Polska w Danii

Gospodarkę Danii charakteryzuje model „flexicurity”, elastycznym rynku pracy, rozbudowanym systemie zabezpieczenia socjalnego oraz aktywnej polityce rynku pracy. Model ten łączy bezpieczeństwo socjalne z łatwością zatrudniania i zwalniania pracowników. Dania, jako kraj liberalny gospodarczo, opiera swoją politykę na zasadach solidarności społecznej, zapewniającej równy dostęp obywateli do opieki medycznej, edukacji, kultury i zabezpieczenia społecznego, które finansowane są z wysokich i progresywnych podatków.

Gospodarka Danii należy do najbardziej konkurencyjnych na świecie i od lat zajmuje czołowe miejsca w międzynarodowych rankingach. Według dostępnych danych, kraj jest liderem w Europie pod względem warunków prowadzenia działalności gospodarczej, oferując stabilne ramy prawne, efektywną administrację oraz rozwiniętą infrastrukturę cyfrową.

Jednym z największych wyzwań gospodarki duńskiej pozostaje niedobór siły roboczej, dotykający takie sektory jak przemysł, budownictwo, opieka zdrowotna, usługi, sektor IT oraz energia odnawialna. Problem niedoboru siły roboczej w IT ma być częściowo rozwiązywany dzięki strategii przyjętej w 2022 roku, zakładającej rozwój umiejętności cyfrowych w społeczeństwie. Ponadto rząd planuje aktywizację niestudiujących młodych dorosłych (NEET), wśród których problem bezrobocia jest szczególnie dotkliwy.

Organy administracji rządowej odpowiedzialne za problematykę gospodarczą

 Ministerstwo Gospodarki, Ministerstwo Przemysłu, Przedsiębiorczości i Spraw Finansowych, Ministerstwo Finansów, a także Ministerstwo Spraw Społecznych i Wewnętrznych. W Danii sądownictwo gospodarcze pozostaje w gestii licznych sądów rejonowych i dwóch sądów krajowych oraz Sądu Morskiego i Handlowego (Sø- og Handelsretten) z siedzibą w Kopenhadze, który jest właściwy dla rozstrzygania międzynarodowych sporów gospodarczych.

 Władza sądownicza i sądownictwo gospodarcze

W Danii sądownictwo gospodarcze pozostaje w gestii licznych sądów rejonowych i dwóch sądów krajowych oraz Sądu Morskiego i Handlowego (Sø- og Handelsretten) z siedzibą w Kopenhadze. Sąd Morski i Handlowy jest właściwy dla rozstrzygania międzynarodowych sporów gospodarczych. Do spraw stosunków pracodawców właściwy jest sąd pracy (Arbejdsretten), natomiast w sprawach dotyczących nieprzestrzegania umów o warunkach zatrudnienia i wynagrodzenia urzędników publicznych sądem właściwym jest Sąd Urzędniczy (Tjenestemandsretten), podległy Sądowi Pracy. W Danii istnieje też Biuro Ombudsmana – odpowiednika polskiego Rzecznika Praw Obywatelskich. Rzecznik jest powoływany przez parlament. W 1974 r. powołany został rzecznik konsumentów, który nadzoruje przestrzeganie prawa w działalności gospodarczej i występuje w ochronie praw konsumentów.

Władza sądownicza w Danii jest sprawowana przez niezawisłe i niezależne sądy. Dania jest podzielona na 24 okręgi sądowe, posiadające po jednym sądzie rejonowym funkcjonującym jako pierwsza instancja sądownicza. W Danii działają dwa sądy wyższej instancji – tzw. sądy krajowe. Są to: sąd zachodni (Vestre Landsret) dla Półwyspu Jutlandzkiego z siedzibą w Viborgu oraz wschodni (Østre Landsret) z siedzibą w Kopenhadze, obsługujący wyspy. Sąd Najwyższy (Højesteret) mający siedzibę w Kopenhadze, pełni funkcję sądu apelacyjnego dla wyroków i postanowień wydanych przez sądy krajowe oraz Sąd Morski i Handlowy.

Główne sektory gospodarki i ich udział w PKB

Duńska gospodarka opiera się na handlu, a jej kluczowymi sektorami są usługi, które generują ponad 75,5% PKB, oraz przemysł, obejmujący produkcję tworzyw sztucznych, metali, chemikaliów, farmaceutyków i elektroniki profesjonalnej. Do najważniejszych gałęzi przemysłu należą wydobycie ropy i gazu, przemysł stoczniowy, odzieżowy, farmaceutyczny, maszynowy oraz elektroniczny. Wydobycie ropy i gazu maleje z roku na rok w związku z dążeniem Danii do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 roku. Rolnictwo zatrudnia około 3% siły roboczej i wytwarza 1,6% PKB, a aż 2/3 jego produkcji trafia na eksport. Dominującą część sektora (70%) stanowi hodowla, produkcja mięsa (głównie wieprzowiny) oraz produktów odzwierzęcych.

Polityka kursowa

W obszarze polityki monetarnej Dania korzysta z wyłączenia traktatowego (tzw. opt-out) i posiada własną walutę – duńską koronę (DKK). Dania uczestniczy w mechanizmie ERM II, co oznacza, że kurs DKK może wahać się względem EUR w przedziale +/-2,25%. Obecny kurs wynosi około 7,5 DKK za 1 EUR. Na Wyspach Owczych, oprócz korony duńskiej, funkcjonuje korona farerska, emitowana przez Narodowy Bank Danii. Banknoty farerskie są wymienialne na duńskie w stosunku 1:1, lecz nie stanowią prawnego środka płatniczego na terenie Danii.

Surowce i technologie krytyczne

Duńska gospodarka od ponad 50 lat korzysta z wydobycia ropy i gazu, będąc eksporterem tych surowców od 1997 roku. Szczyt wydobycia ropy naftowej przypadał na 2004 rok, po czym zaczął on drastycznie spadać w związku z realizacją polityki neutralności klimatycznej. Rząd Danii zobowiązał się do całkowitego zaprzestania wydobycia ropy i gazu z duńskiej części Morza Północnego do 2050 roku oraz do zakończenia poszukiwań tych surowców na lądzie. Wartość produkcji w 2014 roku wynosiła 40,7 mld DKK, w tym 33,6 mld DKK z ropy i 7,1 mld DKK z gazu. Oprócz ropy i gazu Dania wydobywa również sól, diatomit, wapień, glinę, piaski i żwiry, które są istotne dla lokalnej gospodarki i eksportu.

Dania prowadzi również intensywne badania nad nowoczesnymi technologiami, w tym robotyką i nanotechnologią. Kluczowe obszary badań obejmują czujniki i czipy, które znajdują zastosowanie w medycynie, przemyśle i energetyce. W ramach strategii Digital Strategy 2022–2025 rząd inwestuje w cyfryzację sektora publicznego, dążąc do jeszcze większej automatyzacji i ułatwienia dostępu obywateli do usług publicznych.

Infrastruktura

Infrastruktura w Danii charakteryzuje się nowoczesną i efektywną siecią transportową, obejmującą ok. 74 tys. km dróg, z czego ok. 1300 km stanowią autostrady, oraz 2633 km trakcji kolejowej, w większości zarządzanej przez państwową spółkę Banedanmark. Dania posiada dziesięć portów handlowych, z których najważniejsze to porty w Kopenhadze, Aarhus, Aalborg i Esbjerg, oraz cztery lotniska – w Kopenhadze, Billund, Aarhus i Aalborgu. W 2021 roku rząd Danii ogłosił plan rozbudowy infrastruktury do 2035 roku. W ramach tego planu priorytetami są modernizacja sieci drogowej, kolejowej i rozbudowa infrastruktury transportu publicznego. 

Flota morska

Poza rozbudowanymi portami morskimi, Dania dysponuje również jedną z najnowocześniejszych morskich flot handlowych na świecie. Jest to możliwe dzięki zaawansowanym technologiom wdrażanym przez duńskich armatorów, takich jak Maersk, który odgrywa kluczową rolę w globalnym handlu morskim, a który sukcesywnie wprowadza do swojej floty statki napędzane metanolem, co znacząco redukuje emisje gazów cieplarnianych.

Podstawowe produkty i usługi importowe i eksportowe, najważniejsi partnerzy handlowi

W sierpniu 2024 roku eksport Danii wyniósł 170 mld DKK, a import 141,6 mld DKK, co oznacza wzrost w porównaniu do sierpnia 2023 roku, gdy wartości te wynosiły odpowiednio 155 mld DKK dla eksportu i 139 mld DKK dla importu. Kluczowymi partnerami handlowymi Danii pozostają Niemcy oraz USA. Import z Niemiec wyniósł około 20 mld DKK, natomiast eksport 17,325 mld DKK, co wskazuje na ujemne saldo w relacjach z tym krajem. W przypadku USA eksport osiągnął wartość 31,265 mld DKK, a import 16,292 mld DKK, co odzwierciedla dodatnie saldo w wymianie handlowej z tym partnerem. Kluczowymi sektorami eksportu Danii są: transport morski, chemikalia i powiązane produkty oraz maszyneria z wyłączeniem sprzętów dostawczych, a także żywe zwierzęta, jedzenie, napoje i wyroby tytoniowe.

Oprócz Niemiec i USA, ważnymi partnerami handlowymi Danii są Szwecja, Holandia, Francja, Norwegia, Wielka Brytania i Chiny. W sierpniu 2024 roku większy udział w zyskach eksportowych miały dobra materialne, które osiągnęły wartość 77 mld DKK, w porównaniu do usług o wartości 68 mld DKK.

W 2023 roku eksport netto Danii (towarów i usług) w znaczący sposób przyczynił się do dodatniego bilansu płatniczego, który wyniósł nieco ponad 10% PKB. Jest to odzwierciedlenie silnej pozycji Danii jako eksportera netto oraz jej globalnej konkurencyjności.

Główne kierunki inwestycji zagranicznych

W 2023 r. wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych duńskich firm wzrosła do 1749 mld DKK, osiągając rekordowy poziom, do czego przyczyniły się przede wszystkim inwestycje firm farmaceutycznych i dużych przedsiębiorstw przemysłowych. Głównymi kierunkami duńskich inwestycji zagranicznych były USA (274 mld DKK), Wielka Brytania (264 mld DKK), Niemcy (181 mld DKK), Szwecja (132 mld DKK), Singapur (104 mld DKK), Norwegia (62 mld DKK), Francja (55 mld DKK), Szwajcaria (55 mld DKK) i Polska (47 mld DKK).

W 2023 r. wartość zagranicznych inwestycji w Danii wyniosła 887 mld DKK. Największymi inwestorami są podmioty zarejestrowane w Wielkiej Brytanii (153 mld DKK), Szwecji (123 mld DKK), Luksemburgu (116 mld DKK), Norwegii (92 mld DKK) i Niemczech (62 mld DKK). Polskie inwestycje w Danii plasowały się na poziomie 1,42 mld DKK.

Dania, jako kraj założycielski, aktywnie uczestniczy w pracach OECD, monitorując działalność wielu komitetów. Dania jest także członkiem Komitetu ds. Rozwoju (DCD-DAC), Europejskiej Konferencji Ministrów Transportu (ECMT), Międzynarodowej Agencji Energii (IEA), Agencji Energii Nuklearnej (NEA) oraz Klubu Afryki Zachodniej i Sahelu (Sahel & West Africa Club). Ponadto, od 1 stycznia 1995 r. Dania jest członkiem Światowej Organizacji Handlu (WTO), uznając kompetencje wspólnotowe w obszarze polityki handlowej.

Dania jest również członkiem i aktywnie uczestniczy w pracach regionalnych organizacji ekonomicznych: EWG / Unii Europejskiej (od 1973 r.); Rady Państw Morza Bałtyckiego z siedzibą w Sztokholmie (od czasu jej utworzenia w Kopenhadze w dniu 6 marca 1992 r.), Rady Nordyckiej (od momentu jej utworzenia w 1952 r.), Komisji Helsińskiej ds. ochrony środowiska Morza Bałtyckiego (HELCOM) – od wejścia w życie Konwencji Helsińskiej w 1980 r., Współpracy Energetycznej Państw Regionu Morza Bałtyckiego – Baltic Sea Region Energy Cooperation (BASREC) – od jej utworzenia w 1999 r. przez Radę Państw Morza Bałtyckiego, Bałtyckiego Forum Rozwoju (Baltic Development Forum, w latach 1998 – 2018). Poza tym, Dania jest udziałowcem i uczestniczy w działalności gospodarczej Grupy Banku Rozwoju Afryki (The African Development Bank Group), Grupy Banku Rozwoju Azji (The Asian Development Bank Group) oraz Grupy Banku Rozwoju Państw Ameryki (The Inter-American Development Bank Group).

W 2015 r. Dania – jako pierwszy kraj nordycki – przystąpiła do tworzonego przez Chiny Asian Infrastructure Investment Bank (AIIB).

1 czerwca 2017 r. Dania, jako jedno z pierwszych państw UE, ratyfikowała porozumienie o wolnym handlu z Kanadą (CETA). Ratyfikację tego porozumienia handlowego poparły największe centrale związkowe oraz Konfederacja Przemysłu Duńskiego (DI). Dania uznaje CETA za najbardziej ambitne porozumienie handlowe wynegocjowane do tej pory przez UE, jak również za wzór dla przyszłych porozumień FTAs oraz polityki handlowej UE w następnych latach.

W Kopenhadze ma swoje siedziby wiele organizacji międzynarodowych, których Dania jest członkiem:

• Europejska Agencja ds. Środowiska (European Environment Agency, EEA);
• Europejskie Biuro Radiokomunikacji (European Radiocommunications Office, ERO);
• Europejska Organizacja Rybołówstwa (Eurofish);
• Centrum Informacyjne Globalnej Bioróżnorodności (Global Biodiversity Information Facility, GBIF);
• Biuro Obsługi Zamówień Publicznych UNDP (Inter-Agency Procurement Services Office, IAPSO UNDP);
• Międzynarodowa Rada Badań Morza (International Council for the Exploration of the Sea, ICES);
• Zgromadzenie Parlamentarne OBWE (Parliamentary Assembly of the Organization for Security and Cooperation in Europe, OSCE);​​​​​​
• Nordyckie Biuro Łącznikowe Funduszu Ludnościowego ONZ (UN Population Fund);
• Fundusz ONZ ds. Pomocy Dzieciom (United Nations Childrens Fund – UNICEF);
• Agencja Zamówień Publicznych ONZ (United Nations Office for Project Services, UNOPS);
• Światowy Program Żywnościowy (World Food Program, WFP);
• Europejskie Biuro Regionalne Światowej Organizacji Zdrowia (Regional Office for Europe – World Health Organization, WHO).

Ministerstwo Spraw Zagranicznych Danii promuje wolny handel na skalę globalną i ściśle współpracuje z państwami UE na bazie wielu porozumień i umów międzynarodowych. Gospodarka jest silnie uzależniona od eksportu i importu między krajem a państwami członkowskimi, a jednym z najważniejszych aspektów relacji gospodarczych Danii z UE jest kwestia kosztów i korzyści ze swobody przepływu osób i świadczenia usług, stanowiących fundament Jednolitego Rynku.

15 grudnia 2023 r. duńskie partie polityczne zawarły z rządem porozumienie w sprawie polityki europejskiej. Ustalono wówczas, że politycy będą pracować na rzecz współpracy gospodarczej w UE, która ma m.in. ograniczyć dług publiczny państw członkowskich. Ponadto, Dania nawołuje do inwestowania na poziomie unijnym w transformację ekologiczną i cyfrową oraz obronność, a także do zapewnienia konkurencyjności UE i wsparcia państw członkowskich w rozwijaniu państw opiekuńczych w krajach innych niż Dania.

Duński model rynku pracy, jak również system zabezpieczenia społecznego, poddawany jest presji ze strony zagranicznej siły roboczej. Dania chce utrzymać skuteczny nadzór nad m.in. warunkami podatkowymi i środowiskiem pracy zagranicznych przedsiębiorstw poprzez zobowiązanie do rejestracji zagranicznego usługodawcy w rejestrze usługodawców zagranicznych (RUT). Rząd Danii z niechęcią przyjmuje propozycje dyrektywy Komisji Europejskiej, która wprowadziłaby płacę minimalną, opowiadając się za funkcjonującym w kraju modelem negocjacji zbiorowych, bazującym na porozumieniach związków zawodowych z rządem w sprawie płac.

Baza traktatowa Dania-UE

1. Traktat z Maastricht został odrzucony w referendum. Po wielu negocjacjach z wówczas dwunastoma członkami UE, Dania ostatecznie zgodziła się na podpisanie traktatu, ale zastrzegła prawo do korzystania z czterech tzw. „klauzuli wyłączających” (opt-out): w sprawie wprowadzenia wspólnej waluty (euro) oraz rezygnacji z duńskiego obywatelstwa i zastąpienia go europejskim (ostatecznie plany te unieważniono na poziomie unijnym w 1997 r. po przyjęciu Traktatu Amsterdamskiego), a także europejskiej ingerencji w politykę prawną oraz uczestnictwa we Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony. W 2022 r. Dania zrezygnowała jednak z wcześniej przyjętej klauzuli opt-out i została członkiem Europejskiej Agencji Obrony.
2. Dania podpisała Traktaty z Amsterdamu, Nicei i Lizbony.
3. Dania jest członkiem Strefy Schengen.
4. Dania aktywnie popiera zieloną politykę UE, w tym Europejski Zielony Ład i założenia pakietu „Fit for 55”.

Obroty handlu zagranicznego z Danią (w tys. EUR)

Handel

Polska jest jednym z najszybciej rozwijających się rynków eksportowych dla Danii. W 2022 r. eksport z Danii do Polski osiągnął wartość 50 mld DKK po raz pierwszy w historii relacji obu państw i stanowił ok. 2,7% duńskiego eksportu, będąc 9. co do wielkości rynkiem eksportowym Danii. Dzięki szybkiemu rozwojowi eksportu do Polski, Dania zapewnia ok. 30 tys. nowych miejsc pracy. Wstępne dane pokazały, że eksport do Polski wzrósł po raz kolejny w 2023 r. Głównymi towarami eksportowymi z Danii do Polski są żywność (przede wszystkim mięso i ryby), maszyneria i tekstylia.

Dania, według danych za 2022 r., była dla Polski 17. partnerem eksportowym (z udziałem 1,7%) i 23. importowym (z udziałem 1,2%). W eksporcie z Polski do Danii kluczowymi dobrami są: maszyneria, wybory stalowe, meble i tekstylia. W latach 2003-2022 eksport towarów z Polski do Danii wzrósł o 420%. W latach 2012-2022 nadwyżka Polski w handlu usługami z Danią wzrosła o 985%.

Inwestycje

W 2023 r. Polska była szóstym krajem w Europie pod względem wartości duńskich inwestycji (47 mld DKK). W latach 2017-2022 ich wartość zwiększyła się o 75%. Duńskie firmy w 2022 r. zapłaciły w Polsce 1,67 mln zł podatku, a ponad 750 firm z kapitałem duńskim zatrudniało łącznie ponad 75 tys. osób (pracujących przede wszystkim w firmie Sokołów, należącej do grupy Danish Crown, oraz duńskiej sieci supermarketów Netto).

Dania i Polska silnie współpracują w obszarze zielonej transformacji i energetyki – m.in. w ramach projektów farm offshore realizowanych przez duńską firmę Ørsted we współpracy z PGE Baltica. Duńska firma Vestas dostarczyła 76 turbin wiatrowych dla projektu Baltic Power. Z drugiej strony, polskie bezpośrednie inwestycje w Danii są bardzo niewielkie i ich całkowita wartość w 2023 r. plasowała się na poziomie 1,42 mld DKK.

Polsko-duńskie stosunki gospodarcze regulują postanowienia dorobku prawnego Unii Europejskiej na podstawie podpisanego 16 kwietnia 2003 r. w Atenach i obowiązującego od 1 maja 2004 roku Traktatu dotyczącego przystąpienia Polski i 9 innych krajów do Unii Europejskiej (Dz.U. 2004 nr 90, poz. 864).

Najważniejszymi umowami regulującymi wzajemne stosunki gospodarcze ponadto są:

1. Konwencja między Rzecząpospolitą Polską a Królestwem Danii w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku, sporządzona w Warszawie dnia 6 grudnia 2001 r. (Dz.U. 2003 nr 43 poz. 368) oraz Protokół z dnia 07.12.2009 r. (Dz.U. 2010 Nr 241, poz. 1613);
2. 16 czerwca 2004 r. zostało podpisane „Memorandum o współpracy w zakresie zagadnień energetycznych pomiędzy organami krajowych administracji Rzeczypospolitej Polskiej i Królestwa Danii, właściwych w sprawach energii”. W celu wypełnienia intencji zawartych w memorandum organy administracji spotykali się na przemian w Rzeczypospolitej Polskiej i w Królestwie Danii. Ponadto, w ramach memorandum organizowane są kampanie informacyjne promujące doświadczenia duńskie;
3. Wspólny Komunikat o współpracy między Polską a Danią podpisany przez Ministrów Spraw Zagranicznych w kwietniu 2015 r.;
4. Wspólne oświadczenie o współpracy i wymianie informacji nt. świadczenia usług i delegowania pracowników podpisane w dniu 8 kwietnia 2015 przez ministrów pracy Polski i Królestwa Danii.
5. Umowa o popieraniu i wzajemnej ochronie inwestycji z dn. 1 maja 1990 r. została rozwiązana za porozumieniem stron. 31 stycznia 2019 r. zakończono proces ratyfikacji porozumienia o jej zakończeniu podpisanego 17 października 2017 r. (Dz.U. 2019 poz. 191);
6. Umowa w sprawie rozgraniczenia obszarów morskich na Morzu Bałtyckim podpisana w dn. 19 listopada 2018 r.
7. Umowa między Rzeczpospolitą Polską a Królestwem Danii w sprawie projektu Baltic Pipe podpisana w dn. 11 grudnia 2018 r. (Dz. U. poz. 673).
8. Porozumienie o współpracy między Ministerstwem Obrony Danii a Ministrem Obrony Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony z dn. 1 lutego 2024 r.