Polska w Czarnogórze

• System gospodarczy i najważniejsze strategie gospodarcze

Czarnogóra jest położona na Półwyspie Bałkańskim i sąsiaduje z Chorwacją, BiH, Serbią, Kosowem i Albanią. Zajmuje powierzchnię prawie 14 tys. km2, a zamieszkuje ją ok. 620 tys. osób. Stolicą jest Podgorica. Język urzędowy to czarnogórski.

W centralnej części Czarnogóry panuje klimat podzwrotnikowy kontynentalny, a na wybrzeżu środziemnomorski.

​Główne bogactwa naturalne to rudy cynku, ołowiu i boksytów.

Walutą obowiązującą jest euro.

Dominuje prawosławie (72%). Wyznawcy islamu stanowią ok. 19%.

Świętami państwowymi i religijnymi (a jednocześnie dniami wolnymi od pracy) są: 1 i 2 stycznia (Nowy Rok), 6 i 7 stycznia (Prawosławne Boże Narodzenie), Prawosławny Wielki Piątek oraz Wielkanoc, 1 i 2 maja (Święto Pracy), 21 i 22 maja (Święto Niepodległości) oraz 13 i 14 lipca (Święto Państwowości).

W Czarnogórze znajdują się dwa lotniska krajowe (Podgorica i Tivat) oraz jedna międzynarodowa linia kolejowa (Bar-Belgrad). Brak autostrad. Komunikacja publiczna jest słabo rozwinięta.

Obywatele RP nie potrzebują wiz do Czarnogóry jeśli ich pobyt nie przekroczy 90 dni (mogą wjeżdżać na dowodach osobistych w przypadku pobytów do 30 dni lub paszportach do 90 dni). Dłuższy pobyt wymaga wizy, po którą należy się zgłosić do Ambasady Czarnogóry w Warszawie.

Czarnogóra jest republiką parlamentarną.

Władzę ustawodawczą sprawuje jednoizbowy parlament, wykonawczą - rząd, a sądowniczą - sądy. Prezydent pełni funkcję reprezentacyjną.

Na czele struktury administracji gospodarczej w Czarnogórze stoi wicepremier ds. polityki gospodarczej i systemu finansowego. Szczebel niżej znajduje się ministerstwo finansów, wobec którego podległe są wszystkie agencje, urzędy i instytucje gospodarcze w kraju.

Sąd gospodarczy wraz z sądami powszechnymi, administracyjnymi itd. tworzy trzon wymiaru sprawiedliwości w Czarnogórze. Jego siedziba znajduje się w Podgoricy.

Grunty rolne: 2579,5 km2
Lasy: 8276,2 km2 (pod lasem – 83%, pozostałe grunty leśne – 17%)
Naturalne jeziora: Biogradsko, Plavsko, Skadarsko, Crno, Sasko
Jeziora zbiornikowe: Krupac, Liverovići, Piva, Slano
Rzeki: Lim, Tara, Ćehotina, Morača, Piva, Zeta, Bojana
Parki narodowe: Durmitor 390 km2, Lovćen 64 km2, Biogradska Gora 54 km2, Jezioro Szkoderskie 400 km2 i Prokletije 166 km2
Długość sieci drogowej: 9249 km (6333 km utwardzona)
Długość linii kolejowej: 250 km
Międzynarodowe lotniska: Podgorica i Tivat
Porty handlowe: Bar, Kotor i Zelenika
Porty turystyki morskiej (mariny): Marina Bar, Luka Budva, Porto Montenegro Tivat, Luštica Bay Tivat, Portonovi Herceg Novi i Lazure Herceg Novi
Porty stoczniowe: Bijela 
Elektrownie wodne Perućica i Piva, elektrownia cieplna Pljevlja, elektrownie wiatrowe Krnovo i Možura, małe elektrownie słoneczne i wodne
Pod ochroną UNESCO: Durmitor, kanion rzeki Tara i stare miasto w Kotorze.

• Główne sektory gospodarki i ich udział w PKB

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej - gospodarka Czarnogóry oparta jest przede wszystkim na usługach (po referendum w sprawie niepodległości w 2006 r. gospodarkę zaczęto przekształcać w gospodarkę bardziej opartą właśnie na usługach niż rolnictwie) i znajduje się w fazie transformacji do gospodarki rynkowej. 

Ok. 1/4 PKB Czarnogóry stanowi turystyka. Od kilku lat kraj przyciąga każdego roku około trzy razy więcej turystów niż wynosi całkowita liczba jego mieszkańców, co pozwala prognozować dalszy wzrost znaczenia sektora turystyki w gospodarce Czarnogóry.

W kraju rozwija się także przemysł wydobywczy (węgiel brunatny, boksyty, rudy żelaza, cynku i ołowiu, sól z salin morskich) oraz drzewno-papierniczy i elektromaszynowy.

Grunty orne zajmują tylko 5% powierzchni kraju, zaś łąki i pastwiska ok. 35%. Hoduje się zwierzęta, takie jak np.: owce, bydło, kozy czy drób.

Do najpopularniejszych zbóż uprawianych w Czarnogórze zalicza się pszenicę oraz kukurydzę, popularne są również warzywa i rośliny śródziemnomorskie (oliwki, figi, cytrusy).

• Polityka kursowa

Od marca 2002 roku euro jest jedynym środkiem płatniczym w Czarnogórze.

W Czarnogórze nie ma możliwości wymiany na euro polskich złotych. 

• Surowce i technologie krytyczne

Formacje boksytów w Czarnogórze mogą być źródłem surowców krytycznych (CRM) ze względu na zawartość pierwiastków ziem rzadkich i innych metali krytycznych, w tym formacji boksytu białej kredy.

W zachodniej Czarnogórze odkryto ponad 100 złóż i wystąpień boksytu białego, które należą do strefy Wysokiego Krasu, czyli strefy metalogenetycznej Starej Czarnogóry. Potencjalne zasoby boksytu białego w Czarnogórze szacuje się na kilkadziesiąt milionów ton (w rejonie Budoš, Bijela Poljana, Trubjela, Trepač, Rudina i
Banjani), jednak ze względu na problemy technologiczne i możliwość zastosowania białego boksytu stopień badań jest niski. Ze względu na rosnące zapotrzebowanie współczesnego społeczeństwa na różne materiały, konieczne jest rozwiązanie problemu możliwości rafinacji, przygotowania i przerobu boksytu białego i gliny boksytowej oraz znalezienie rozwiązań technologicznych, aby w pełni waloryzować wydobycie rudy boksytu białego i zyskać korzyść ekonomiczną.

Ponieważ ostatnie badania dały pozytywne wyniki i fakt, że w złożach boksytu białego znajdują się interesujące ilości minerałów będących nośnikami metali, uznawanych w dokumentach Komisji Europejskiej za krytyczne, w przyszłości konieczne jest poświęcenie bardziej szczegółowej uwagi ocenie potencjalnych obszarów pod kątem znalezienia istotnych gospodarczo złóż boksytu białego o dużej zawartości pierwiastków zaliczanych do krytycznych zasobów mineralnych (CRM).

• Stan infrastruktury

Czarnogóra posiada transport drogowy, kolejowy, lotniczy i wodny, a stolica Podgorica jest centralnym węzłem komunikacyjnym kraju.

Całkowita długość sieci kolejowej w Czarnogórze wynosi 250 km. W kraju działają trzy regularne linie kolejowe. Pierwsza to Bar-Podgorica, druga Podgorica-Bijelo Polje i trzecia linia Podgorica-Nikšić.

Całkowita długość dróg w Czarnogórze wynosi 8000 km.

W 2022 roku oficjalnie otwarto dla ruchu pierwszy odcinek autostrady w Czarnogórze, łączący Smokovac na obrzeżach Podgoricy i Mateševo ​​niedaleko Kolašina na północy, o długości 41 kilometrów, z 45 mostami i wiaduktami oraz 32 tunelami.

Przez Czarnogórę przebiegają następujące korytarze europejskie
Droga główna E-65/E-80 - odcinek: (Chorwacja)-Igalo-Tivat-Budva-Petrovac na moru- Podgorica-Kolašin-Berane-Rožaje-(Serbia)
Droga główna E-762 - odcinek: (Albania)-Božaj-Podgorica-Nikšić-Šćepan Polje- (Bośnia i Hercegowina)
Droga główna E-763 - odcinek: (Serbia)-Bijelo Polje-Mojkovac-Kolašin
Droga główna E-851 - odcinek: Petrovac na Moru-Bar-Ulcinj- (Albania)

Czarnogóra to kraj morski o długiej tradycji morskiej.  Dziś portami o największym znaczeniu dla gospodarki kraju są port Bar, Kotor i Tivat.

Spośród wód słodkich (rzeki, jeziora) żeglowne jest Jezioro Szkoderskie i jego dopływ Rijeka Crnojevića. Ten rodzaj transportu wodnego jest słabo rozwinięty i realizowany jest głównie na mniejszych jednostkach pływających (łodziach).

W Czarnogórze znajdują się dwa lotniska, które są na liście lotnisk posiadających kod lotniska IATA:
Lotnisko w Podgoricy – ​​TGD
Lotnisko Tivat – TIV

• Kalendarz dni wolnych od pracy

*GDP per capita rank 79th (nominal, 2023 est.), 68th (PPP, 2023 est.) 

 ​​​​​​

• Najważniejsi partnerzy handlowi: Serbia, Chiny i Niemcy

• Podstawowe produkty i usługi importowe i eksportowe:

- import owoców i warzyw ponad 100 mln., import produktów mlecznych i jaj o wartości 80 mln euro, import wody pitnej z krajów sąsiadujących, w ciągu ostatnich pięciu lat Czarnogóra wydała na import wody (gazowanej i niegazowanej) ponad 50 mln euro.

- eksport energii elektrycznej - ponad 75 mln euro, eksport napojów – ponad 32 mln, eksport wyrobów medycznych i produktów farmaceutycznych, a także drewna i korka - ponad 32 mln,

• Główni inwestorzy: z Serbii (125,2 mln euro), Rosji (112,5 mln euro), Turcji (85,2 mln euro), Niemiec (72,8 mln euro), Szwajcarii (64,8 mln euro ) i USA (53,4 mln euro) w 2023 roku

• Główne kierunki inwestycji zagranicznych. Inwestycje z Czarnogóry były lokowane w Serbii (83 mln euro), Turcji (39,4 mln euro), Szwajcarii (30,3 mln euro), Holandii (28,7 mln euro) i Słowenii (25,8 mln euro). Inwestycje dotyczą głównie sektora turystyki, a inwestorzy lokują kapitał w nieruchomościach w najatrakcyjniejszych turystycznie częściach kraju. Opinia publiczna zwraca coraz większą uwagę na potencjał branży IT, a Czarnogóra staje się ważnym krajem dla inwestycji w tym sektorze. Szczególnie ciekawym faktem jest to, że eksport usług komputerowych wzrósł do rekordowych 21% w 2023 roku, podczas gdy w 2017 roku było to zaledwie 3%. Statystyki pokazują, że liczba zarejestrowanych firm z sektora ICT w ujęciu rocznym wykazuje stały wzrost. Na wzrost liczby firm miała wpływ m.in. wojna na Ukrainie.

Czarnogóra samodzielnie współpracuje z międzynarodowymi instytucjami finansowymi (Bank Światowy, EBOR) i jest członkiem WTO. Czarnogóra została 185. członkiem Międzynarodowego Funduszu Walutowego 18 stycznia 2007 r. Kwota Czarnogóry w MFW wynosi 60,5 mln SDR. Liczba głosów w Czarnogórze wynosi 0,04% całkowitej liczby głosów w Funduszu.

Po przystąpieniu do MFW Czarnogóra stała się pełnoprawnym członkiem Banku Światowego z rolą członkowską, prawami i obowiązkami wynikającymi z członkostwa w grupie składającej się z: Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju (IBRD), Międzynarodowego Stowarzyszenia Rozwoju (IDA), Międzynarodowego Funduszu Finansowego Corporation (IFC) i Międzynarodowa Agencja Ubezpieczeń Inwestycyjnych (MIGA). Przepisy dotyczące członkostwa Czarnogóry w MFW i innych międzynarodowych instytucjach finansowych stanowią, że organem właściwym do współpracy z Grupą Banku Światowego i Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju jest Ministerstwo Finansów Czarnogóry.

Czarnogóra jest członkiem belgijsko-holenderskiego okręgu, który reprezentuje interesy Czarnogóry w MFW i który oprócz tych trzech krajów obejmuje także Andorę, Armenię, Bośnię i Hercegowinę, Bułgarię, Chorwację, Cypr, Gruzję, Izrael, Luksemburg, Północ Macedonia, Mołdawia, Rumunia i Ukraina.

Stosunki gospodarcze z Unią Europejską: Czarnogóra w dalszym ciągu negocjuje członkostwo w UE i status ten determinuje jej stosunki gospodarcze z UE.

Udział w inicjatywach regionalnych: Inicjatywa Środkowoeuropejska (CEI), Rada Współpracy Regionalnej (RCC), Fundusz Bałkanów Zachodnich (WBF), Inicjatywa Adriatycko-Jońska (JJI), Grupa Wyszehradzka (V4).

• Dwustronne relacje handlowe i inwestycyjne (tabela za ostatnie 3 lata)

(w tys. EUR)*

Dwustronna współpraca gospodarcza rozwija się dobrze, ale przestrzeń do jej dalszego rozwoju jest bardzo szeroka. Z Czarnogóry do Polski importujemy: stal i żelazo, urządzenia mechaniczne oraz ich części, papier i tekturę oraz wyroby z tych materiałów, a także produkty spożywcze. Z Polski do Czarnogóry eksportujemy: meble, papier i tekturę oraz wyroby z tych materiałów, urządzenia mechaniczne i ich części, urządzenia elektryczne, pojazdy, paliwa mineralne, wyroby kosmetyczne, produkty spożywcze, produkty drewniane itd.

Polacy nie tylko wypoczywają, ale także inwestują w Czarnogórze. Czołowa polska inwestycja to kopalnia rud cynku i ołowiu w Pljevlji. Sukcesywnie wzrasta także zakup nieruchomości.

• Relacje z UE

Czarnogóra wciąż negocjuje członkostwo w UE i ten status determinuje jej relacje gospodarcze z UE.

Mimo aspiracji do akcesji, UE nie jest najważniejszym inwestorem w Czarnogórze, a w relacjach handlowych również nie zajmuje czołowego miejsca. Co więcej, UE krytycznie podchodzi do bliskich stosunków gospodarczych Czarnogóry z Chinami. 

• Baza traktatowa (między Czarnogórą a Polską).

Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Czarnogóry w sprawie wzajemnej ochrony tajnych danych (2014-11-18)

Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Czarnogóry o współpracy w dziedzinie kultury, edukacji i nauki (2012-10-26)

Umowa pomiędzy Ministerstwem Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej a Ministerstwem Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej Czarnogóry o współpracy w dziedzinie integracji europejskiej (2012-10-26)

Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Czarnogóry o współpracy w dziedzinie obronności (2011-02-10)

Umowa między Rzecząpospolitą Polską a Czarnogórą o uregulowaniu dwustronnych stosunków umownych, zawarta w formie wymiany not (2009-04-23)

Porozumienie między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Czarnogóry w sprawie zmian do Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Radą Ministrów Serbii i Czarnogóry w sprawie udzielania pożyczek związanych z pomocą (2008-10-22) 

Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Radą Ministrów Serbii i Czarnogóry w sprawie udzielania pożyczek w oparciu o pomoc związaną (2006-04-20) 

Program współpracy w dziedzinie oświaty i kultury między Rządem RP a Rządem Federalnym Federalnej Republiki Jugosławii na lata 2002, 2003, 2004 i 2005 (2003-01-28)

Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federalnym Federalnej Republiki Jugosławii w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków dochodowych i podatku od nieruchomości (1997-06-12) 

Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federalnym Federalnej Republiki Jugosławii w sprawie wzajemnego wspierania i ochrony inwestycji (1996-09-03) 

Konwencja Konsularna między Rządem PRL a Radą Wykonawczą Związku Zgromadzenia Socjalistycznej Federalnej Republiki Jugosławii (1982-12-02) 

Umowa między Rządem PRL a Rządem Socjalistycznej Federalnej Republiki Jugosławii w sprawie długoterminowej współpracy w dziedzinie transportu (1979-10-25) 

Umowa między Rządem PRL a Rządem Socjalistycznej Federalnej Republiki Jugosławii w sprawie międzynarodowego ruchu drogowego (1969-12-18) 

Umowa między Rządem PRL a Rządem Socjalistycznej Federalnej Republiki Jugosławii o współpracy w dziedzinie turystyki (1969-12-09) 

Umowa między Rządem PRL a Rządem Socjalistycznej Federalnej Republiki Jugosławii o współpracy i wzajemnej pomocy w sprawach celnych (1967-05-09) 

Porozumienie w sprawie wykonania Umowy o zabezpieczeniu społecznym między Rządem PRL a Rządem FNRJ, zawartej w Warszawie dnia 16 stycznia 1958 r. (1961-11-12) 

Umowa między PRL a Federalną Ludową Republiką Jugosławii w sprawie obrotu prawnego w sprawach cywilnych i karnych (wygasły art. 63-72 i 73-91) (1960-02-06) 

Umowa między Rządem PRL a Rządem Federalnej Republiki Jugosławii w sprawie powołania Polsko-Jugosłowiańskiego Komitetu Współpracy Gospodarczej. (1958-02-20) 

Umowa o współpracy w dziedzinie polityki społecznej między Rządem PRL a Rządem FNRJ (1958-01-16) 

Umowa o zabezpieczeniu społecznym między Rządem PRL a Rządem FNRJ (1958-01-16) 

Umowa między Rządem PRL a Rządem Federalnej Republiki Jugosławii o współpracy w dziedzinie opieki zdrowotnej (1957-10-20) 

Umowa między Rządem PRL a Rządem Federalnej Republiki Jugosławii o współpracy w dziedzinie wykorzystania energii jądrowej do celów pokojowych (1957-04-04) 

Umowa o współpracy kulturalnej między PRL a Federalną Ludową Republiką Jugosławii (1956-07-06) 

Umowa o ruchu telekomunikacyjnym między Polską Rzeczpospolitą Ludową a Federalną Ludową Republiką Jugosławii (1956-03-07) 

Umowa o obrocie pocztowym między Polską Rzeczpospolitą Ludową a Federalną Ludową Republiką Jugosławii (1956-03-07) 

Umowa o ruchu lotniczym między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Federalną Ludową Republiką Jugosławii (1955-11-14) 

Traktat o pojednaniu i arbitrażu między Polską a Królestwem Serbów, Chorwatów i Słoweńców (1926-09-18)