Polska w Azerbejdżanie

System gospodarczy i najważniejsze strategie gospodarcze

Motorem gospodarki Azerbejdżanu jest wydobycie i eksport ropy naftowej, a także gazu ziemnego (Azerbejdżan posiada również zasoby złóż metali szlachetnych, włączając złoto i srebro oraz metali kolorowych). Rozwój gospodarki Azerbejdżanu jest ściśle powiązany z koniunkturą na światowych rynkach surowcowych. Jednocześnie znaczna część rozwoju pozostałych sektorów finansowana jest z wpływów ze sprzedaży ropy i gazu. Pomimo aktywnej roli państwa skala wpływu branży pozanaftowej na całościowe wyniki gospodarki pozostaje relatywnie niewielka, co potwierdza głęboką zależność azerbejdżańskiej gospodarki od wydajności sektora wydobywczego i koniunktury na światowych rynkach ropy.

Głównym czynnikiem stale kształtującym sytuację gospodarczą Azerbejdżanu jest zatem cena baryłki ropy na światowych rynkach. Budżet kraju na 2024 r. oparto założenie średniorocznej ceny ropy na poziomie 75 USD/baryłkę, zaś w projekcie na 2025 r. przyjęto 70 USD/baryłka. 

Działania w ramach strategii rozwoju sektora naftowo-gazowego przebiegają dwutorowo poprzez rozwijanie geografii sprzedaży surowców energetycznych (szczególnie w odniesieniu do gazu ziemnego) oraz realizację programu wertykalnej integracji branży na rynku azerbejdżańskim poprzez podporządkowanie koncernowi SOCAR. SOCAR poprzez utworzenie spółki SOCAR Trading stał się także aktywny na rynkach zagranicznych. Ponadto koncern inwestuje w terminale LNG – zakup na Malcie oraz w Wybrzeżu Kości Słoniowej, czy budowę jednostek przetwarzających ropę naftową – vide rafineria STAR w tureckim Izmirze. Na rynku krajowym rozwijana jest produkcja polimerów oraz karbamidów.  Jednocześnie choć zauważalna jest rosnąca samodzielność SOCAR w realizacji morskich projektów wydobywczych to wciąż nie jest on w stanie obejść się bez współpracy z zachodnimi koncernami (Shah Deniz – BP, Abszeron – Total). Państwo w dalszym ciągu zachowuje silny wpływ zarówno na strategiczną jak i operacyjną działalność spółek energetycznych.

Celem polityki gospodarczej Azerbejdżanu jest zwiększenie konkurencyjności kraju, poprzez rozwój innych sektorów gospodarki, niż sektor paliwowo-energetyczny. W związku z tym widoczne są działania na rzecz zdynamizowania rozwoju takich obszarów jak: rolnictwo, transport, farmaceutyka, produkcja samochodów, turystyka, technologie komunikacyjne i informacyjne (ICT).

Priorytety rozwoju kraju do roku 2030 określa dokument zatytułowany „Azerbejdżan 2030: narodowe priorytety rozwoju społeczno-ekonomicznego”, zatwierdzony dekretem prezydenta z 2 lutego 2021 r. Wyznaczone dokumentem priorytety to: zrównoważony wzrost i konkurencyjność gospodarki, stworzenie dynamicznie rozwijającego się społeczeństwa inkluzywnego, konkurencyjny kapitał ludzki i innowacyjność, „wielki powrót” na wyzwolone terytoria oraz czyste środowisko naturalne i „zielony wzrost”. 

Jednym z najistotniejszych w/w priorytetów jest „Wielki powrót” na tereny odzyskane w czasie ostatniego konfliktu z Armenią. Wg oficjalnych danych od końca 2020 r. do września 2024 r. na odbudowę/budowę infrastruktury regionu wydano ok. 10 mld USD. W budżecie na rok 2025 zaplanowano na ten cel kwotę 2,35 mld USD, zaś w planie średnioterminowym do 2028 r. planowane jest zainwestowanie ok. 15 mld USD. Utworzono również „Fundusz Odrodzenia Górskiego Karabachu”, który ma finansować odbudowę zniszczonej infrastruktury drogowej, energetycznej, wodociągowej, łączności, szkolnej, zdrowotnej i in. Odbudowa i inwestycje w odzyskane tereny mają stworzyć warunki umożliwiające osiedlenie się ok. 600 tys. osób. Wg oficjalnych zapowiedzi inwestycje w odbudowę b. GK mają uczynić z odzyskanych terenów „modelowy przykład” rewitalizacji i rozwoju terytoriów objętych przez dekady zamrożonym konfliktem, a także „perłę turystyczną”. Tereny b. GK mają stać się swoistego rodzaju „laboratorium” dla testowania nowych metod planowania i zarządzania oraz wdrażania innowacyjnych rozwiązań infrastrukturalnych, technologicznych i in. Realizacja szeroko zakrojonych inwestycji infrastrukturalnych w regionie ma spowodować większe wzrosty produkcji w całym sektorze budowlanym, jak również zwiększyć jego znaczenie we wzroście PKB kraju w skali roku. Pozyskiwanie kontraktów na odbudowę GK jest przedmiotem rywalizacji międzynarodowej, przy czym najsilniejszą pozycję na tym polu mają firmy tureckie. Do „wyścigu” o zamówienia na realizację projektów, w którym od jesieni ub. r. poza Turcją biorą udział m.in. Włochy, Wielka Brytania, Węgry, Słowacja, Iran i Egipt, Niemcy, i wiele innych państw. 

Strategia rozwoju sektora pozaenergetycznego opiera się na 4 filarach: transport i logistyka (otwarcie linii kolejowej Baku-Tbilisi-Kars, budowa magistrali transportowej Północ-Południe, utworzenie strefy wolnocłowej w Porcie Baku-Alat, otwarcie na współpracę transportową z krajami regionu i UE), rolnictwo, turystyka, technologie komunikacyjne i informacyjne (ICT). Azerbejdżan stara się także przyciągać uwagę zagranicznych inwestorów oferując m.in. 5 parków przemysłowych, 4 strefy przemysłowe, oraz plany budowy 45 parków rolniczych – zawierających gwarancje rządowe, ulgi podatkowe oraz dostęp do tanich kredytów. Potencjalny inwestor zagraniczny nie będzie mógł jednak nabyć ziemi. Biznesowi sprzyja wprowadzenie elektronicznego systemu wydawania wiz „ASAN VISA” umożliwiającego uzyskanie e-wizy nawet w ciągu 3 godzin.

Od ok. 2020 r. władze przywiązują szczególną uwagę do stworzenia efektywnego ekosystemu stymulującego kreatywność i innowacyjność oraz rozwój startupów, obejmującego m.in. instrumenty finansowe, centra inkubacji i akceleracji, rozwój partnerstwa publiczno-prywatnego, tworzenie funduszy venture capital i in.). W centrum uwagi stawiany jest rozwój przemysłu przetwórczego oraz zaawansowanych technologicznie gałęzi przemysłu. 

Główne sektory gospodarki i ich udział w PKB

W strukturze PKB Azerbejdżanu udział przemysłu stanowi ok. 40,5%, budownictwo – 6,2%, usługi - 10%, rolnictwo – 5,5%, transport – 6,2%, turystyka – 2,2%. Poziom inwestycji w miejscową gospodarkę (12,7 mld AZN w pierwszych 9 miesiącach 2024 r.) był niższy o 3,9% niż w roku poprzednim.

Sektor naftowy, jako kluczowa gałąź gospodarki, wytwarza ponad 30% PKB oraz generuje ok. 60% wpływów budżetowych. Blisko 90% wpływów z eksportu jest wygospodarowywana dzięki sprzedaży surowców energetycznych i produktów pochodnych (ponad 50% - ze sprzedaży ropy naftowej).

Eksploatacja bogactw naturalnych w Azerbejdżanie objęta jest państwowym monopolem. Wydobycie surowców przy udziale zagranicznych firm realizowane jest poprzez utworzenie spółek joint venture lub w oparciu o Porozumienia o Podziale Produkcji (PSA – Production Sharing Agreement), które są ratyfikowane przez parlament. W Azerbejdżanie głównymi producentami ropy naftowej i gazu są państwowy azerbejdżański koncern naftowy SOCAR, międzynarodowe konsorcjum AIOC (Azerbaijan International Operating Company), którego udziałowcami są m.in.: BP (operator), SOCAR, MOL, Inpex i Statoil. Konsorcjum AIOC zarządza pracami na morskim bloku Azeri-Czirag-Guneszli (ACG), z którego pochodzi około 75% wydobywanej w Azerbejdżanie ropy naftowej. Dodatkowo w Azerbejdżanie pracami wydobywczymi zajmuje się szereg mniejszych kompanii operacyjnych i spółek joint venture z udziałem SOCAR.

Ropa naftowa wyprodukowana w ramach konsorcjum AIOC jest w całości eksportowana rurociągiem Baku-Tbilisi-Ceyhan (BTC). Ponadto SOCAR przesyła część swojej ropy rurociągiem Baku-Noworosyjsk (SOCAR jest operatorem azerbejdżańskiego odcinka tego rurociągu) oraz ropociągiem do gruzińskiego portu w Supsa, zaś resztę przekazuje jedynej działającej w kraju rafinerii: im. Heydara Alijewa.
Azerbejdżan produkuje łącznie trzy typy ropy: 1) produkowana przez SOCAR o niskiej jakości, przerabiana w Rosji i sprzedawana jako tzw. Ural Blend, 2) AZERI BTC i 3) AZERI Light przypominająca jakością ropę typu Nigeria’s Bonny Light. Te dwa ostatnie typy są głównymi produktami eksportowymi. 

Azerbejdżan prowadzi politykę dywersyfikacji tras dostaw ropy naftowej. Jednym z priorytetowych kierunków są kraje Europy Zachodniej. Azerbejdżan aktywizuje swoje działania m.in. na rynku rumuńskim, szwajcarskim,  gruzińskim i ukraińskim, gdzie zainwestowano m.in. w rafinerie, w budowę sieć stacji benzynowych czy sieci przesyłowe. SOCAR podpisał także kontakt na przeprowadzenie gazyfikacji Bułgarii. Z kolei z Rumunii Azerbejdżan importuje większość benzyny typu PB 95 i PB 98, która w kraju nie jest wytwarzana.

Dużym krokiem naprzód w realizacji strategii dywersyfikacji dróg eksportu gazu było zawarcie porozumienia tranzytowego z Turcją oraz podjęcie decyzji o budowie gazowego rurociągu TANAP. Przedłużeniem TANAP na terytorium UE jest prowadzący przez Grecję i Albanię do Włoch gazociąg TAP (Trans-Adriatic Pipeline). Łącznie projekty te wraz z azerbejdżańsko-gruzińskim odcinkiem magistrali SGCx stanowią Południowy Korytarz Gazowy (SGC). W czerwcu 2019 r. uruchomiono pierwsze dostawy tą drogą, zaś w lipcu 2022 r. w Baku Prezydent Azerbejdżanu Ilham Alijew i Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen podpisali Memorandum o „strategicznym partnerstwie w dziedzinie energii”. Według zapisów dokumentu strony będą dążyły do podwojenia wolumenu importu azerbejdżańskiego gazu ziemnego do co najmniej 20 miliardów metrów sześciennych (bcm) rocznie do 2027 r.

Koniunktura w sektorze budowlanym jest w dużej mierze zależna od realizacji projektów infrastrukturalnych finansowanych z budżetu państwa. Ze względu na projekty realizowane na terenach odzyskanych odnotowywany jest stabilny wzrost w tym sektorze (w 2023 r. wzrost produkcji materiałów budowlanych przekroczył 30%). 

37% pracujących zatrudnionych jest w rolnictwie. Produkcja roślinna stanowi ok. 47 % wartości całej produkcji rolnej. Najważniejsze uprawy to pszenica, ziemniaki, jęczmień, pomidory, ogórki, arbuzy, granaty, orzechy, cebula, bakłażany, jabłka i owoce hurmy. Powierzchnia zasiewów zbóż to ok. 1 mln ha, powierzchnia upraw warzyw – 150 tys. ha, owoców – 190 tys. ha.

Rolnictwo ma największe znaczenie w azerbejdżańskim eksporcie pozanaftowym – ok. 3% wartości sprzedaży zagranicznej stanowi eksport owoców i warzyw. Jedynie 5% azerbejdżańskiego eksportu towarów rolno-spożywczych trafia na rynki UE. Owoce i warzywa są (po surowcach energetycznych) drugą pozycją eksportową Azerbejdżanu, towary te mają przewagę komparatywną. Najważniejsze pozycje eksportowe to pomidory (sprzedawane głównie do Rosji), granaty, owoce hurmy/kaki (persymona), orzechy (głowni odbiorcy: Włochy, Niemcy, Rosja, Holandia), jabłka, ziemniaki (a z przetworzonych: cukier, olej słonecznikowy i szafranowy). Nasiona ziemniaka Azerbejdżan importuje, głównie z Rosji.

Polityka kursowa

Jednostką monetarną w Azerbejdżanie jest manat (1 manat = 100 gapików). Zasady wymiany walut w kraju ustala Narodowy Bank Azerbejdżanu (NBA).

W 2011 r. azerbejdżański manat został powiązany z dolarem amerykańskim. W 2015 r., w wyniku spadku cen ropy dokonano dwóch dewaluacji azerbejdżańskiej waluty, a jej wartość wobec dolara spadła niemal dwukrotnie. Od 2015 r. kurs azerbejdżańskiego manata wobec dolara pozostaje powiązany na poziomie 1 USD=1,7 AZN i uzależniony od sytuacji na światowych rynkach ropy. Kurs manata i inne wskaźniki rynku finansowego dostępne są na stronie Banku Centralnego. Wymiany waluty można dokonać w bankach.

Wszystkie operacje bankowe lub gotówkowe powinny być przeprowadzane w manatach, choć po uzyskaniu odpowiednich zezwoleń możliwe jest prowadzenie rachunków bankowych w obcej walucie.
Nie ma ograniczeń we wwożeniu gotówki do sumy stanowiącej równowartość 10.000 USD, konieczne jest natomiast jej zadeklarowanie (można nie deklarować sum mniejszych niż 1.000 USD). Przy wwozie ponad 10.000 USD w gotówce na przejściach granicznych, poza deklaracją celną, wypełnia się dodatkowe zaświadczenie.

Surowce i technologie krytyczne

Podstawową gałęzią gospodarki Azerbejdżanu jest wydobycie i przetwórstwo ropy naftowej oraz gazu ziemnego. Rezerwy ropy naftowej Azerbejdżanu szacowane są na ok. 0,96 mld ton (ok. 7 mld baryłek). Azerbejdżan odpowiada za ok. 1 % światowej produkcji ropy. Wydobycie i eksport ropy naftowej od 2010 r. systematycznie spada. O ile w 2010 r. wydobyto nieco ponad 50 mln ton surowca, o tyle już w 2018 r. wynik ten osiągnął poziom jedynie 38,8 mln ton, a w 2023 r. – 30,2 mln ton. W 2019 r. Azerbejdżan eksportował 30,8 mln ton ropy naftowej o wartości 14,8 mld USD, zaś w 2023 r. 26 mln ton o wartości 16 mld USD. Większość azerbejdżańskiej ropy znajduje się pod dnem Morza Kaspijskiego, w szczególności na złożu Azeri-Chirag-Guneshli (ACG), skąd pochodzi ok. 75 % wydobywanego surowca. Rezerwy złoża ACG szacuje się na ok. 5 mld baryłek. Stanowią podstawę miejscowego dobrobytu będącego wynikiem podpisania w 1994 r. z zachodnimi koncernami tzw. kontaktu stulecia na okres 30 lat, który został przedłużony do 2050 r. Ich operatorem jest BP.

Udokumentowane rezerwy gazu ziemnego w Azerbejdżanie wynoszą ok. 1,3 tcm, co daje udział w zasobach światowych w wysokości ok. 0,6%. W 2023 r. produkcja gazu ziemnego w Azerbejdżanie osiągnęła poziom 48,5 bcm, z czego na cele komercyjne przeznaczono 36,4 bcm. Według danych azerbejdżańskiego Komitetu Służby Celnej eksport surowca w 2023 r. wyniósł 26,6 bcm generując dochód w wysokości 13,6 mld USD. Większość rezerw azerbejdżańskiego gazu położona jest na złożu Shah Deniz (ok. 1 tcm), którego głównym operatorem jest BP.

Azerbejdżan posiada także złoża rud żelaza, ałunitu, pirytu, molibdenu, arszeniku, kobaltu, cynku i miedzi. Znaczące pokłady rud żelaza znajdują się przede wszystkim w górach Małego Kaukazu, w rejonie Daszkesan (tu zlokalizowane są największe na świecie złoża ałunitu). W tym regionie odkryto również złoża złota szacowane na 100 - 150 ton.

Na terytorium Nachiczewańskiej Republiki Autonomicznej wydobywa się sól kamienną, której złoża szacuje się na 2 - 2,5 miliarda ton. Terytorium Azerbejdżanu bogate jest również w materiały wykorzystywane w budownictwie takie jak marmur, żwir, piasek, wapno, glina ceglarska i tuf wulkaniczny. W rejonach Gjuzdeck, Daszkesan, Szakbulak, Naftalan i Dasz Salaky zlokalizowano około 300 miliardów ton kamienia budowlanego.

Ponadto na terytorium Azerbejdżanu znajduje się ponad tysiąc źródeł termicznych i mineralnych. Do najbardziej znanych należą źródła Istisu, Turszsy, Badamli, Galalty, Szikburnu, Surakany.

Stan infrastruktury

Azerbejdżan położony jest na ważnym szlaku komunikacyjnym, łączącym region kaspijski z Europą.

Najważniejsze drogowe przejścia graniczne to: Balakan i Krasnyj Most (z Gruzją), Astara, Julfa (z Iranem), Samur (z Rosją). Granica z Armenią jest zablokowana, Górski Karabach znajdujący się faktycznie pod kontrolą Armenii jest niedostępny z terytorium Azerbejdżanu.

Oprócz międzynarodowego portu lotniczego w Baku istnieje kilka lokalnych lotnisk: w Gandży, Szeki, Zakatale, Lenkoranie, Nachiczewaniu.

Głównym portem morskim jest Baku-Alat. Funkcjonują połączenia morskie z Kazachstanem, Turkmenistanem, Iranem i Rosją. Zapowiadane jest utworzenie strefy wolnocłowej w modernizowanym porcie w Alat. Najważniejszym zrealizowanym przedsięwzięciem z zakresu infrastruktury transportowej ostatnich lat jest kolejowa magistrala łącząca port Baku-Alat z Tbilisi i tureckim Kars. Z uwagi na położenie geograficzne Azerbejdżan ma ambicje by rozwijać przebiegające przez jego terytorium korytarze transportowe w układzie Zachód-Wschód (Europa – Azja Centralna - Chiny) i Północ-Południe (Rosja – Iran – Indie).

W sektorze transportowym Azerbejdżan jak dotąd stosunkowo umiejętnie wykorzystuje rywalizację pomiędzy szlakami transportowymi Wschód-Zachód (z Turcji do Chin) oraz Północ-Południe (z Iranu i Turcji do Rosji), uczestnicząc w obu projektach (w grudniu 2020 r. pierwsze składy kolejowe dotarły via Azerbejdżan z Turcji do Chin, zaś w styczniu 2021 r. z Turcji via Azerbejdżan do Rosji). Nowe inwestycje w tym zakresie (m.in. planowane połączenia kolejowe i drogowe z Turcją via Nachiczewań, a także inwestycje w b. Górskim Karabachu) w założeniu mają w połowie obecnej dekady zwiększyć udział transportu w tworzeniu PKB kraju do 8-9%, zaś rozwój wolnych stref ekonomicznych na terenie głównych węzłów logistycznych (gł. Alat) ma uczynić z Azerbejdżanu hub przeładunkowy dla całego regionu. 

Kalendarz dni wolnych od pracy

1-2 stycznia - Nowy Rok
8 marca - Międzynarodowy Dzień Kobiet
20-21 marca - Novruz Bajram
9 maja - Dzień Zwycięstwa nad Faszyzmem
28 maja - Dzień Republiki
15 czerwca - Dzień Ocalenia Narodowego
26 czerwca - Dzień Sił Zbrojnych
18 października - Dzień Niepodległości
12 listopada - Dzień Konstytucji
17 listopada - Święto Odrodzenia Narodowego
31 grudnia - Dzień Solidarności

Najważniejsi partnerzy handlowi

W okresie styczeń-październik 2024 r. azerbejdżański eksport wyniósł 22,7 mld USD (spadek o 22,5% w porównaniu do roku poprzedniego), a import 16,6 mld USD (wzrost o 17,4%). Dodatnie saldo w handlu zagranicznym wyniosło 6,1 mld USD (spadek o ok. 2,5 raza). 

Udział ropy, produktów pochodnych i gazu w azerbejdżańskim eksporcie wyniósł blisko 90%. W w/w okresie ponad 20 mln ton ropy naftowej o wartości 12,7 mld USD (tj. ponad 56% wartości azerbejdżańskiego eksportu ogółem), kolejne 1,36% azerbejdżańskiego eksportu to produkty pochodne z ropy, zaś 30,1% gaz ziemny.

Główni partnerzy handlowi Azerbejdżanu (styczeń-październik 2024 r.):

Natomiast jeżeli chodzi o eksport azerbejdżańskiej produkcji nienaftowej struktura najważniejszych odbiorców przedstawia się następująco: Rosja (34,2%), Turcja (18,9%), Gruzja (7,2%), USA (5,5%), Szwajcaria (4,2%), Oman (3,5%), Ukraina (3,3%), Turkmenistan (2,8%), Kazachstan (2,0%), Niemcy (1,7%), Zjednoczone Emiraty Arabskie (1,4%), Białoruś (1,3%), Holandia (1,3%), Kirgistan (1,2%), Włochy (1,1%).

Podstawowe produkty i usługi importowe i eksportowe

Eksport (styczeń-październik 2024 r.):

Import (styczeń-październik 2024 r.):

Główni inwestorzy i kierunki inwestycji zagranicznych

W 2023 r. w piątce największych inwestorów zagranicznych w Azerbejdżanie znalazły się: Wielka Brytania - 1,9 mld USD, Turcja - 1,3 mld USD, Cypr - 792 mln USD, Rosja - 617 mln USD i Iran - 396 mln USD. Wśród pozostałych inwestorów można wymienić: ZEA – 318,9 mln USD, Japonia – 277,2 mln USD, Węgry – 197,4 mln USD, Holandia (188,1 mln USD) i USA – 171,9 mln USD.

Zdecydowana większość bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Azerbejdżanie ulokowana jest w sektorze wydobycia ropy i gazu, z czołową pozycją koncernu BP, głównego partnera „kontraktu stulecia”. Udziałowcami międzynarodowego konsorcjum AIOC (Azerbaijan International Operating Company), zarządzającego pracami na morskim bloku Azeri-Czirag-Guneszli (ACG, z którego pochodzi około 75% wydobywanej w Azerbejdżanie ropy naftowej) są m.in.: BP, MOL, Statoil, Itochu. Udziałowcami konsorcjum wydobywającego gaz ziemny ze złoża Shah Deniz są m.in. BP, Lukoil. Francuski Total ma połowę udziałów w konsorcjum operującym na gazonośnym złożu Absheron. Skala zagranicznych inwestycji w innych gałęziach jest symboliczna – z uwagi na brak zasad rynkowej konkurencyjności, korupcję, pozostawanie Azerbejdżanu poza WTO. W dorocznym „EU Business Climate Report” ankietowani przedstawiciele biznesu z UE podnoszą m.in. pilną potrzebę reformy służb celnych, systemu podatkowego i systemu edukacji.

Kwota bezpośrednich inwestycji Azerbejdżanu za granicą w 2023 r. wyniosła 3,1 mld USD (Turcja - 1,8 mld USD, USA - 311 mln USD i Wielka Brytania - 157 mln USD.

Azerbejdżan jest członkiem GUAM (Organizacja na Rzecz Demokracji i Rozwoju, w której skład wchodzą Gruzja, Ukraina, Azerbejdżan i Mołdowa) i Czarnomorskiej Organizacji Współpracy Gospodarczej (Black Sea Economic Cooperation - BSEC).

Azerbejdżan realizuje swoją politykę gospodarczą również w ramach Wspólnoty Niepodległych Państw, ma podpisane umowy o strefie wolnego handlu z Rosją, Kirgistanem, Tadżykistanem, Uzbekistanem, Mołdową i Białorusią, a także porozumienie o preferencyjnej wymianie handlowej z Turcją. Bilateralne porozumienia o strefie wolnego handlu Azerbejdżan posiada również z Ukrainą i Gruzją.

Od dłuższego czasu trwa proces negocjacyjny pomiędzy Azerbejdżanem a UE w sprawie podpisania umowy o partnerstwie i współpracy, która ma zastąpić dotychczasowe PCA. Wbrew oczekiwaniom dokument nie został podpisany w 2019 r. Azerbejdżan zarzucił proces akcesji do WTO.

Azerbejdżan przyłączył się do Ruchu Państw Niezaangażowanych w 2011 r. ​​

Dwustronne relacje handlowe i inwestycyjne

W okresie styczeń-lipiec 2024 r. polski eksport do Azerbejdżanu wyniósł 70,4 mln USD – spadek o 25,7%. Import z Azerbejdżanu do Polski wyniósł 6,1 mln USD – spadek o 16%. Udział Polski w całkowitym imporcie Azerbejdżanu wyniósł w w/w okresie 0,7%. W roku 2023 polski eksport do Azerbejdżanu przekroczył 161 mln USD, import zaś 73 mln USD. 

Do głównych pozycji w polskim eksporcie do Azerbejdżanu w 2023 r. należały:

•    Produkty przemysłu elektromaszynowego (45,4 mln USD): urządzenia do filtrowania cieczy, obrabiarki metalu, urządzenia elektryczne i in., 
•    Pojazdy (27,4 mln USD): gł. części zamienne,
•    Gotowe artykuły spożywcze (21,5 mln USD): przetwory zbożowe i mleczarskie, wyroby piekarnicze i cukiernicze, przetwory owocowo-warzywne i in.,
•    Produkty przemysłu chemicznego (20,5 mln USD): produkty farmaceutyczne i kosmetyczne.

Do głównych pozycji w polskim imporcie z Azerbejdżanu w 2023 r. należały:

•    Produkty mineralne (64,7 mln USD): oleje ropy naftowej (63,3 mln USD), bentonit.
•    Artykuły rolno-spożywcze (5,68 mln USD): owoce (gł. orzechy), nasiona i owoce oleiste, soki i in.
•    Produkty przemysłu chemicznego (1,9 mln USD): metanol.

Wzajemne inwestycje

Zaangażowanie kapitałowe we wzajemnych stosunkach gospodarczych jest nieznaczne. Wynika to ze specyfiki prowadzenia działalności biznesowej w Azerbejdżanie, a także faktu, iż kraj ten nie należy do WTO. Należy odnotować, iż podstawa prawna jaką stanowi umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Azerbejdżanu o wzajemnym popieraniu i ochronie inwestycji, a także realizowane przez rząd obu krajów programy prywatyzacyjne stanowią sprzyjające okoliczności dla podejmowania przez zainteresowane firmy działalności inwestycyjnej. 

Relacje z UE

UE jest ważnym partnerem Azerbejdżanu zarówno w obszarze wymiany handlowej, jak też jako inicjator procesu transformacji politycznej i gospodarczej Azerbejdżanu. Ponad 60% eksportu Azerbejdżanu (głównie ropy i gazu) trafia na rynki UE. Włochy są największym partnerem gospodarczym Azerbejdżanu i odbiorcą azerbejdżańskiej ropy. Natomiast udział krajów UE w azerbejdżańskim imporcie w pierwszych 10 miesiącach 2024 r. wyniósł 13,88%. 

Od dłuższego czasu trwa proces negocjacyjny pomiędzy Azerbejdżanem a UE w sprawie podpisania umowy o partnerstwie i współpracy, która ma zastąpić dotychczasowe PCA. Od lat negocjowana jest umowa o wspólnej przestrzeni lotniczej pomiędzy UE i Azerbejdżanem (EU-Azerbaijan Common Aviation Area Agreement - CAA). Azerbejdżan jest objęty programem Partnerstwa Wschodniego oraz Europejską Polityką Sąsiedztwa. Finansowanie pomocy dla Azerbejdżanu odbywa się w ramach ENPI (European Neighbourhood and Partnership Instrument). Do niedawna UE prowadziła w Azerbejdżanie programy twinningowe m.in. z zakresu wsparcia i rozwoju rolnictwa, kontroli i audytu jednostek sektora publicznego oraz projekty TAIEX dot. m.in. współpracy w dziedzinie polityki migracyjnej (projekt Mobilaze).

Co roku (z reguły w maju) ma miejsce Forum Biznesowe UE - Azerbejdżan, którego organizatorem oprócz Delegatury UE w Baku jest zazwyczaj Niemiecko-Azerbejdżańska Izba Gospodarcza. Jest to jedno z największych wydarzeń biznesowych w Azerbejdżanie.

Baza traktatowa

Od 1 maja 2004. stosunki gospodarcze Polski z Azerbejdżanem reguluje Umowa o Partnerstwie i Współpracy zawarta pomiędzy UE i Azerbejdżanem, podpisana w Luksemburgu 22 kwietnia 1996 r. (weszła w życie 22 czerwca 1999 r.), której postanowieniami objęte zostały nowe państwa członkowskie UE.
Aktualnie Azerbejdżan prowadzi rozmowy z UE dotyczące zawarcia nowej umowy.

Bazę prawno-traktatową współpracy gospodarczej Polski i Azerbejdżanu tworzą m.in. następujące umowy:

1. Konwencja między Rządem RP a Rządem Republiki Azerbejdżańskiej w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku, obowiązująca od 20 stycznia 2005 r.;
2. Umowa między Rządem RP a Rządem Republiki Azerbejdżańskiej o wzajemnym  popieraniu i ochronie  inwestycji,  obowiązująca  od 10 lutego 1999 r.;
3. Umowa między Rządem RP a Rządem Rep. Azerbejdżanu o współpracy i wzajemnej pomocy w sprawach celnych, obowiązująca od 11 marca 2006 r.;
4. Umowa między Rządem RP a Rządem Republiki Azerbejdżanu o współpracy w dziedzinie obronności, obowiązująca od 9 kwietnia 2010 r.;
5. Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Rep. Azerbejdżanu  o współpracy  gospodarczej,  obowiązująca  od 30 września 2005 r.;
6. Umowa między Rządem RP a Rządem Rep. Azerbejdżanu o międzynarodowych przewozach drogowych, obowiązująca od 1 lutego 2015 r.;
7. Umowa między Rządem RP a Rządem Rep. Azerbejdżanu o cywilnej komunikacji lotniczej, sporządzona w Warszawie dnia 26 sierpnia 1997 r., obowiązująca od 5 listopada 2011 r. (M. P. z 2002 r. nr 17, poz.278);
8. Memorandum o współpracy w dziedzinie weterynarii między Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi RP a Ministerstwem Rolnictwa Rep. Azerbejdżanu, obowiązujące od 25 lipca 2011 r.;
9. Umowa między Rządem RP a Rządem Rep. Azerbejdżanu o transporcie morskim, obowiązująca od 22 października 2015 r.;
10. Wspólna deklaracja w sprawie mapy drogowej dotyczącej strategii partnerstwa i współpracy gospodarczej między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Azerbejdżanu. (27.06.2017 r.);
11. Memorandum o porozumieniu między Ministerstwem Infrastruktury i Budownictwa Rzeczypospolitej Polskiej i Ministerstwem Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej Rzeczypospolitej Polskiej a Ministerstwem Transportu, Komunikacji i Zaawansowanych Technologii Republiki Azerbejdżanu w sprawie współpracy w obszarze transportu i infrastruktury transportowej (27.06.2017 r.);
12. Memorandum o porozumieniu między Ministerstwem Energii Rzeczypospolitej Polskiej a Ministerstwem Energetyki Republiki Azerbejdżanu o współpracy energetycznej (27.06.2017 r.);
13. Porozumienie o strategicznej współpracy w transporcie kolejowym między Polskimi Kolejami Państwowymi Spółką Akcyjną a Kolejami Azerbejdżanu Zamkniętą Spółką Akcyjną (27.06.2017 r.);
14. Mapa drogowa na rzecz Partnerstwa Strategicznego w dziedzinie gospodarki, podpisana 27 czerwca 2017 r. przez Prezydenta RP i Prezydenta Republiki Azerbejdżan;
15. Memorandum o porozumieniu w sprawie współpracy między Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi RP oraz Ministerstwem Rolnictwa RA (z dnia 31 maja 2019 r.);
16. Memorandum o Porozumieniu między Państwową Inspekcją Ochrony Roślin i Nasiennictwa RP a Agencją Bezpieczeństwa Żywności RA w sprawach fitosanitarnych (z dnia 31 maja 2019 r.).

Na podstawie umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Azerbejdżanu o współpracy gospodarczej podpisanej w marcu 2005 r. powołana została Polsko-Azerbejdżańska Międzyrządowa Komisja ds. Współpracy Gospodarczej. Komisja odbyła dotychczas siedem posiedzeń. Ostatnie odbyło się w Warszawie w lutym 2023 r. w Baku. W ramach Komisji podjęte zostały zagadnienia współpracy m.in. w dziedzinie rolnictwa, transportu, ochrony środowiska itp.