Polska na Białorusi

Po konferencji jałtańskiej usiłowano na terenie Kraju doprowadzić do jakiegoś porozumienia legalnych władz polskich z ZSRR – nawet z uznaniem postanowień dotyczących Polski, a przede wszystkim jej granic. Jednak spotkanie najwyższych reprezentantów polskiego rządu w Kraju i władz Polskiego Państwa Podziemnego z przedstawicielami radzieckimi zakończyło się ich aresztowaniem. 

Polscy przywódcy zostali wywiezieni do Moskwy i w czerwcu 1945 roku stanęli przed sowieckim sądem w tzw. procesie szesnastu. W wyniku „procesu pokazowego” polskich przywódców skazano na stosunkowo łagodne (jak na standardy sowieckie..) wyroki: od 4 miesięcy do 10 lat (gen. L. Okulicki), a 3 osoby uniewinniono. Jednak znaczenie tego „procesu’ miało znacznie głębszy charakter: miał on de facto dowodzić „nielegalności” władz polskich organizujących walkę Polaków o wolność od samego początku wojny, a także demonstrować stanowisko ZSRR w odniesieniu do Polski – jej podległość wobec wschodniego sąsiada i eliminowanie tych, którzy mogli temu się sprzeciwiać.

Gen. Okulicki, skazany na 8 lat więzienia Jan Stanisław Jankowski (Delegat Rządu RP na Kraj – wyrok 8 lat) oraz Stanisław Jasiukowicz (Z-ca Delegata Rządu na Kraj - wyrok 5 lat) zmarli w sowieckich więzieniach, a weteran socjalizmu polskiego K. Pużak (wyrok 1,5 roku więzienia) – powrócił do „nowej Polski”, gdzie został powtórnie aresztowany i zmarł w więzieniu w Rawiczu w 1950 r.