Krajowe akty prawne

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

O randze dialogu społecznego w Polsce świadczy wskazanie go w Preambule do Konstytucji jako jednej z zasad leżących u podstaw systemu prawnego.

"(...) ustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej jako prawa podstawowe dla państwa oparte na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości, współdziałaniu władz, dialogu społecznym oraz na zasadzie pomocniczości umacniającej uprawnienia obywateli i ich wspólnot".

Wprawdzie Preambuła nie ma mocy wiążącej jak inne zapisy Konstytucji, ale służy jako wskazówka przy interpretacji zapisów ustawy zasadniczej.

Rolę dialogu między partnerami społecznymi potwierdza art. 20, który wymienia go jako jeden z fundamentów naszego ustroju gospodarczego.

Art. 20 - Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.

Swobodę tworzenia i działania organizacji partnerów społecznych, czyli związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników oraz organizacji pracodawców, gwarantuje art. 12 Konstytucji.

Art. 12 - Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji.

Zakres wolności zrzeszania się określa art. 59 Konstytucji RP, który przyznaje związkom zawodowym i organizacjom pracodawców prawo do rokowań (również w celu rozwiązania sporów zbiorowych) oraz do zawierania układów zbiorowych pracy i innych porozumień. Przyznaje również związkom zawodowym prawo do strajków i innych protestów.

Art. 59.1 - Zapewnia się wolność zrzeszania się w związkach zawodowych, organizacjach społeczno-zawodowych rolników oraz w organizacjach pracodawców.

Art. 59.2 - Związki zawodowe oraz pracodawcy i ich organizacje mają prawo do rokowań, w szczególności w celu rozwiązywania sporów zbiorowych, oraz do zawierania układów zbiorowych pracy i innych porozumień.

Art. 59.3 - Związkom zawodowym przysługuje prawo do organizowania strajków pracowniczych i innych form protestu w granicach określonych w ustawie. Ze względu na dobro publiczne ustawa może ograniczyć prowadzenie strajku lub zakazać go w odniesieniu do określonych kategorii pracowników lub w określonych dziedzinach.

Art. 59.4 - Zakres wolności zrzeszania się w związkach zawodowych i organizacjach pracodawców oraz innych wolności związkowych może podlegać tylko takim ograniczeniom ustawowym, jakie są dopuszczalne przez wiążące Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowe.

Konstytucja gwarantuje również wszystkim prawo do manifestowania poglądów w pokojowy sposób.

Art. 57. - Każdemu zapewnia się wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestniczenia w nich. Ograniczenie tej wolności może określać ustawa.

Konstytucyjne prawa i wolności przedstawione powyżej zostały doprecyzowane w:

Ustawie z dnia 23 maja 1991 roku o związkach zawodowych;
Ustawie z dnia 23 maja 1991 roku o organizacjach pracodawców;
Ustawie z dnia 23 maja 1991 roku o rozwiązywaniu sporów zbiorowych;
Dziale Jedenastym Kodeksu pracy dotyczącym układów zbiorowych pracy;
Ustawie z dnia 6 lipca 2001 roku o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego;
Ustawie z dnia 5 lipca 1990 roku Prawo o zgromadzeniach;
Innych ustawach powołujących zinstytucjonalizowane formy dialogu społecznego (Rady Rynku Pracy, Krajowa Rada Konsultacyjna do Spraw Osób Niepełnosprawnych, Rada Nadzorcza Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Rada Nadzorcza ZUS, Rada Ochrony Pracy, Rada Statystyki).