Polska na Cyprze

Położenie geograficzne, ludność, obszar, stolica, język urzędowy

Położenie geograficzne. Cypr jest trzecią co do wielkości wyspą na Morzu Śródziemnym, położoną we wschodniej części akwenu, 65 km na południe od wybrzeży Turcji i 100 km na zachód od wybrzeży Syrii. 

Ludność. Liczba ludności w Republice Cypryjskiej wg danych z 2022 r. wynosi 918 tys. mieszkańców. Obecnie ok. 23% mieszkańców południowej części wyspy to przedstawiciele innych narodowości. Prawie połowa z nich stanowią obywatele krajów UE (Grecji, Rumunii oraz Bułgarii), natomiast ponad ok. 50% pochodzi z krajów trzecich (Wielkiej Brytanii, Filipin, Rosji, Sri Lanki i Wietnamu). Odnotować należy także, że 6% populacji stanowią osoby posiadające lub ubiegające się o status uchodźcy.  
Według nieoficjalnych danych na północy Cypru zamieszkuje 380 tys. osób, z czego 150 tys. to Turcy cypryjscy, a 230 tys. to przedstawiciele innych narodowości. 

Obszar. Powierzchnia wyspy wynosi 9 250 km². W wyniku inwazji tureckiej z 1974 r. wyspa jest podzielona – ok. 63% powierzchni zajmuje uznawana powszechnie na arenie międzynarodowej Republika Cypryjska, a 36% samozwańcza i uznawana jedynie przez Turcję tzw. Turecka Republika Północnego Cypru (TRPC). Na Cyprze znajdują się także dwa terytoria zamorskie Wielkiej Brytanii – tzw. suwerenne bazy wojskowe Akrotiri i Dhekelia. 

Stolica. Stolicą Republiki Cypryjskiej jest Nikozja. Przez miasto przebiega administrowana przez ONZ strefa buforowa oddzielająca południe i północ wyspy. Północna część miasta jest stolicą tzw. TRPC.  

Języki urzędowe. Językami urzędowymi są grecki i turecki. Na południu kraju dominuje język grecki, na północy turecki. Do lat 70. zarówno wielu Greków, jak i Turków posługiwało się oboma językami, jednak polityczny konflikt doprowadził do wzrostu barier lingwistycznych. Językiem angielskim posługuje się większość mieszkańców Republiki Cypryjskiej.  

Warunki klimatyczne

Cypr znajduje się w strefie klimatu subtropikalnego z bardzo łagodnymi zimami i długimi ciepłymi latami. Średnia temperatura wynosi od 10-12°C w styczniu (w górach przymrozki) do 26-28°C w sierpniu (temperatura maksymalna powyżej 45°C). Suma roczna opadów wynosi od ok. 350 mm na nizinie Mesaria do powyżej 800 mm w górach. Od czerwca do września opady są bardzo skąpe.

Główne bogactwa naturalne

Do głównych zasobów naturalnych należą: miedź, piryt, azbest, gips, drewno, sól i marmur.

System walutowy, kurs i wymiana

1 stycznia 2008 roku Republika Cypryjska przystąpiła do strefy euro. W bankach bez problemu można wymienić dolary, funty brytyjskie, jeny, franki szwajcarskie.

Religia

Większość Greków zamieszkujących Cypr należy do Autokefalicznego Kościoła Cypryjskiego (prawosławie), podczas gdy większość Turków to suniccy muzułmanie. Cypr jest jednym z najbardziej religijnych krajów Unii Europejskiej. Święta Bożego Narodzenia obchodzone są tak, jak w Polsce 25-26 grudnia, natomiast Wielkanoc przypada zgodnie z kalendarzem prawosławnym.

Wykaz dni świątecznych i wolnych od pracy

Świętem narodowym Cypryjczyków jest Dzień Niepodległości obchodzony 1 października. Święta narodowe Grecji są również dniami wolnymi od pracy.

• 1 stycznia Nowy Rok
• 6 stycznia Theofania Chrzest Jezusa Chrystusa 
• 25 marca Dzień Niepodległości Grecji
• 1 kwietnia Cypryjski dzień narodowy 
• 1 maja Dzień pracy
• 1 października  Dzień Niepodległości Republiki Cypryjskiej
• 28 października Narodowy dzień Grecji
• 25 i 26 grudnia Boże Narodzenie 
• Pozostałe święta ruchome: Zielony Poniedziałek (początek wielkiego postu),  Wielki Piątek, Poniedziałek Wielkanocny, Poniedziałek Zielonoświątkowy.

Infrastruktura transportowa

W Republice Cypryjskiej działają dwa międzynarodowe porty lotnicze w Larnace i Pafos obsługujące ruch towarowy oraz turystyczny. Główne porty morskie znajdują się w Limassol (główny port handlowy) i w Larnace.

Wszystkie miasta na południowej części wyspy połączone są drogami szybkiego ruchu.
Jedynym transportem publicznym na Cyprze są miejskie oraz międzymiastowe autobusy. 

Obowiązek wizowy

Od obywateli krajów Unii Europejskiej oraz obywateli Szwajcarii, Islandii, Lichtensteinu, oraz Norwegii nie jest wymagana wiza wjazdowa, mogą oni dostać się na terytorium Republiki Cypryjskiej po okazaniu paszportu lub dowodu osobistego. Lista krajów, których obywatele mają obowiązek posiadania wizy oraz krajów, których obywatele zwolnieni są z tego obowiązku znajduje się na stronie internetowej MSZ Republiki Cypryjskiej.

Cypr nie należy do strefy Schengen.

Ustrój polityczny

Struktura organizacyjna Republiki Cypryjskiej określa ustawa zasadnicza z 16 sierpnia 1960 r. Zgodnie z postanowieniami konstytucyjnymi państwo cypryjskie jest niezależną i suwerenną Republiką systemu prezydenckiego.

Od 1974 roku wyspa jest podzielona. Południe, czyli Republika Cypryjska, jest stabilnym państwem demokratycznym, w którym wybory przeprowadza się regularnie, z zachowaniem zasad konstytucyjnych. W maju 2004 roku Republika Cypryjska została przyjęta do Unii Europejskiej. 
Północ wyspy jest od 1974 roku okupowana przez Turcję. W 1983 r. powstała tam samozwańcza, nie uznawana przez żadne państwo (oprócz Turcji), Turecka Republika Północnego Cypru. W systemie władzy obowiązującym na Cyprze Północnym przewidziano miejsca dla prezydenta i premiera.

Władza ustawodawcza

Władzę ustawodawczą sprawuje jednoizbowy parlament - Izba Reprezentantów, wybierana na 5 letnią kadencję. Ostatnie wybory parlamentarne odbyły się w maju 2021 r.

Władza wykonawcza

W Republice Cypryjskiej organami egzekutywy są Prezydent (wyłaniany w wyborach powszechnych na 5-letnią kadencję), który jest jednocześnie szefem rządu i Rada Ministrów.
Rada Ministrów składa się z 16 członków (11 ministrów i 5 wiceministrów w randze ministrów) powołanych przez prezydenta Republiki.

Uprawnienia władzy wykonawczej sprawowane przez każdego z ministrów obejmują:
•    wykonywanie ustaw oraz administrowanie wszystkimi sprawami związanymi ze sferą działania danego ministerstwa,
•    przygotowanie projektów zarządzeń i przepisów dotyczących danego ministerstwa, w celu ich przedłożenia Radzie Ministrów,
•    wydawanie poleceń i ogólnych instrukcji w celu wykonania ustaw dotyczących danego ministerstwa oraz zarządzeń i przepisów wydanych na ich podstawie,
•    przygotowanie projektu budżetu w części dotyczącej danego ministerstwa, w celu przedłożenia go Radzie Ministrów.
Posiedzeniom Rady Ministrów przewodniczy bez prawa głosu prezydent Republiki . W Republice Cypryjskiej zostało przyjęte oryginalne rozwiązanie, polegające na tym, że głowa państwa stoi na czele rządu, nie będąc jego członkiem. Obecnie powoływani są ministrowie: 

1. Spraw zagranicznych
2. Spraw wewnętrznych
3. Finansów
4. Obrony
5. Pracy i ubezpieczeń społecznych
6. Energii, Handlu i Przemysłu 
7. Rolnictwa, rozwoju obszarów wiejskich i środowiska
8. Komunikacji i robót publicznych
9. Zdrowia
10. Sprawiedliwości i porządku publicznego
11. Edukacji, młodzieży i sportu
12. Turystyki (wiceministerstwo)
13. Shippingu (wiceministerstwo)
14. Badań, Innowacji i polityki cyfrowej (wiceministerstwo)
15. Opieki społecznej (wiceministerstwo)
16. Kultury (wiceministerstwo)

Ostatnie wybory prezydenckie w Republice Cypryjskiej odbyły się w lutym 2023 r. 

Struktura administracji gospodarczej

Ministerstwa.
Na Cyprze funkcjonuje 16 ministerstw, z których 3 zajmują się sprawami ściśle związanymi z gospodarką: Ministerstwo Finansów, Ministerstwo Energii, Handlu, Przemysłu oraz Ministerstwo Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.

Organy niezależne (nie podlegające ministerstwom) zajmujące się sprawami gospodarczymi:
•    Prezes Banku Centralnego – mianowany przez prezydenta na 5-letnią kadencję, odpowiedzialny za politykę monetarną Banku Centralnego, przewodniczący Rady Administracyjnej i Rady Polityki Pieniężnej BC.
•    Biuro Audytu (Audit Office)– zajmuje się audytem oraz inspekcją rachunków pieniężnych i innych aktywów znajdujących się w obrębie administracyjnym Republiki Cypryjskiej. 
•    Skarb Państwa (The Treasury) – zajmuje się kontrolą i nadzorem operacji księgowych, wspomagając efektywną implementację polityki gospodarczej oraz finansowej. W strukturze urzędu wyróżnia się 3 dyrektoriaty: Dyrektoriat Zamówień Publicznych, Dyrektoriat Wynagrodzeń i Emerytur, Dyrektoriat Usług Księgowych i Finansowych.
•    Cypryjska Komisja ds. Bezpieczeństwa i Wymiany (Cyprus Securities and Exchange Commission) – nadzoruje i kontroluje operacje i transakcje przeprowadzane na Giełdzie Papierów Wartościowych.
•    Trybunał Podatkowy (Tax Tribunal) – kontroluje decyzje naczelnika Urzędu Skarbowego (Inland Revenue Department) oraz rozpatruje odwołania od tych decyzji.
Izby gospodarcze.
•    Cypryjska Izba Handlu i Przemysłu (Cyprus Chamber of Commerce and Industry) 
Inne organizacje użyteczności publicznej.
•    Komisja Ochrony Konkurencji (Commission for Protection of Competition) 
•    Cypryjska Organizacja Płatności Rolniczych (Cyprus Agricultural Payments Organisation)
•    Wewnętrzny Urząd Usług Audytowych (Internal Audit Service)
•    Urząd Kontroli Przetargów (Tenders Review Authority)
•    Urząd Ochrony Konsumenta (Consumer Protection Service)

Sądownictwo gospodarcze

W Republice Cypryjskiej sporami gospodarczymi zajmują się sądy okręgowe. Na Cyprze jest 6 sądów okręgowych, po jednym w każdym z administracyjnych okręgów państwa. Do kompetencji sądów okręgowych należy rozpatrywanie w pierwszej instancji wszystkich spraw cywilnych poza tymi, które leżą w kompetencji Trybunału Kontroli Najmu  (Rent Control Tribunal - zajmuje się m.in. sporami dotyczącymi odzyskiwania własności, nieruchomości oraz ustalaniem uczciwego czynszu) oraz Trybunału Sporów Przemysłowych (Industrial Disputes Tribunal - ma wyłączne kompetencje do rozpatrywania spraw wynikających z umowy o pracę) i Sądu Rodzinnego.

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

Pomimo wielu wyzwań w skali globalnej, do których należy zaliczyć dalsze zakłócenia w łańcuchach dostaw i zahamowanie aktywności gospodarczej spowodowane pandemią Covid-19, a następnie wojną w Ukrainie, która skutkowała gwałtowną inflacją, gospodarka cypryjska okazała się w 2022 roku bardziej odporna niż początkowo zakładano. Zgodnie z raportami zarówno organizacji międzynarodowych (MFW, KE), jak i instytucji wewnętrznych (Bank Centralny, Ministerstwo Finansów) w 2022 r. produkcja wzrosła o 5,6%, a bezrobocie spadło do najniższego poziomu po kryzysie finansowym w 2013 r. (6,8%). Wysokie ceny energii przyczyniły się jednak do inflacji i większego deficytu na rachunku obrotów bieżących. Nadwyżka budżetowa wyniosła 2,3% PKB, a dług publiczny znacznie się zmniejszył (ze 101% PKB w 2021 r. do prognozowanych 77% PKB w 2023 r.). Zgodnie z prognozami MFW, Banku Centralnego oraz Ministerstwa Finansów wzrost gospodarczy wyniesie w 2023 r. ok 2,5%, a Cypr zachowa znaczne nadwyżki fiskalne pozwalające utrzymać dług publiczny na ścieżce spadkowej - do 2028 r. cypryjskie zadłużenie ma spaść poniżej 60% PKB, czyli poniżej limitu określonego kryterium z Maastricht. Bezrobocie szacowane jest na 6,8%. W odniesieniu do sektora bankowego odnotowano, że cypryjskie banki mają wysokie wskaźniki płynności i kapitału, które zdecydowanie przekraczają wymogi regulacyjne, jednak mocna pozycja kapitałowa jest nadal obciążona wysokimi wskaźnikami kredytów zagrożonych (ok 9,5% wszystkich pożyczek w systemie bankowym) oraz znacznym zadłużeniem gospodarstw domowych i firm, które należą do najwyższych w strefie euro.

Gospodarka Cypru nie pozostała oczywiście całkowicie nietknięta przez kryzys międzynarodowy. Największym problemem była inflacja, która rosła, podobnie jak w innych krajach, szczególnie dotykając bardziej wrażliwe grupy społeczne. W 2022 r. średnia inflacja wyniosła 8,4%, a do wzrostu przyczyniały się w głównej mierze rosnące ceny energii i paliwa. Postępująca drożyzna ograniczyła siłę nabywczą konsumentów. W 2023 r. odnotowuje się już łagodniejszą presję inflacyjną. W maju ceny wzrosły o 3,6% w skali roku, a w czerwcu o 1,9% r/r. Problemem są jednak ceny żywności, w przypadku których inflacja w czerwcu br. wyniosła prawie 10% w porównaniu do tego samego miesiąca ubiegłego roku. W ramach walki z drożyzną Rada Ministrów zdecydowała, po konsultacjach pomiędzy ministerstwem finansów a ministerstwem energii, handlu i przemysłu, o obniżeniu stawki podatku VAT na wybrane produkty podstawowe (pieczywo, jajka, pieluchy dla dzieci, mleko i żywność dla niemowląt, artykuły higieniczne dla kobiet). W czerwcu natomiast, po kolejnej decyzji EBC o podwyższeniu stóp procentowych, rząd RC zapowiedział dalsze obniżki stawek VAT na wybrane usługi. Ulgi mają obowiązywać do 31 października 2023 r. i będą kosztować państwo prawie 15 mln EUR.

Pomimo deklarowanej utraty turystów z Rosji (Rosjanie przylatują lotami pośrednimi z innych kierunków oraz dostają się do RC z tzw. TRPC), cypryjski sektor turystyczny odnotowuje bardzo dobre wyniki. W okresie I-V 2023 r. na Cypr przyleciało 1.156.705 turystów, co stanowi wzrost o 36,2% w porównaniu z analogicznym okresem w 2022 r. W pierwszych czterech miesiącach roku przychody z turystyki wyniosły 418 mln euro, co oznacza wzrost o 30% w porównaniu z odpowiednim okresem ubiegłego roku oraz o 11,30% w porównaniu z analogicznym okresem rekordowego dla sektora 2019r. Główną grupą narodowościową odwiedzającą Cypr pozostają Brytyjczycy (ponad 35%), a następnie plasują się Izraelczycy (ok 10%), Polacy oraz Niemcy (po ok 7%). Prezentując aktualne wyniki sektora turystycznego, szef cypryjskiego resortu turystyki Costas Koumis wyraził optymizm, że branży udało się niemal całkowicie zniwelować skutki wojny w Ukrainie i sankcji nałożonych na Rosję.

Satysfakcjonujące wyniki znalazły odzwierciedlenie w ocenach międzynarodowych agencji ratingowych oraz w klasyfikacji Semestru Europejskiego. W czerwcu 2023 r. Fitch potwierdził rating kredytowy Cypru na poziomie BBB z perspektywą stabilną. Agencja w ocenie założyła, że nadwyżki fiskalne oraz trajektoria spadku długu publicznego będą utrzymywane, pomimo spowolnienia gospodarczego. W raporcie agencja zrewidowała tegoroczną prognozę wzrostu gospodarczego do 2,5% PKB. Ponadto, Fitch przewiduje utrzymanie nadwyżki fiskalnej na poziomie 1,7% PKB (z 2,1% w 2022 roku), pomimo wprowadzonych środków antyinflacyjnych oraz podniesienia współczynnika indeksacji płac. Relacja długu publicznego do PKB będzie nadal spadać, choć w wolniejszym tempie - do 80,9% w tym roku i 73,2% w 2024 r. Ministerstwo Finansów z zadowoleniem przyjęło również aktualizację klasyfikacji Cypru w kontekście Semestru Europejskiego w ramach pakietu wiosennego. Cypr jest obecnie klasyfikowany jako kraj, w którym „istnieją zakłócenia równowagi makroekonomicznej”, a nie jak wcześniej „istnieją nadmierne zakłócenia równowagi makroekonomicznej”. Ocenę podniesiono po 10 latach od wybuchu kryzysu finansowego. W zaleceniach raportu zwrócono uwagę, że Nikozja powinna przyspieszyć wdrażanie KPO w wartości 1,1 mld EUR. Do lipca 2023 r. Cypr otrzymał tylko zaliczkę (157 mln euro) oraz jedną transzę (85 mln euro), osiągając zaledwie 14 z 271 kamieni milowych. Druga rata wymaga drożenia 18 projektów, a rząd pracuje obecnie nad 7 ustawami w ramach KPO.

Podsumowując, Cypr dobrze poradził sobie z dwoma wstrząsami: pandemią i wojną w Ukrainie. Główną przyczyną lepszych niż w przypadku innych PCz wyników ekonomicznych jest fakt, że kraj nie jest bezpośrednio uzależniony od importu gazu z Rosji oraz posiadał dobrą sytuację fiskalną przed kryzysami.

Tabela 1:  Współczynnik wzrostu PKB 
(zał. stałych cen, porównanie do tego samego kw. roku poprzedniego).

Źrodło: Statistical Service of the Republic of Cyprus

Inflacja zaczęła rosnąć w czerwcu 2021 r., a od września znacznie przyspieszyła osiągając w lipcu 2022r. 10,9 % - najwyższy poziom od 1981 r. Od kilku miesięcy odnotowuje się łagodniejszą presję inflacyjną. W maju br. ceny wzrosły o 3,6% w skali roku, a w czerwcu o 1,9% r/r. Obecnie największy wzrost cen notuje się w przypadku produktów żywnościowych.

Wg danych statystycznych EUROSTAT poziom cen podstawowych towarów i usług na Cyprze wyniósł w 2022 r. 91% średniej unijnej, przy czym produkty żywnościowe oraz napoje bezalkoholowe były droższe niż przeciętnie wśród krajów wspólnoty (108%).

Główne sektory gospodarki

Struktura tworzenia cypryjskiego produktu krajowego brutto w ostatnich latach nie ulega zasadniczo większym zmianom. Podstawowym źródłem wzrostu jest szeroko rozumiany sektor usług, którego udział od lat przekracza 80% (82,7% w 2022 r.). Tradycyjnie największe znaczenie w sektorze miała działalność związana z handlem, rynkiem usług finansowych, usługami IT, rynkiem nieruchomości oraz administracją państwową.

Cypr powrócił na ścieżkę trendów sprzed pandemii. Odrodziły się branże powiązane z sektorem turystycznym (hotelarska, gastronomiczna, transportowa, sztuka, rozrywka i rekreacja), które w 2022r. odnotowały 100% wzrost w porównaniu do roku 2020 r. Poprawa koniunktury była jednak możliwa dzięki wzrostowi w usługach finansowych, sektorze informacji i komunikacji, administracji publicznej oraz edukacji. Trzy pierwsze gałęzie przekroczyły swoje poziomy sprzed pandemii, przyczyniając się w największym stopniu do ożywienia gospodarczego.

Tabela 2: Najważniejsze wskaźniki makroekonomiczne

Źródło: Statistical Service of the Republic of Cyprus, EUROSTAT, Bank of Cyprus, Sapienta Economics

Handel zagraniczny

W 2022 r. bilans handlowy Republiki Cypryjskiej zamknął się deficytem przekraczającym 7,1 mld euro (zwiększenie z uwagi na zwiększenie importu w porównaniu do roku 2021). W 2022 r. całkowita wartość eksportu wyniosła 4,1 mld euro (3,3 mld euro w 2021 r.), natomiast importu 11,2 mld euro (8,6 mld euro w 2021 r.).

Import 2022

Wiodącą rolę w strukturze towarowej importu odgrywały zakupy produktów pochodzenia mineralnego (23%). Na drugim miejscu uplasowały się urządzenia transportowe oraz ich części (18%), a następnie maszyny, urządzenia mechaniczne, sprzęt oraz części elektroniczne (10%).  W strukturze geograficznej dominują państwa Unii Europejskiej, z których pochodziło ponad 60% importu (głównie Grecja, Włochy, Niemcy, Holandia, Hiszpania). Wśród głównych partnerów spoza UE wymienić należy Chiny, Izrael, Wielka Brytanię oraz Rosję.

Eksport 2022

Wartość eksportu wyniosła nieco ponad 4,1 mld euro, przy czym eksport krajowy (towary wyprodukowane na Cyprze) stanowił ok. 50% sprzedaży za granicę. Wysoki udział reeksportu jest tradycyjną cechą cypryjskiej wymiany handlowej. W strukturze cypryjskiego eksportu krajowego główną rolę odgrywają produkty pochodzenia przemysłowego, stanowiące ponad 94% eksportu, z których największą grupę stanowią produkty farmaceutyczne (30%) produkowane na Cyprze przez firmy izraelskie.  Kolejną dużą grupą towarów w cypryjskim eksporcie tworzą surowe produkty rolnicze (5,8%). Największy udział w tej grupie produktów stanowią ziemniaki, ryby oraz owoce cytrusowe. Cypryjski eksport kierowany jest głównie (24%) do państw Unii Europejskiej (Grecja, Niemcy, Francja, Włochy, Holandia, Szwecja) oraz na Bliski Wschód (Liban, Izrael). Z pozostałych kierunków najpopularniejsze była Liberia. Wśród pozaunijnych krajów europejskich głównym odbiorcą cypryjskich produktów jest Wielka Brytania.

Inwestycje zagraniczne

W ostatnich latach Cypr plasował się w czołówce krajów pod względem atrakcyjności dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych dzięki szybkiej poprawie sytuacji gospodarczej, korzystnemu otoczeniu biznesowemu oraz preferencyjnemu systemowi podatkowemu.

Polityka rządu, a zwłaszcza utrzymywany przez lata program inwestycyjny pozwalający na uzyskanie cypryjskiego obywatelstwa za określoną kwotę sprawiły, że na Cypr corocznie spływały ogromne fundusze z tytułu bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Zasilały one duże projekty infrastrukturalne, turystyczne, a w ostatnich latach istnienia programu również rozwijający się sektor energetyczny.

Zgodnie z marcowym raportem Banku Centralnego RC, w 2021 r. pozycja Cypru dot. bezpośrednich inwestycji zagranicznych pogorszyła się w stosunku do 2020 r., a głównym partnerem zarówno pod względem napływających jak i wychodzących BIZ pozostawała Rosja. W szczególności pozycja netto BIZ w 2021 r. odnotowała deficyt w wysokości 8,3 mld euro w porównaniu z deficytem w wysokości 1,9 mld euro w 2020 r.  Wychodzące skumulowane zagraniczne inwestycje bezpośrednie osiągnęły wartość 366 mld euro w 2021 r., w porównaniu do 398 mld euro w 2020 r. Spadek, o którym mowa, przypisuje się spadkowi wartości kapitałowych papierów wartościowych, podczas gdy instrumenty dłużne odnotowały niewielki wzrost. Wartość skumulowanych napływających zagranicznych inwestycji bezpośrednich wyniosła 375 mld euro w 2021 r., w porównaniu do 400 mld euro w 2020 r. 84% napływających BIZ stanowiły kapitałowe papiery wartościowe, a 16% instrumenty dłużne.

Sektory, które przyciągnęły najwięcej bezpośrednich inwestycji zagranicznych to usługi finansowe i ubezpieczeniowe, transport i magazynowanie, nieruchomości, turystyka, farmacja i energia. Europa była dominującym partnerem inwestycyjnym na czele z Federacją Rosyjską, Luksemburgiem, Holandią, Niemcami i Wielką Brytanią.

W 2021 r. ponad 120 mld euro inwestycji, czyli 32% wszystkich FDI pochodziło z Rosji. Dla porównania, rok wcześniej było to 100 mld euro, czyli 25%. Pomimo braku oficjalnych danych z roku 2022 oraz analiz dotyczących wpływu likwidacji programu „Złotych paszportów”, pandemii oraz rosyjskiej inwazji na Uranię, można przypuszczać, że na Cyprze nastąpił dalszy spadek  zagranicznych inwestycji bezpośrednich.

Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach i porozumieniach o charakterze gospodarczym

Republika Cypryjska jest członkiem WTO od 30 czerwca 1995 roku, natomiast cypryjski wniosek o członkostwo w OECD jest wetowany przez Turcję od 1995 roku.

Stosunki gospodarcze z Unią Europejską

Z dniem przystąpienia Republiki Cypryjskiej do UE 1 maja 2004 roku utrzymywane są bliskie relacje polityczne, kulturalne i gospodarcze z pozostałymi krajami członkowskimi.

Formalne relacje Republiki Cypryjskiej ze Wspólnotami Europejskimi zostały zapoczątkowane w 1972 roku podpisaniem z EWG Porozumienia o Stowarzyszeniu (Association Agreement), które było właściwie porozumieniem handlowym. W 1987 roku zostało podpisane Porozumienie o Unii Celnej (Customs Union Agreement). Relacje Republiki Cypryjskiej ze WE wkroczyły w nowy wymiar wraz z momentem złożenia przez Cypr w lipcu 1990 roku wniosku o pełne członkostwo. Negocjacje akcesyjne rozpoczęły się  w 1998 roku i zostały pomyślnie zakończone w kwietniu 2003 roku. Cypr sprawował Prezydencję w UE w II półroczu 2012 r., jako trzeci kraj w trio Polska-Dania-Cypr. Kolejne cypryjskie przewodnictwo będzie miało miejsce w I półroczu 2026 r.

Gospodarcze umowy dwustronne

W dniu 4 czerwca 1992 r. została sporządzona w Warszawie Umowa pomiędzy Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Cypryjskiej w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodów i majątku. W marcu 2012 r. w Nikozji podpisano Protokół o zmianie Umowy. Główną zmianą jest usunięcie klauzuli tax sparing, promującej zakładanie fikcyjnych spółek oraz wprowadzenie pełnej klauzuli wymiany informacji podatkowych, która umożliwia uzyskanie informacji o dochodach Polaków w relacjach z Cyprem. Protokół wprowadził także zmiany w sposobie opodatkowania dochodów członków zarządów spółek oraz obniżył stawkę podatku u źródła w odniesieniu do dywidend. Obecnie strony ponownie renegocjują zapisy umowy.

Dwustronna wymiana handlowa

Cypr nie jest znaczącym partnerem handlowym dla Polski, o czym świadczy wskaźnik udziału wymiany towarowej między krajami, który wynosi zaledwie 0,06% całkowitego eksportu i 0,01% całkowitego importu Polski. Dwustronna wymiana handlowa charakteryzowała się zawsze nadwyżką polskiego eksportu, a w 2022 r. różnica w stosunku do lat poprzednich była jeszcze bardziej wyraźna. Charakteryzując ogólnie poziom wymiany handlowej na przestrzeni lat, można stwierdzić, że w dużej mierze był on uzależniony od współpracy w zakresie usług remontowych dla jednostek pływających. Ich udział w eksporcie Polski cykliczne wahał się od 30% do nawet 90% w 2002 roku. W 2022 r. z ogólnej wartości polskiego eksportu na Cypr 42%  przypadało na obroty usługami dla jednostek pływających. Na wysokość tych obrotów nie ma większego wpływu ani ogólna koniunktura gospodarcza (na Cyprze lub w Polsce), ani też działalność marketingowa czy promocyjna. Są one pochodną koniunktury na rynku żeglugowym oraz związane są z faktem, że Cypr jest krajem tzw. dogodnej bandery, gdzie zarejestrowanych jest szereg polskich statków, których remonty odbywają się w stoczniach polskich. Przesunięcia czasowe pomiędzy momentem rozpoczęcia remontu (dostawa w celu uszlachetnienia), a jego zakończeniem (dostawa po uszlachetnieniu) powodują wystąpienie w polskich statystykach sezonowych wahań wzajemnego salda bilansu obrotów.

Z danych statystycznych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że w 2022 roku poziom eksportu z Polski na Cypr kształtował się na poziomie ok. 217 mln euro  (241 mln euro w 2021 r.), a wielkość importu z Republiki Cypryjskiej wyniosła zaledwie 39 mln euro (81 mln euro w 2021 r.). Obroty handlowe pomiędzy oboma krajami zamknęły się dodatnim dla Polski saldem w wysokości 178 mln euro (161 mln euro w 20201 r.). Warto odnotować, ze w porównaniu z 2020r. wartość importu towarów wyprodukowanych na Cyprze zmniejszyła się ponad trzykrotnie, a w porównaniu do 2021 ponad dwukrotnie.

Wśród towarów eksportowanych z Polski w 2022 r. dominowały statki, łodzie i jednostki pływające, maszyny i urządzenia mechaniczne oraz artykuły spożywcze. Z Cypru najchętniej importowaliśmy zwierzęta żywe oraz produkty pochodzenia zwierzęcego, maszyny i urządzenia mechaniczne oraz produkty przemysłu chemicznego.

Tabela 1: Główne towary importowane z Cypru w 2022 r.  (mln EUR)

Źródło: GUS 

Tabela 2: Główne towary eksportowane na Cypr w 2022 r. (mln EUR)

Źródło: GUS

Tabela 3: Obroty handlowe (towarowe) Polska-Cypr

Źródło: GUS

Wzajemne inwestycje

Aktualne informacje nt. wielkości wzajemnych inwestycji dostępne są w cyklicznych raportach Narodowego Banku Polskiego:

Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce 
https://nbp.pl/publikacje/cykliczne-materialy-analityczne-nbp/inwestycje-bezposrednie-zagraniczne/

Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą 
https://nbp.pl/publikacje/cykliczne-materialy-analityczne-nbp/inwestycje-bezposrednie-polskie/

Warto pamiętać, że zainteresowanie inwestorów zagranicznych wynika z korzystnych warunków prowadzenia działalności, jakie w dalszym ciągu oferuje Cypr, głównie w postaci preferencji podatkowych. Zagraniczne podmioty lokują na Cyprze jedynie siedziby spółek holdingowych, czego nie należy utożsamiać ze szczególnie dużym zainteresowaniem tym rynkiem.
​​​​​​

Dostęp do rynku dla polskich towarów i usług

Wobec akceptacji przez Cypr wszystkich swobód wynikających z wejścia do UE praktycznie nie występują formalne przeszkody i bariery w eksporcie oraz współpracy gospodarczej pomiędzy Polską i Cyprem.

Dostęp do rynku pracy

Z dniem przystąpienia Republiki Cypryjskiej do UE władze wdrożyły w pełni unijną zasadę swobodnego przepływu osób, co oznacza, że nie wprowadzono żadnych restrykcji, ani okresów przejściowych odnoszących się do ruchu osobowego z krajów rozszerzonej UE. Oznacza to możliwość swobodnego poszukiwania i podejmowania pracy przez obywateli UE (w tym Polski) w Republice Cypryjskiej (grecka część wyspy). Obywatele polscy mogą być zatrudniani na ogólnych zasadach obowiązujących Cypryjczyków, tj. bez żadnych ograniczeń (z uwzględnieniem ogólnie obowiązującego w ramach Unii Europejskiej prawa).

Zgodnie z prawem Republiki Cypryjskiej, warunki zatrudnienia (zwłaszcza wynagrodzenie) pracowników uzgadniane są bądź bezpośrednio pomiędzy pracodawcą i pracownikiem (w takim przypadku warunki dla obcokrajowców nie mogą być dyskryminujące i różnić się od warunków oferowanych obywatelom cypryjskim), bądź oparte są na zbiorowych porozumieniach podpisanych pomiędzy pracodawcami a branżowymi związkami zawodowymi (dotyczy to na przykład zatrudnienia w hotelarstwie i gastronomii, którego warunki są ściśle określone w umowie zbiorowej). Ogólnokrajowa płaca minimalna została wprowadzona w Republice Cypryjskiej dopiero od 1 stycznia 2023 r. Jej wysokość określona została na poziomie 885 EUR brutto przez pierwszych 6 miesięcy zatrudnienia i 940 EUR brutto powyżej 6 miesięcy zatrudnienia. Dla niektórych zawodów wynagrodzenie minimalne określane jest szczegółowymi przepisami. O przestrzeganie tych zasad dba zarówno resort pracy, jak i cypryjskie związki zawodowe, kontrolujące warunki umów o pracę. Do tych instytucji można się też zgłaszać z uzasadnionymi skargami i zażaleniami na niedotrzymywanie warunków zatrudnienia przez pracodawcę.

Republika Cypryjska dotychczas nie podjęła, ani nie ogłosiła planów podjęcia działań protekcjonistycznych w obszarze swobody przepływu osób oraz świadczenia usług.

Każdy obywatel polski, który ma zamiar przyjechać na Cypr w celu poszukiwania pracy powinien, w jego własnym interesie, zapoznać się z wszelkimi dostępnymi informacjami przed opuszczeniem kraju. Informacje takie są udostępnione na stronie internetowej Ministerstwa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. 

Nabywanie i wynajem nieruchomości

Wobec akceptacji przez Cypr wszystkich swobód wynikających z wejścia do UE nie występują formalne przeszkody w wynajmie czy zakupie nieruchomości na terytorium Republiki Cypryjskiej.

System zamówień publicznych

Nad prawidłowym funkcjonowaniem systemu zamówień publicznych czuwa tzw. Treasury of the Republic of Cyprus – jednostka niezależna mająca za zadanie zarządzać i nadzorować wszystkie operacje księgowe Republiki Cypryjskiej. Regulacje prawne dot. zamówień publicznych na Cyprze w języku angielskim dostępne są na stronie internetowej Treasury of the Republic of Cyprus.

Pomimo, iż formalnie nie ma przeszkód dla współpracy gospodarczej pomiędzy Polską i Cyprem, należy odnotować kilka różnic kulturowych, które mogą stanowić barierę, lub utrudniać polskim przedsiębiorcom kontakty biznesowe.

Do pierwszych należy mentalność Cypryjczyków. Cypryjczycy są niezwykle przywiązani do swojej kultury, przyzwyczajeń, gustów i smaków. Skutkuje to często niechęcią do produktów zagranicznych, zwłaszcza spożywczych. Często można spotkać się z opinią, że wszystko co cypryjskie jest najsmaczniejsze i najwyższej jakości, produkty importowane natomiast są gorsze i nietrwałe. Zazwyczaj oznacza to, że na rynku mają szanse towary, które albo są unikatowe, albo mają bardzo konkurencyjną cenę. Należy pamiętać, że Cypr jest jednym z najmniejszych rynków zbytu w UE. Cypryjczycy robią zakupy przede wszystkim u lokalnych sprzedawców, kierując się przy tym znajomością sprzedającego i samym poleceniem przez niego konkretnego produktu, bez porównania parametrów czy funkcji artykułu.

Kolejne zagrożenie dla polskiego biznesu wynika z ukierunkowania cypryjskich usług finansowych na działania związane z tzw. optymalizacją podatkową. Potencjalny polski przedsiębiorca zainteresowany nawiązaniem kontaktów handlowych na wyspie musi liczyć się z otrzymaniem propozycji przeniesienia swojej działalności w obręb cypryjskiej jurysdykcji fiskalnej, co odbywa się ze stratą dla narodowych organów podatkowych i bardzo często ma charakter pozorny stanowiąc jednocześnie naruszenie polskich przepisów.

Rządowa strona internetowa o charakterze informacyjnym

Strona Cypryjskiej Izby Handlowej

Strona Cypryjskiej Agencji Promocji Inwestycji

Prasa ekonomiczna

Oficjalna prasa o charakterze informacyjnym: 

Cyprus News Agency

Press and Information Office

Ministerstwo Finansów

Ministerstwo Energii, Handlu i Przemysłu