Dialog Społeczny

Zgłoszenie żądań

Związek zawodowy występuje do pracodawcy z żądaniami (postulatami), wyznaczając termin na ich realizację – nie krótszy niż 3 dni. Jeśli pracodawca nie uwzględni wszystkich żądań w terminie określonym w wystąpieniu, dochodzi do sporu zbiorowego. Strona związkowa może także uprzedzić pracodawcę, że w razie nieuwzględnienia postulatów zostanie ogłoszony strajk.

Fakt powstania sporu pracodawca musi zgłosić do właściwego okręgowego inspektora pracy.

Rokowania

Pracodawca ma obowiązek niezwłocznego przystąpienia do rozmów, czyli podjęcia rokowań, tak by możliwie szybko zakończyć spór i zawrzeć porozumienie. O składzie, liczbie uczestników, ewentualnym udziale doradców lub ekspertów, a także czasie trwania oraz miejscu prowadzenia rokowań decydują strony sporu zbiorowego.

Jeżeli strony podczas rozmów osiągają zadowalający kompromis, podpisują porozumienie. W przypadku zaś, gdy rokowania bezpośrednie nie doprowadzają do podpisania porozumienia, a związek zawodowy podtrzymuje zgłoszone żądania, zostaje sporządzony protokół rozbieżności ze wskazaniem stanowisk stron. Protokół rozbieżności nie musi stanowić wspólnego dokumentu stron. Sporządzenie protokołu rozbieżności stanowi formalną podstawę przejścia do kolejnego obligatoryjnego etapu – mediacji.

Mediacja

Nieosiągnięcie porozumienia na etapie rokowań powoduje, że strony (zgodnie z ustawą o rozwiązywaniu sporów zbiorowych) zobowiązane są podjąć kolejną próbę polubownego rozwiązania sporu – tym razem przy udziale osoby dającej gwarancję bezstronności, czyli mediatora.

Funkcję mediatora strony sporu mogą wspólnie powierzyć dowolnej osobie, cieszącej się zaufaniem społecznym i gwarantującej neutralność. Mogą też wspólnie wybrać osobę mediatora z Listy mediatorów prowadzonej przez ministra właściwego do spraw pracy w uzgodnieniu z reprezentatywnymi organizacjami związkowymi i organizacjami pracodawców.

Jeżeli strony sporu zbiorowego nie porozumieją się w sprawie wyboru mediatora w ciągu 5 dni, wówczas na wniosek jednej ze stron, minister właściwy do spraw pracy wskazuje mediatora z prowadzonej przez siebie listy.

O wyznaczeniu mediatora minister informuje strony sporu. Termin i warunki postępowania mediacyjnego mediator ustala bezpośrednio ze stronami sporu. Zadaniem mediatora jest przede wszystkim udzielenie stronom pomocy w osiągnięciu porozumienia. Mediator wspiera strony, jednak jego sugestie nie są dla stron wiążące.

Postępowanie mediacyjne kończy się podpisaniem przez strony porozumienia, a w razie nieosiągnięcia porozumienia – sporządzeniem protokołu rozbieżności ze wskazaniem stanowisk stron. Czynności tych dokonuje się przy udziale mediatora. Dopuszcza się także zawarcie tzw. porozumienia częściowego, obejmującego część żądań zgłoszonych przez stronę związkową. O zakresie porozumienia decydują strony sporu zbiorowego. Nieosiągnięcie porozumienia kończącego spór zbiorowy w postępowaniu mediacyjnym uprawnia do podjęcia akcji strajkowej lub w przypadku nieskorzystania z prawa do strajku – postępowania przed kolegium arbitrażu społecznego.

Arbitraż – czyli rozjemstwo – ma charakter dobrowolny i jest pomyślany jako alternatywa dla strajku. Związek zawodowy prowadzący spór zbiorowy może, nie korzystając z prawa do strajku, podjąć próbę rozwiązania sporu przez poddanie go rozstrzygnięciu arbitrażu społecznego.

Jeżeli spór dotyczy:

• jednego zakładu pracy – wówczas rozpoznaje go kolegium arbitrażu społecznego przy sądzie okręgowym,
• większej liczby zakładów pracy (spór wielozakładowy) ­– rozpoznaje go Kolegium Arbitrażu Społecznego przy Sądzie Najwyższym.

Wniosek o wszczęcie postępowania arbitrażowego powinien zawierać:

• określenie stron,
• przedmiot sporu,
• osoby wyznaczone przez strony na członków kolegium.

Do wniosku należy dołączyć protokoły rozbieżności z rokowań i mediacji, a także dokumenty istotne dla rozstrzygnięcia sporu.

Strajk polega na zbiorowym powstrzymaniu się pracowników od wykonywania pracy w celu rozwiązania sporu dotyczącego praw i interesów, będących przedmiotem sporu.

Prawo do strajku jest indywidualnym prawem pracownika, które może być realizowane tylko zbiorowo.

Strajk (właściwy) – jeżeli podczas mediacji strony nie dojdą do porozumienia i spisany zostanie protokół rozbieżności ze wskazaniem stanowisk stron, strona związkowa może zorganizować akcję strajkową.

Przepisy ustawy jednoznacznie określają, że strajk jest środkiem ostatecznym, co oznacza, że nie może zostać ogłoszony bez wcześniejszego wyczerpania możliwości polubownego rozwiązania sporu – zgłoszenia żądań, a także przeprowadzenia rokowań i mediacji.

Prawo organizowania akcji strajkowej oraz innych form protestu przysługuje wyłącznie zakładowej organizacji związkowej, która jest upoważniona do wszczęcia i prowadzenia sporu zbiorowego.

• Obowiązki organizatora strajku

Przepisy ustawy nakładają na organizatorów strajku różnego rodzaju powinności:

► przed przystąpieniem do akcji strajkowej związek zawodowy powinien dokonać oceny współmierności żądań do strat mogących powstać w wyniku prowadzenia strajku,

► ogłoszenie strajku powinno nastąpić co najmniej 5 dni przed jego rozpoczęciem,

► organizator strajku jest zobowiązany do współdziałania z kierownikiem zakładu pracy w zakresie niezbędnym do ochrony mienia zakładu i nieprzerwanej pracy urządzeń i instalacji, których unieruchomienie może stanowić zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego bądź przywrócenia normalnej działalności zakładu pracy.

• Ograniczenia w prawie do strajku

Niedopuszczalne jest na przykład zaprzestanie pracy w wyniku akcji strajkowych na stanowiskach pracy, urządzeniach i instalacjach, na których zaniechanie pracy zagraża życiu i zdrowiu ludzkiemu lub bezpieczeństwu państwa. Także jednostki i służby mundurowe, odpowiadające za ochronę i sprawne działanie państwa nie mogą organizować strajku (bliższe informacje znajdziesz w art. 19.2. ustawy). Prawo do strajku nie przysługuje również pracownikom zatrudnionym w organach władzy państwowej, administracji rządowej i samorządowej, sądach oraz prokuraturze.

Warto też dodać, że w czasie strajku zorganizowanego zgodnie z przepisami ustawy pracownik zachowuje prawo do świadczeń z tytułu ubezpieczenia społecznego oraz uprawnień ze stosunku pracy z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia.

• Strajk ostrzegawczy – może być zorganizowany jednorazowo na czas nie dłuższy niż 2 godziny przed zakończeniem postępowania mediacyjnego, jeżeli przebieg mediacji uzasadnia ocenę, że nie doprowadzą one do rozwiązania sporu.

Pracownicy, którym nie przysługuje prawo do strajku, mogą stosować inne formy protestu, niezagrażające życiu lub zdrowiu ludzkiemu, bez przerywania pracy, a w obronie praw i interesów tej grupy pracowników związek zawodowy, działający w innym zakładzie pracy, może zorganizować tzw. strajk solidarnościowy na czas nie dłuższy niż połowa dnia roboczego.

• Referendum strajkowe

Aby akcja strajkowa była legalna, poza spełnieniem wyżej opisanych warunków, potrzebna jest zgoda załogi zakładu pracy na przeprowadzenie strajku. W tym celu związek przeprowadza głosowanie (referendum strajkowe). Strajk może zostać ogłoszony, jeżeli w referendum weźmie udział co najmniej 50% pracowników zakładu pracy, z których zwykła większość zagłosuje za jego ogłoszeniem. W przypadku strajku wielozakładowego potrzebna jest zgoda większości głosujących pracowników w poszczególnych zakładach pracy, które mają być objęte strajkiem, jeżeli w głosowaniu w każdym z tych zakładów weźmie udział co najmniej 50% pracowników. O formie głosowania decyduje związek prowadzący spór zbiorowy.

Listę mediatorów, zgodnie z ustawą o Rozwiązywaniu sporów zbiorowych, prowadzi minister właściwy do spraw pracy, w uzgodnieniu z organizacjami związkowymi oraz organizacjami pracodawców – reprezentatywnymi w rozumieniu ustawy z dnia 24 lipca 2015 r. o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego.

Wynagrodzenie mediatora za prowadzenie postępowania mediacyjnego jest uregulowane w rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z 8 grudnia 2004 r. 

STANDARDY PRACY MEDIATORA w sporach zbiorowych:

1. Mediator działa w oparciu o obowiązujące przepisy prawa, w szczególności o ustawę o rozwiązywaniu sporów zbiorowych.
2. Mediator organizuje i zarządza procesem mediacji. 
3. Mediator informuje strony o istocie i przebiegu mediacji. 
4. Mediator informuje strony o swojej roli w procesie mediacji. 
5. Mediator informuje strony o sposobie wynagrodzenia, który ma zamiar stosować. 
6. Mediator jest neutralny wobec przedmiotu sporu. 
7. Mediator jest bezstronny i niezależny od uczestników mediacji. 
8. Mediator dba o poufność mediacji. 
9. Mediator dba o wysoki poziom swoich kwalifikacji zawodowych.

MEDIATORZY z listy ministra właściwego do spraw pracy:

• WOJEWÓDZTWO DOLNOŚLĄSKIE

Bartnik Zbigniew

Calińska-Mayer Małgorzata

Gąsiorowski Adam

Kuszyk Michał

Nowak Jerzy Bernard

Pietrowska Lilianna

Sadowski Dariusz

Skrzypczak Grzegorz

• WOJEWÓDZTWO KUJAWSKO-POMORSKIE

Majchrzak Anna

• WOJEWÓDZTWO LUBELSKIE

Filipek-Kraczek Zofia

Najda Ryszard

Włodarczyk Wojciech

• WOJEWÓDZTWO LUBUSKIE

Rutkowski Roman

• WOJEWÓDZTWO ŁÓDZKIE

Gręda Przemysław

Jędrzejczak Jarosław

Laskowski Marian

Marweg Małgorzata

Menes Michał

Staniszewski Michał

• WOJEWÓDZTWO MAŁOPOLSKIE

Banasik-Brudny Kamila

Miłek Katarzyna

Porzuczek Barbara

Śladowski Zdzisław

• WOJEWÓDZTWO MAZOWIECKIE

Bednarczyk Andrzej

Bińkowski Jakub

Budzyk Andrzej

Doboszyńska Edyta

Dragon Agnieszka

Faruga Piotr

Galec Paweł

Hamerska Irena

Harasimowicz Tomasz

Jackiewicz Zbigniew

Jarosiński Adam

Kandziak Wioletta

Kloc Kazimierz

Korzuch Piotr

Kuczewska-Łaska Małgorzata

Latarski Lech

Marcinkowski Michał

Męcina Jacek

Nagel Wojciech

Saczuk Anna

Sokalski Marcin

Stalpińska Magdalena

Strecker Malwina

Śmigielski Paweł

Wellisz Anna

Żurek Zbigniew

• WOJEWÓDZTWO OPOLSKIE

Adaszyńska Marta

Dankowska Antonina

Gruszecki Jerzy

• WOJEWÓDZTWO PODKARPACKIE

Holska Małgorzata

Wawrzyszko Szymon

• WOJEWÓDZTWO PODLASKIE

Koper Piotr

Sitniewski Piotr

• WOJEWÓDZTWO POMORSKIE

Czapiewski Mirosław

Dubiela Ryszard

Gawinkowski Dawid

Gawroński Stefan

Kunc Lech

Plata-Przechlewski Jan

Polkowski Witold

Pszczólkowski Piotr

Serbinowicz Mirosław

Stankiewicz Wanda

Szordykowski Włodzimierz

• WOJEWÓDZTWO ŚLĄSKIE

Biłgorajski Artur

Budak Wiesław

Cichobłaziński Leszek

Dubrownik Piotr

Koziński Cezary

Kraus Krzysztof

Majcherek Damian

Mużelak Michał

Pawłowska-Rak Mariola

Płaza Ryszard

Potyrała Dariusz

Rykala Piotr

Salamon Dariusz

Siekaniec Arkadiusz

Sikora Andrzej

Szczęsny Małgorzata Maria

Wesołowski Adam

Węglarz Andrzej

• WOJEWÓDZTWO WARMIŃSKO-MAZURSKIE

Łuński Piotr

Podsiadło Tomasz

• WOJEWÓDZTWO WIELKOPOLSKIE

Bilińska-Fiałkowska Marzena

Jurałowicz Paweł

Małecki Krzysztof

Radziejewska Katarzyna

Wika Tomasz

Wiśniewski Olaf

• WOJEWÓDZTWO ZACHODNIOPOMORSKIE

Czyż Lechosław

Korkuć-Sawostianik Maria

Tyszkiewicz Rajmunda

Jeżeli pomiędzy pracownikami i pracodawcami istnieje konflikt, który ze względów formalnoprawnych nie może być rozpatrywany w ramach przepisów ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, a jego rozwiązanie jest istotne dla zachowania pokoju społecznego – rolę moderatorów pokoju społecznego mogą pełnić wojewódzkie rady dialogu społecznego (WRDS). Mają one m.in. kompetencje do rozpatrywania spraw konfliktowych. Zadania WRDS reguluje ustawa z dnia 24 lipca 2015 r. o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu (link do ustawy,  Krajowych aktów prawnych)

Po zgłoszeniu sprawy przez uprawnione do tego strony, wojewódzka rada wyraża opinię lub podejmuje uchwałę o konieczności wyznaczenia osoby z misją dobrej woli, którą będzie osoba z Listy mediatorów przy ministrze właściwym do spraw pracy. Osoba z misją dobrej woli pomaga stronom konfliktu w osiągnięciu porozumienia, jednak jej działania nie mają charakteru postępowania mediacyjnego prowadzonego w ramach ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych.

W wyjątkowych przypadkach, jeżeli wymaga tego interes społeczny, przewodniczący wojewódzkiej rady dialogu społecznego może samodzielnie – bez konieczności zwoływania posiedzenia WRDS – zadecydować o potrzebie wyznaczenia osoby z misją dobrej woli i wystąpić do ministra właściwego do spraw pracy z wnioskiem o wskazanie mediatora, który misję tę przeprowadzi.