Polska na Białorusi

Zawarcie układu (zwanego najczęściej traktatem ryskim) poprzedziły wielomiesięczne negocjacje oraz podpisanie preliminariów pokojowych 12 października 1920 r.

Postanowienia traktatu regulowały przede wszystkim sprawę przebiegu polskiej granicy wschodniej oraz gwarantowały poszanowanie suwerenności państw-sygnatariuszy. Układ określał także sprawy obywatelstwa i zasady repatriacji ludności. Przewidywał zwrot mienia polskiego oraz dóbr kultury znajdujących się w Rosji i na Ukrainie. Postanowienia traktatu zakładały także wypłacenie Polsce przez Rosję odszkodowania w wysokości 30 mln rubli w złocie. Ponadto strony podpisujące traktat uzgodniły, że po jego ratyfikacji zostaną nawiązane stosunki dyplomatyczne między Polską, Rosją i Ukrainą oraz rozpoczęte zostaną działania w celu rozwoju wzajemnej wymiany handlowej.

Z polskiego punku widzenia zawarcie traktatu, potwierdzającego przebieg granicy wschodniej, było jednym z aktów symbolizujących odbudowę polskiej państwowości po okresie zaborów, stanowiąc tym samy podstawę prawnomiędzynarodową funkcjonowania II RP. Niewątpliwą wadą zawartego układu był brak sankcji, które zmuszałyby sygnatariuszy do rzetelnej realizacji jego postanowień. W efekcie część ustaleń, zwłaszcza dotycząca ochrony mniejszości polskiej, zwrotu dóbr kultury i wypłaty odszkodowań, nie została w pełni zrealizowana.

Historycy oceniający konsekwencje zawarcia traktatu formują rozbieżne opinie na jego temat. Część badaczy wskazuje na niewykorzystaną szanse i zmarnowane zwycięstwa militarne, inna cześć naukowców ocenia postanowienia traktu jako przejaw realizmu, odzwierciedlający ówczesne polskie potrzeby i możliwości.

Bez względu na formułowane dzisiaj oceny traktat ryski był bez wątpienia jedną z najważniejszych umów międzynarodowych zawartych przez Polskę w okresie międzywojennym. Wymiana dokumentów ratyfikacyjnych miała miejsce 30 kwietnia 1921 r. w Mińsku.

Więcej informacji i galeria zdjęć są dostępne na stronie internetowej MSZ RP.