowa (między krajem opisywanym a Polską i UE)

Umowa między Rządem PRL a Rządem Demokratycznej Republiki Madagaskaru o komunikacji lotniczej, podpisana 28 października 1978 r.