5G: sieci telekomunikacyjne nowej generacji

Wstęp

W I kwartale 2018 r. ukazały się wyniki dwóch ważnych projektów, realizowanych w USA oraz we Włoszech, dotyczących badań nad występowaniem zachorowań na nowotwory u zwierząt w związku z ekspozycją na pole elektromagnetyczne.

Wyniki badań realizowanych przez Departament Zdrowia i Ochrony Społecznej USA w ramach programu "National Toxicology Program" (dalej NTP) przedstawiono w dwóch raportach technicznych ogłoszonych 2 lutego 2018 r.:

• "Technical report on the toxicology and carcinogenesis studies in Hsd: Sprague Dawley SD rats exposed to whole-body radio frequency radiation at a frequency (900 MHz) and modulations (GSM and CDMA) used by cell phones" – Raport techniczny NTP nr 595;

• "Technical report on the toxicology and carcinogenesis studies in B6C3F1/N mice exposed to whole-body radio frequency radiation at a frequency (1900 MHz) and modulations (GSM and CDMA) used by cell phones" – Raport techniczny NTP nr 596.

Wyniki badań realizowanych przez Ramazzini Institute we Włoszech przedstawiono natomiast w artykule "Report of final results regarding brain and heart tumors in Sprague-Dawley rats exposed from prenatal life until natural death to mobile phone radiofrequency field representative of a 1.8 GHz GSM base station environmental emission", opublikowanym 22 marca 2018 r. w czasopiśmie "Environmental Research".

Informacje przedstawione w powyższych opracowaniach zostały zweryfikowane przez ICNIRP, a rezultaty tej weryfikacji przedstawiono w publikacji z dnia 4 września 2018 r.

Raporty techniczne NTP

Z raportu NTP nr 595 wynika, że ekspozycji na pole elektromagnetyczne o częstotliwości 900 MHz, takie jak promieniowane przez anteny systemów GSM czy CDMA, poddano samice i samce szczurów Sprague-Dawley – testy wykonano przy poziomie ekspozycji SAR: 1,5 W/kg, 3 W/kg oraz 6 W/kg. Z raportu NTP nr 596 wynika natomiast, że ekspozycji na pole elektromagnetyczne o częstotliwości 1900 MHz, takie jak promieniowane przez anteny systemów GSM czy CDMA, poddano samice i samce myszy B6C3F1/N – testy wykonano przy poziomie ekspozycji SAR: 2,5 W/kg, 5 W/kg oraz 10 W/kg. We wszystkich przypadkach narażenie było podawane w sposób cykliczny (10 minut ekspozycji / 10 minut przerwy), łącznie 9 godzin i 10 minut/dobę. Osobniki szczurów narażano począwszy od fazy prenatalnej, przez okres do 107 tygodni. Osobniki myszy narażano począwszy od fazy prenatalnej, przez okres do 106 tygodni (w przypadku samców myszy) lub do 108 tygodni (w przypadku samic myszy).

Według autorów raportów NTP nr 595 oraz nr 596 istnieją:

• wyłącznie niejednoznaczne dowody występowania nowotworów u samców myszy i szczurów narażonych na ekspozycję na pole elektromagnetyczne takie jak promieniowane przez anteny systemów GSM, przy czym u samic myszy i szczurów w ogóle nie stwierdzono zmian nowotworowych.

• wyłącznie niejednoznaczne dowody występowania nowotworów u samców i samic myszy i szczurów narażonych na ekspozycję na pole elektromagnetyczne takie jak promieniowane przez anteny systemów CDMA.

Warto zauważyć, że graniczna wartość SAR, jako ograniczenie podstawowe na terenie Unii Europejskiej, w zakresie częstotliwości 10 MHz ÷ 10 GHz, lokalnie dla głowy wynosi 2 W/kg. Badania wykonane przez NTP zostały więc zasadniczo przeprowadzone przy poziomach narażeń na pole elektromagnetyczne wyższych niż dopuszczalne ograniczenia ICNIRP, a tym samym wyższych, niż występujące w praktyce.

Artykuł Ramazzini Institute

W artykule przedstawiono informacje dotyczące występowania nowotworów mózgu i serca u szczurów Sprague-Dawley, które przez całe życie (od fazy prenatalnej aż do naturalnej śmierci) były poddawane ekspozycji na pole elektromagnetyczne o częstotliwości 1800 MHz, takie jak promieniowane przez anteny systemu GSM. Badania przeprowadzone przez Ramazzini Institute były w rzeczywistości największymi długoterminowymi, jak do tej pory, badaniami wpływu promieniowania elektromagnetycznego o częstotliwości radiowej, przeprowadzonymi na zwierzętach – narażeniom poddano próbkę 2448 szczurów, samic i samców, w sposób ciągły przez 19 godzin/dobę przy poziomie ekspozycji SAR: 0,001 W/kg, 0,03 W/kg oraz 0,1 W/kg. Jednakże twierdzenia autorów, że uzyskane wyniki wskazują na podwyższone ryzyko wystąpienia glejaka u samców szczurów w wyniku ekspozycji na pole elektromagnetyczne o częstotliwości radiowej, przez całe życie, nie jest wystarczająco poparte danymi przedstawionymi w opracowaniu. Natomiast wiarygodność danych dotyczących wystąpienia glejaka u samic szczurów w wyniku ekspozycji na pole elektromagnetyczne o częstotliwości radiowej, budzi zasadne wątpliwości w związku z istotnymi różnicami pomiędzy poziomami ekspozycji zastosowanymi przez Ramazzini Institute a zastosowanymi przez NTP. Wyjaśniając: poziom ekspozycji zastosowany przez Ramazzini Institute był ok. 60-krotnie niższy niż poziom ekspozycji zastosowany przez NTP.

Zatem jeżeli przyjąć, że wyniki badań przeprowadzonych przez Ramazzini Institute byłyby poprawne, to wyniki badań przeprowadzonych przez NTP przy ok. 60-krotnie wyższej ekspozycji powinny wskazywać na znacznie większą liczbę przypadków wystąpienia zmian nowotworowych u samic szczurów. Z badań NTP wynika jednak, że mimo znacznie wyższych poziomów ekspozycji na pole elektromagnetyczne, u samic szczurów w ogóle nie stwierdzono takich zmian.

Podsumowanie

Zarówno z projektów badawczych NTP, jak i z badań przeprowadzonych przez Ramazzini Institute, wynika, że badania przeprowadzono na dużej próbce osobników, stosowano najlepszą praktykę laboratoryjną, a zwierzęta narażano przez całe ich życie (od fazy prenatalnej aż do naturalnej śmierci). Pomimo tego, ICNIRP jednoznacznie stwierdził jednak, że omawiane badania nie dostarczają spójnych, wzajemnie jednoznacznych, wiarygodnych, a przede wszystkim możliwych do uogólnienia dowodów na to, że pole elektromagnetyczne o częstotliwościach radiowych jest rakotwórcze. Prezentowane wyniki badań nie mogą stanowić zatem wiarygodnej podstawy do przeprowadzenia przeglądu i rewizji istniejących wytycznych dotyczących narażenia ludzi na pole elektromagnetyczne o częstotliwości radiowej.