Polska w Kenii

System gospodarczy i najważniejsze strategie gospodarcze

Somalia, mimo powolnego rozwoju gospodarczego, wciąż należy do najsłabiej rozwiniętych państw Afryki. Jej gospodarka zdominowana jest przez szarą strefę, oparta na hodowli bydła i działalności przedsiębiorstw wyspecjalizowanych w przelewach pieniężnych i usługach telekomunikacyjnych, wobec braku formalnego sektora bankowego. Od zakończenia w 2012 r. wojny domowej rząd stopniowo wprowadza elementy gospodarki rynkowej i otwiera się na handel zagraniczny, jednak Somalia nadal w dużym stopniu uzależniona jest od pomocy międzynarodowej, zarówno finansowej, jak i humanitarnej i rozwojowej (według danych Banku Światowego w 2021 r. Somalia otrzymała 1,9 bln USD oficjalnej pomocy rozwojowej, co stanowiło ponad 18% PNB kraju). Dzięki decyzji Banku Światowego i MFW z 2020 r. o zakwalifikowaniu Mogadiszu do Programu Redukcji Zobowiązań Najbiedniejszych i Najbardziej Zadłużonych Państw Świata (Heavily Indebted Poor Countries, HIPC) zadłużenie Somalii zostało zredukowane z 4,5 mld USD z 64% PKB w 2018 do 6% PKB pod koniec 2023 r. Duże wpływy do budżetu stanowią przekazy finansowe od somalijskiej diaspory pracującej za granicą (głównie Bliski Wschód, także Europa i inne kraje Afryki). Somalia wydaje ponad ok. 1/5 swojego budżetu na zapewnienie bezpieczeństwa.

Długoterminowy plan rozwoju kraju zakłada przede wszystkim inwestycje w infrastrukturę, w tym infrastrukturę elektryczną. Perspektywicznymi sektorami są ponadto ICT i bankowość mobilna.

W raporcie Banku Światowego Doing Business 2020 Somalia zajęła 190, ostatnią pozycję.

Długoterminową polityką gospodarczą i finansową oraz przyciąganiem zagranicznych źródeł finansowania zajmuje się Ministerstwo Finansów Federalnej Republiki Somalii. Za ogólny rozwój gospodarczy odpowiada Ministerstwo Planowania, Inwestycji i Rozwoju Gospodarczego.

Główne sektory gospodarki i ich udział w PKB

Najważniejszym sektorem gospodarki jest rolnictwo, zdominowane przez nomadów i półkoczowniczych pasterzy hodujących trzodę. Zatrudnia zdecydowaną większość populacji, a pastwiska zajmują ponad połowę powierzchni kraju. Rolnictwo odpowiada za ok. 70% PKB, zatrudnia ponad 80% siły roboczej i stanowi ok. 50% somalijskiego eksportu (przy czym część produktów rolnych przeznaczanych jest na rynek lokalny). Hoduje się przede wszystkim owce, kozy, wielbłądy i bydło. Z uwagi na fakt, iż większość terytorium państwa zajmują tereny pustynne, uprawa roli możliwa jest wyłącznie w dolinach rzek. Główne rośliny uprawne to banany, trzcina cukrowa, bawełna, kukurydza, sorgo, sezam, kokosy, ryż, mango, fasola i orzeszki ziemne. Ciągle wysoki niedostatek żywności łagodzi rozwijające się na wybrzeżu rybołówstwo.

Powoli, zwłaszcza w stolicy i innych większych miastach, rozwija się sektor budowlany, telekomunikacyjny, a także przemysł przetwórczy (w tym głównie przetwórstwo rolne, wspierane przez pomoc zagraniczną). Anarchia administracyjna sprawia jednak, że znaczna część produkcji jest rabowana i dostępna tylko w obrocie czarnorynkowym.

Polityka kursowa

Polityka kursowa Somalii opiera się na systemie kursu płynnego. Somalijska waluta, szyling somalijski (SOS), jest poddana fluktuacjom rynkowym, a jej wartość jest kształtowana przez popyt i podaż na rynku walutowym. Ze względu na niestabilność gospodarczą i polityczną, Somalia boryka się z trudnościami w utrzymaniu stabilności swojej waluty. W przeszłości kraj doświadczył wysokiej inflacji, a także problemów związanych z brakiem zaufania do systemu bankowego. W odpowiedzi na te wyzwania, w niektórych latach używano także obcych walut (np. dolara amerykańskiego) w obiegu równolegle z szylingiem somalijskim. Rząd Somalii stara się poprawić sytuację gospodarczą poprzez różne reformy i próbę przywrócenia zaufania do lokalnej waluty, jednakże pełna stabilizacja kursu wymaga dalszych działań w zakresie odbudowy instytucji finansowych i poprawy sytuacji politycznej.

Surowce i technologie krytyczne

Somalia, mimo faktu, iż należy do grupy najmniej rozwiniętych i najbiedniejszych państw świata, posiada znaczne surowce naturalne, w tym m.in. rudy uranu i żelaza (dotychczas nieeksploatowane), manganu, boksytu, cyny, złota, srebra, gipsu (skupione wokół miasta Berbera w Somalilandzie) oraz gaz ziemny i ropę naftową. Eksploatację złóż ciągle uniemożliwia jednak brak funduszy, słaba infrastruktura transportowa (brak dróg dojazdowych), a także niestabilna sytuacja bezpieczeństwa, zagrożenie terroryzmem i konflikty wewnętrzne.

Stan infrastruktury

Somalia ma dostęp do Oceanu Indyjskiego oraz posiada najdłuższą linię brzegową w Afryce. Najważniejsze porty morskie to Kismaju, Mogadiszu, Merca, Berbera (w nieuznawanym Somalilandzie) i Bossaso (w autonomicznym Puntlandzie). Kraj posiada kilkadziesiąt lotnisk, z których jednak tylko kilka ma utwardzane pasy startowe. Najważniejszym lotniskiem, obsługującym także połączenia międzynarodowe i dostawy pomocy humanitarnej (głównie ONZ) jest lotnisko Aden Adde International Airport w stolicy kraju, Mogadiszu. Do Somalii lata m.in. Turkish Airlines (bezpośredni lot ze Stambułu do Mogadiszu). Inne ważne porty lotnicze znajdują się w Kismajo, Bossaso i Baidoa. Infrastruktura drogowa jest słabo rozwinięta, zwłaszcza poza stolicą, na obszarach pustynnych. Na prowincji wciąż w dużym stopniu wykorzystywany jest transport juczny.

Kalendarz dni wolnych od pracy

•          1 stycznia – Nowy Rok

•          1 maja – Święto Pracy

•          26 czerwca – Święto Niepodległości

•          1 lipca – Dzień Republiki

•          Święta muzułmańskie według kalendarza na dany rok (Maulid, Isra’ i Mi'raj, Id al-Fitr, Id al-Adha, Muzułmański Nowy Rok, Aszura)

Brak wiarygodnych danych nt. innych dni świątecznych i wolnych od pracy.

Najważniejsi partnerzy handlowi

Szacunkowe dane wskazują, że w 2022 r. somalijski eksport. wyniósł 569 mln USD (w porównaniu do 493 mln USD w 2022 r.), a import – 5,9 mld USD (w porównaniu do 5,62 mld USD w 2022 r.). Somalia rokrocznie odnotowuje ogromne ujemne saldo handlowe.

W 2022 r. głównymi rynkami eksportowymi były: Zjednoczone Emiraty Arabskie (49,7 %) oraz Oman (30,4%).

Import za 2022 r. pochodził głównie ze Zjednoczonych Emiratów Arabskich (33,5%)Chin (18,6%), Indii (16,2%), Turcji (6,88%).

Podstawowe produkty i usługi importowe i eksportowe

Głównymi towarami eksportowymi są złoto, owce i kozy, bydło, żywice owadów i nasiona oleiste. Importuje się przede wszystkim artykuły spożywcze, warzywa, maszyny, metale i odzież.

Główni inwestorzy

Wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) rokrocznie wzrasta. W 2022 wyniosła ona 636 mln USD, w stosunku do 601 mln w 2021 r.  Głównymi inwestorami w Somalii są Niemcy i Stany Zjednoczone. Kraj uruchomił nową strategię promocji inwestycji w 2020 roku, w której określono 10 priorytetowych obszarów dla inwestycji zagranicznych, w tym hodowla, rybołówstwo, energia i produkcja.

Część przedsiębiorstw inwestujących w Somalii, z uwagi na bezpieczeństwo, posiada swoje biura po kenijskiej stronie granicy. Bliskość Kenii, jednego z najlepiej rozwiniętych państw Afryki, stwarza nowe możliwości inwestycyjne.

Największy potencjał w zakresie inwestycji zagranicznych wykazuje aspirujący do niepodległości Somaliland – jeden z najbardziej stabilnych obszarów Somalii, z dobrym dostępem do elektryczności i gdzie stosunkowo łatwo (w porównaniu do innych części kraju) jest otrzymać pozwolenie na budowę czy zarejestrować nieruchomość.

Somalia jest członkiem Unii Afrykańskiej (AU) i Ligi Państw Arabskich (LAS), Wspólnoty Państw Sahelu i Sahary (CEN-SAD),Międzyrządowej Organizacji ds. Rozwoju (IGAD), a od 2023 r. także Wspólnoty Wschodnioafrykańskiej (EAC), w ramach której objęta jest unią celną z 7 innymi państwami Afryki Wschodniej Somalia podpisała ponadto (jeszcze nie ratyfikowała) Umowę o Afrykańskiej Kontynentalnej Strefie Wolnego Handlu (AfCFTA) .

Inne organizacje i grupy, do których należy: OACPS, AfDB, AFESD, AMF, FAO, G-77, IBRD, ICAO, ICRM, IDA, IDB, IFAD, IFC, IFRCS, ILO, IMF, IMO, Interpol, IOC, IOM, IPU, ITSO, ITU, NAM, OIC, OPCW, UN, UNCTAD, UNESCO, UNHCR, UNIDO, UPU, WFTU (NGOs), WHO, WIPO, WMO.

Dwustronne relacje handlowe i inwestycyjne

Relacje z UE

Jak w przypadku innych państw Afryki, stosunki Somalii z Unią Europejską, także w wymiarze gospodarczym, reguluje podpisana w 2023 r. Umowa z Samoa, zawarta przez UE z Organizacją Państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku (OACPS) i stanowiąca kontynuację obowiązującej przed nią Umowy z Cotonou.

Unia Europejska właściwie nie utrzymuje bezpośrednich relacji gospodarczych z Somalią, jej państwa członkowskie także odnotowują znikome obroty w dwustronnym handlu (głównymi partnerami handlowymi Mogadiszu są państwa Zatoki Perskiej). UE realizuje natomiast wiele programów, samodzielnie i poprzez swoje państwa członkowskie, mających wesprzeć Somalię w budowie stabilnych instytucji i dalszym rozwoju (pomoc humanitarna, współpraca rozwojowa).

Baza traktatowa (między krajem opisywanym a Polską i UE)

Polski i Somalii nie łączą żadne nowoczesne umowy dwustronne o charakterze gospodarczym.