Polska na Cyprze

• SYSTEM GOSPODARCZY I NAJWAŻNIEJSZE STRATEGIE GOSPODARCZE 

Cypryjski system gospodarczy oparty jest na zasadach gospodarki rynkowej z silnym naciskiem na wolny handel, inwestycje zagraniczne oraz rozwój sektora usług. Kluczowe elementy systemu gospodarczego wyspy obejmują handel międzynarodowy, sektor finansowy, turystykę oraz nowoczesne technologie.

Kraj jest członkiem Unii Europejskiej (od 2004 roku) oraz strefy euro (od 2008 roku), co oznacza, że korzysta z zalet jednolitego rynku UE oraz wspólnej polityki monetarnej. System gospodarczy Cypru jest zatem silnie zintegrowany z rynkami międzynarodowymi i podlega regulacjom unijnym.

Kluczowe strategie gospodarcze Cypru obejmują poprawę sektora finansowego, promowanie turystyki, rozwój energetyki (w tym gazu ziemnego i OZE), wspieranie innowacji oraz integrację z rynkami międzynarodowymi. Cypr stara się wykorzystać swoje atuty geograficzne, zasoby naturalne i członkostwo w UE, by przyciągnąć inwestycje i wzmocnić swoją pozycję gospodarczą na arenie międzynarodowej.

• GŁÓWNE SEKTORY GOSPODARKI I ICH UDZIAŁ W PKB 

Gospodarka Cypru jest zróżnicowana, z dominującym sektorem usługowym, szczególnie finansowym i turystycznym, a także rozwijającymi się branżami przemysłowymi i rolniczymi. Główne sektory gospodarki Cypru i ich szacunkowy udział w Produkcie Krajowym Brutto (PKB):

1. Sektor usług -  70-75% PKB, przy czym największy udział mają:

• Usługi finansowe i bankowe: 30-35% PKB 
• Turystyka:  10–15% PKB
• ICT (technologie informacyjne i komunikacyjne): 5-10%
• Transport i logistyka ( w tym żegluga): 5-8% PKB

2. Sektor przemysłowy 15–18% PKB

• Przemysł przetwórczy (spożywczy, w tym winiarski, tekstylny, chemiczny): 6-8%
• Budownictwo:  7–9% PKB
• Wydobycie surowców naturalnych: 1-2% PKB
  *Odkrycia gazu ziemnego na szelfie kontynentalnym Cypru mogą w przyszłości znacząco wpłynąć na rozwój sektora energetycznego i przemysłowego.

3. Sektor rolniczy - 2-3 % PKB 

Rolnictwo, mimo że stanowi mały odsetek PKB, nadal jest istotnym elementem gospodarki, szczególnie na obszarach wiejskich. Główne produkcje rolne to:  uprawy owoców (cytrusy) i warzyw, uprawy winorośli i produkcja wina, hodowla zwierząt.

4. Sektor energetyczny

Sektor energetyczny Cypru nie jest dużym źródłem dochodów, ale w ostatnich latach zyskał na znaczeniu z powodu odkryć gazu ziemnego. Cypr rozwija produkcję gazu ziemnego (odkrycie złoża gazu "Afrodyta" na szelfie kontynentalnym Cypru może w przyszłości uczynić sektor energetyczny jednym z głównych elementów gospodarki) oraz odnawialne źródła energii (OZE), głównie energię słoneczną, która jest najbardziej odpowiednia ze względu na klimat, oraz w energię wiatrową.

POLITYKA KURSOWA 

1 stycznia 2008 roku Republika Cypryjska przystąpiła do strefy euro. W bankach bez problemu można wymienić dolary, funty brytyjskie, jeny, franki szwajcarskie.

SUROWCE I TECHNOLOGIE KRYTYCZNE 

Cypr, podobnie jak inne państwa Unii Europejskiej, stara się zdywersyfikować swoje źródła surowców oraz rozwijać technologie krytyczne w kontekście globalnych wyzwań gospodarczych, energetycznych i technologicznych. W odniesieniu do surowców i technologii krytycznych na Cyprze, można wyróżnić kilka obszarów:

Surowce Krytyczne na Cyprze

1. Surowce mineralne:
   • Miedź: Cypr był znany z wydobycia miedzi w starożytności, a kopalnie miedzi były jednym z głównych źródeł dochodów. Chociaż obecnie produkcja miedzi jest ograniczona, zasoby tego metalu wciąż występują na wyspie.
   • Nikiel: Cypr posiada zasoby niklu, choć ich eksploatacja nie jest już na tak dużą skalę jak w przeszłości.
   • Gips i inne minerały: Gips jest wykorzystywany w przemyśle budowlanym, a na Cyprze znajdują się również złoża węgla i innych minerałów.
2. Zasoby energetyczne:
   • Gaz ziemny i ropy naftowa: W ostatnich latach na Cyprze odkryto złoża gazu ziemnego, które mogą stanowić ważne źródło energii. W 2011 roku odkryto złoże gazu naturalnego o nazwie "Aphrodite" na szelfie kontynentalnym Cypru. To odkrycie wzbudziło zainteresowanie w kontekście rozwoju sektora energetycznego, ale także przyciągnęło międzynarodowe zainteresowanie i kontrowersje związane z granicami morskimi z Turcją.
   • Odnawialne źródła energii (OZE): Cypr inwestuje w rozwój odnawialnych źródeł energii, takich jak energia słoneczna i wiatrowa, z uwagi na korzystne warunki klimatyczne.
3. Surowce strategiczne:
   • Lit: Choć na Cyprze nie prowadzi się dużej produkcji litu, surowiec ten zyskuje na znaczeniu w kontekście przemiany energetycznej i rozwoju technologii baterii. Wspieranie poszukiwań i badań w tej dziedzinie może stać się częścią długoterminowej strategii Cypru.

Technologie Krytyczne na Cyprze

1. Technologie energetyczne:
   • Cypr stara się rozwijać nowoczesne technologie związane z energią odnawialną (fotowoltaika, energia wiatrowa) i magazynowaniem energii. Dzięki korzystnym warunkom klimatycznym, szczególnie w zakresie energii słonecznej, Cypr stawia na rozwój takich technologii, aby zmniejszyć zależność od tradycyjnych źródeł energii.
2. Technologie informacyjne i komunikacyjne (ICT):
   • Cypr staje się coraz bardziej istotnym centrum dla branży ICT w regionie, przyciągając inwestycje w rozwój nowoczesnych technologii takich jak chmura obliczeniowa, sztuczna inteligencja (AI), big data, blockchain i internet rzeczy (IoT). Cypr oferuje atrakcyjne warunki dla start-upów technologicznych, a także posiada odpowiednią infrastrukturę i wsparcie rządowe.
3. Cyberbezpieczeństwo:
   • W obliczu rosnących zagrożeń związanych z cyberatakami, Cypr inwestuje w rozwój technologii cyberbezpieczeństwa i w tworzenie polityk ochrony infrastruktury krytycznej. Technologie związane z cyberobroną stają się kluczowe nie tylko w kontekście bezpieczeństwa narodowego, ale także dla rozwoju sektora finansowego i usług IT.
4. Technologie w sektorze zdrowia:
   • Cypr rozwija technologie medyczne i biotechnologiczne. Wyspa stawia na innowacje w zakresie telemedycyny, diagnostyki opartej na sztucznej inteligencji oraz badań nad nowymi lekami i terapiami, szczególnie w kontekście chorób przewlekłych i starzejącego się społeczeństwa.

Cypr stara się dostosować do globalnych wyzwań poprzez dywersyfikację swoich zasobów surowcowych i rozwój nowoczesnych technologii. Surowce krytyczne na wyspie obejmują przede wszystkim miedź, gaz ziemny, oraz niektóre minerały. Technologie krytyczne związane są z energetyką odnawialną, ICT, cyberbezpieczeństwem oraz biotechnologią, co stanowi fundament dla przyszłego rozwoju wyspy w kontekście gospodarki opartej na innowacjach.

STAN INFRASTRUKTURY

Cypr, zgodnie ze standardami europejskimi dot. transportu, ma wydajną infrastrukturę.  W Republice Cypryjskiej działają dwa międzynarodowe porty lotnicze w Larnace i Pafos obsługujące ruch towarowy oraz turystyczny. Główne porty morskie znajdują się w Limassol (główny port handlowy) i w Larnace.
Wszystkie miasta na południowej części wyspy połączone są drogami szybkiego ruchu.
Jedynym transportem publicznym na Cyprze są miejskie oraz międzymiastowe autobusy. 

KALENDARZ DNI WOLNYCH OD PRACY

1 stycznia - Nowy Rok
6 stycznia - Theofania Chrzest Jezusa Chrystusa
25 marca - Dzień Niepodległości Grecji
1 kwietnia - Cypryjski dzień narodowy
1 maja - Dzień pracy
1 października - Dzień Niepodległości Republiki Cypryjskiej
28 października - Narodowy dzień Grecji
25 i 26 grudnia - Boże Narodzenie
Pozostałe święta ruchome: Zielony Poniedziałek (początek wielkiego postu),  Wielki Piątek, Poniedziałek Wielkanocny, Poniedziałek Zielonoświątkowy.
Świętem narodowym Cypryjczyków jest Dzień Niepodległości obchodzony 1 października. Święta narodowe Grecji są również dniami wolnymi od pracy.

żródło: World Bank, UNDP 

HANDEL ZAGRANICZNY 

Cypr pozostaje otwartym rynkiem z silnymi więzami z Unią Europejską oraz regionem Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej. Produkty energetyczne i transportowe odgrywają kluczową rolę zarówno w eksporcie, jak i imporcie.

W okresie styczeń–lipiec 2024 roku deficyt handlowy wyniósł 4,31 miliarda EUR, przy czym eksport wyniósł 2,31 miliarda EUR, a import 6,62 miliarda EUR​

Handel zagraniczny Cypru w 2023 r.  przedstawiał się następująco:

Eksport: W 2023 roku wartość eksportu wyniosła około 4,69 miliarda USD. Główne towary eksportowe to:

• • • Produkty ropopochodne (33% eksportu, 1,67 miliarda USD),
    • Statki i jednostki pływające (25%, 1,31 miliarda USD),
    • Produkty farmaceutyczne (8,45%, 428 milionów USD),
    • Sery, w tym halloumi (6,81%, 345 milionów USD)​

Import: W 2023 roku import towarów osiągnął wartość 14 miliardów USD, co oznacza wzrost o 17,7% w porównaniu z 2022 rokiem. Największe kategorie importowe to:

• • • Paliwa mineralne i oleje (22%, 3,14 miliarda USD),
    • Statki i jednostki pływające (13,5%, 1,9 miliarda USD),
    • Pojazdy i ich części (8,03%, 1,12 miliarda USD),
    • Maszyny i urządzenia mechaniczne (5,61%, 785 milionów USD)​

Najważniejsi partnerzy handlowi

Cypr, jako mała gospodarka wyspiarska, ma istotne relacje handlowe z wieloma krajami, ale jego najważniejszymi partnerami handlowymi są państwa Unii Europejskiej (szczególnie Grecja, Włochy i Niemcy) oraz Wielka Brytania. Relacje te wynikają z historycznych powiązań, bliskości geograficznej oraz przynależności Cypru do UE.
Eksport: Najwięcej towarów Cypr eksportuje do Grecji, Wielkiej Brytanii i Izraela.
Import: Główne źródła towarów importowanych to Grecja (21%), Wielka Brytania (10,2%), Włochy (7,74%) oraz Chiny (5,93%)​.

​​​​​​INWESTYCJE 

W ostatnich latach Cypr plasował się w czołówce krajów pod względem atrakcyjności dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych dzięki szybkiej poprawie sytuacji gospodarczej, korzystnemu otoczeniu biznesowemu oraz preferencyjnemu systemowi podatkowemu.

Polityka rządu, a zwłaszcza utrzymywany przez lata program inwestycyjny pozwalający na uzyskanie cypryjskiego obywatelstwa za określoną kwotę sprawiły, że na Cypr corocznie spływały ogromne fundusze z tytułu bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Zasilały one duże projekty infrastrukturalne, turystyczne, a w ostatnich latach istnienia programu również rozwijający się sektor energetyczny.

Całkowity napływ BIZ w 2022 r. osiągnął około 4,9 mld USD, przyczyniając się do zasobu 58,2 mld USD, czyli 204,7% PKB kraju​

Główni partnerzy inwestycyjni:

Rosja: Tradycyjny partner, choć wpływy zmniejszyły się w ostatnich latach ze względu na zmiany geopolityczne.

Unia Europejska: Niemcy, Luksemburg i Holandia są znaczącymi inwestorami, zwłaszcza w usługach finansowych i nieruchomościach.

Wielka Brytania: Skupia się na infrastrukturze nieruchomości i turystyki​

Kluczowe sektory inwestycyjne:

Usługi finansowe i ubezpieczeniowe: największy sektor BIZ, stanowiący prawie 99% całkowitego zasobu​

Turystyka i nieruchomości: znaczne inwestycje w luksusowe kurorty, kasyna i projekty marin, takie jak np.  City of Dreams Mediterranean (600 mln euro) i Ayia Napa Marina (300 mln euro)  

Technologia i IT: Sektor technologiczny, w tym fintech i rozwój gier odnotował wykładniczy wzrost, a globalne firmy, takie jak eToro i Easybrain ugruntowały swoją obecność​

Energia odnawialna: Wyłania się jako nowy obszar zainteresowania, wspierany przez fundusze UE

Głowni kierunki inwestycji zagranicznych Cypru

Cypr kieruje również inwestycje za granicę, w szczególności za pośrednictwem swojego sektora finansowego. Cypryjskie firmy działają w sektorze nieruchomości, transportu morskiego i turystyki w sąsiednich regionach, takich jak Grecja i Bliski Wschód. Jednak dane dotyczące konkretnych inwestycji wychodzących pozostają mniej szczegółowe w porównaniu ze statystykami dotyczącymi inwestycji przychodzących.

(źródło: Invest Cyprus, Statistical Service of Cyprus,  LLOYDS BANK TRADE)

Możliwie najaktywniejsze uczestnictwo Cypru w organizacjach wielostronnych o charakterze gospodarczym jest kluczowe dla małej gospodarki kraju, która opiera się na handlu międzynarodowym, usługach finansowych i turystyce.

Republika Cypryjska jest członkiem WTO od 30 czerwca 1995 roku, natomiast cypryjski wniosek o członkostwo w OECD jest wetowany przez Turcję od 1995 roku.

1. Unia Europejska (UE)

Cypr jako członek UE od 2004 roku jest aktywnie zaangażowany w polityki gospodarcze i współpracę w ramach jednolitego rynku.

2. Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD)

Chociaż Cypr nie jest pełnoprawnym członkiem OECD, współpracuje z organizacją w zakresie standardów podatkowych, w tym globalnej inicjatywy dotyczącej wymiany informacji podatkowych.

3. Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ)

Cypr wspiera wielostronne inicjatywy gospodarcze prowadzone przez agendy ONZ, takie jak:

• Konferencja Narodów Zjednoczonych ds. Handlu i Rozwoju (UNCTAD), której celem jest wspieranie handlu międzynarodowego i inwestycji.
• Międzynarodowa Organizacja Morska (IMO), gdzie Cypr, jako jedno z głównych centrów rejestracji statków, odgrywa istotną rolę w regulacjach dotyczących żeglugi.

4. Bank Światowy i Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW)

Cypr jest członkiem zarówno Banku Światowego, jak i MFW. Organizacje te wspierały kraj w reformach finansowych po kryzysie gospodarczym w 2013 roku, kiedy MFW odegrał kluczową rolę w programie pomocowym.

5. Śródziemnomorskie Inicjatywy Regionalne

Cypr uczestniczy w gospodarczych i politycznych inicjatywach regionalnych, takich jak:

• Unia dla Śródziemnomorza (UfM), której celem jest wspieranie współpracy gospodarczej, energetycznej i środowiskowej w regionie Morza Śródziemnego.
• Inicjatywy energetyczne: Cypr jest zaangażowany w projekty dotyczące wydobycia gazu ziemnego w regionie, np. w ramach współpracy z Grecją, Izraelem i Egiptem.

6. Światowa Organizacja Handlu (WTO)

Jako członek WTO, Cypr popiera liberalizację handlu i inwestycji oraz uczestniczy w negocjacjach dotyczących wielostronnych umów handlowych.

1. AIIB- Azjatycki Bank Inwestycji Infrastrukturalnych

Cypr dołączył do AIIB jako członek nienależący do regionu w maju 2017 roku. Udział w AIIB umożliwia Cyprowi dostęp do globalnych inwestycji infrastrukturalnych i potencjalnych projektów o charakterze zrównoważonym, pomimo niewielkiego bezpośredniego zaangażowania w azjatycki region gospodarczy​.

Dwustronne relacje handlowe i inwestycyjne

Cypr nie jest znaczącym partnerem handlowym dla Polski, o czym świadczy wskaźnik udziału wymiany towarowej między krajami, który wynosi zaledwie 0,06% całkowitego eksportu i 0,01% całkowitego importu Polski. Dwustronna wymiana handlowa charakteryzowała się zawsze nadwyżką polskiego eksportu. Charakteryzując ogólnie poziom wymiany handlowej na przestrzeni lat, można stwierdzić, że w dużej mierze był on uzależniony od współpracy w zakresie usług remontowych dla jednostek pływających. Ich udział w eksporcie Polski cykliczne wahał się od 30% do nawet 90% w 2002 roku. W 2023 r. z ogólnej wartości polskiego eksportu na Cypr ponad 40%  przypadało na obroty usługami dla jednostek pływających. Na wysokość tych obrotów nie ma większego wpływu ani ogólna koniunktura gospodarcza (na Cyprze lub w Polsce), ani też działalność marketingowa czy promocyjna. Są one pochodną koniunktury na rynku żeglugowym oraz związane są z faktem, że Cypr jest krajem tzw. dogodnej bandery, gdzie zarejestrowanych jest szereg polskich statków, których remonty odbywają się w stoczniach polskich. Przesunięcia czasowe pomiędzy momentem rozpoczęcia remontu (dostawa w celu uszlachetnienia), a jego zakończeniem (dostawa po uszlachetnieniu) powodują wystąpienie w polskich statystykach sezonowych wahań wzajemnego salda bilansu obrotów.

Wśród towarów eksportowanych z Polski w 2023 r. dominowały statki, łodzie i jednostki pływające, maszyny i urządzenia mechaniczne oraz artykuły spożywcze. Z Cypru najchętniej importowaliśmy zwierzęta żywe oraz produkty pochodzenia zwierzęcego, maszyny i urządzenia mechaniczne oraz produkty przemysłu chemicznego.

Obroty handlowe (towarowe) Polska-Cypr (mln EUR)

Źródło: Statistical Service of the Republic of Cyprus

Relacje Cypru z Unią Europejską

Republika Cypryjska jest członkiem Unii Europejskiej od 1 maja 2004 roku. Jako państwo członkowskie uczestniczy w politykach unijnych, korzysta z funduszy strukturalnych i koordynuje swoje prawo z prawem UE. Wyjątek stanowi obszar północnej części wyspy, nad którym Republika Cypryjska nie sprawuje kontroli, i na terenie którego tzw. acquis communautaire jest zawieszony.   

Cypr przyjął euro w 2008 roku, co ułatwiło malej gospodarce handel, inwestycje i integrację z rynkiem wewnętrznym UE. Dostęp do jednolitego rynku UE wspiera rozwój kluczowych sektorów gospodarki, takich jak turystyka, usługi finansowe i shipping oraz sektor energetyczny

Kraj korzysta z funduszy unijnych na rozwój infrastruktury, innowacje, ochronę środowiska i transformację energetyczną. Projekty finansowane przez UE pomagają modernizować wyspę, np. poprzez inwestycje w energię odnawialną.

Cypr sprawował Prezydencję w UE w II półroczu 2012 r., jako trzeci kraj w trio Polska-Dania-Cypr. Kolejne cypryjskie przewodnictwo będzie miało miejsce w I półroczu 2026 r.

Gospodarcze umowy dwustronne

W dniu 4 czerwca 1992 r. została sporządzona w Warszawie Umowa pomiędzy Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Cypryjskiej w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodów i majątku. W marcu 2012 r. w Nikozji podpisano Protokół o zmianie Umowy. Główną zmianą jest usunięcie klauzuli tax sparing, promującej zakładanie fikcyjnych spółek oraz wprowadzenie pełnej klauzuli wymiany informacji podatkowych, która umożliwia uzyskanie informacji o dochodach Polaków w relacjach z Cyprem. Protokół wprowadził także zmiany w sposobie opodatkowania dochodów członków zarządów spółek oraz obniżył stawkę podatku u źródła w odniesieniu do dywidend. Obecnie strony ponownie renegocjują zapisy umowy.

Pełna baza traktatowa pomiedzy Polską a Cyprem dostępna jest w załączniku.