W Unii Europejskiej uznaje się, że edukacja (kształcenie i szkolenie) jest niezbędna dla rozwoju współczesnego społeczeństwa i gospodarki opartej na wiedzy. Włączenie szkolenia w ramy edukacji powoduje, że jest ona rozumiana szeroko – nie ogranicza się do kształcenia w szkołach i uczelniach, ale obejmuje wszelkie formy działań edukacyjnych poza systemami edukacji, w tym zwłaszcza działań na rzecz doskonalenia kwalifikacji zawodowych oraz poszerzających uczestnictwo w kulturze i społeczeństwie obywatelskim.

Strategia UE podkreśla rolę współpracy państw członkowskich w kształceniu i szkoleniu oraz uczenia się od siebie nawzajem. Współpraca europejska w zakresie kształcenia i szkolenia zyskała impuls od czasu przyjęcia Strategii Lizbońskiej w 2000 r. i jest kontynuowana w ramach strategii Europa 2020. Program nadrzędny UE koncentruje się na wzroście gospodarczym, zatrudnienia oraz poprawie spójności społecznej. Współpraca europejska w zakresie kształcenia i szkolenia odgrywa w tym programie istotną rolę dając fundament wiedzy, umiejętności i innowacyjności jako najbardziej wartościowym aktywom Europy, szczególnie w świetle rosnącej konkurencji światowej.

Zgodnie z art. 165 i 166 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej edukacja pozostaje w wyłącznych kompetencjach państw członkowskich. Traktat przyznaje UE jedynie miękkie kompetencje w tych obszarach, głównie skupiające się na koordynacji, uzupełnianiu i wspomaganiu działań państw członkowskich. Współpraca w tych obszarach odbywa się głównie za pomocą tzw. Otwartej Metody Koordynacji.

W Traktacie przewidziano, że Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej (ministrów ds. edukacji) przyjmują środki zachęcające, z wyłączeniem jakiejkolwiek harmonizacji przepisów ustawowych i wykonawczych państw członkowskich, służące realizacji celu głównego tj. rozwoju edukacji o wysokiej jakości.

Działania UE dotyczą:

• rozwoju wymiaru europejskiego w edukacji, zwłaszcza przez nauczanie i upowszechnianie języków państw członkowskich,
• sprzyjania mobilności studentów i nauczycieli, między innymi poprzez zachęcanie do akademickiego uznawania dyplomów i okresów studiów,
• określania i wdrażania strategicznych ram europejskiej współpracy w zakresie kształcenia i szkolenia.

Więcej informacji:
http://ec.europa.eu/policies/culture_education_youth_pl.htm
http://ec.europa.eu/education/index_en.htm

Strategia Europa 2020

17 czerwca 2010 r. Rada Europejska przyjęła konkluzje ustanawiające strategię wzrostu „Europa 2020” na okres dziesięciu lat. W zmieniającym się świecie Unii potrzebna jest inteligentna i zrównoważona gospodarka sprzyjająca włączeniu społecznemu. Równoległa praca nad tymi trzema priorytetami powinna pomóc Unii i państwom członkowskim w uzyskaniu wzrostu zatrudnienia oraz zwiększeniu produktywności i spójności społecznej. Unia wyznaczyła sobie konkretny plan obejmujący pięć wymiernych celów w zakresie zatrudnienia, innowacji, edukacji, włączenia społecznego oraz zmian klimatu/energii, które należy osiągnąć do 2020 r. W każdym z tych obszarów wszystkie państwa członkowskie wyznaczyły z kolei własne cele krajowe, które powinny składać się na osiągnięcie celów UE. Konkretne działania na poziomie zarówno unijnym, jak i krajowym wzmacniają realizację strategii europejskiej.

Cel wymierny, który wyznacza strategia Europa 2020 w zakresie edukacji dotyczy podniesienia poziomów wykształcenia – w szczególności poprzez:

• zmniejszenie odsetka młodzieży nie kontynuującej naukę, tak aby w roku 2020 był on mniejszy od 10%,
• zwiększenie do roku 2020 odsetka osób w wieku 30-34 lat z wykształceniem wyższym lub równoważnym do co najmniej 40%.

Więcej informacji

Ramy współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia do 2020 r. zostały określone w konkluzjach Rady z dnia 12 maja 2009 r. w sprawie strategicznych ram Europejskiej współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia („ET 2020”). Konkluzje Rady zawierają cele strategiczne europejskiej współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia do 2020 roku. Są one następujące:

•  urzeczywistnienie uczenia się przez całe życie i mobilności edukacyjnej,
• poprawienie jakości oraz skuteczności kształcenia i szkolenia,
• promowanie równości, spójności społecznej i aktywności obywatelskiej,
• zwiększanie kreatywności i innowacyjności na wszystkich poziomach kształcenia i szkolenia.

Nakreślonym powyżej celom strategicznym towarzyszy siedem poziomów odniesienia – tzw. benchmarków, wyznaczających średni europejski wynik do osiągnięcia do roku 2020, przy czym państwa członkowskie mogą ustalać własne poziomy odniesienie według swoich możliwości i celów (pierwsze dwa benchmarki wyznaczone zostały jako wymienione wyżej cele wymierne strategii Europa 2020 w zakresie edukacji):
1/      odsetek młodzieży nie kontynuującej naukę powinien być mniejszy niż 10%,
2/      odsetek 30-34-latków z wykształceniem wyższym lub równoważnym powinien wynosić co najmniej 40%,
3/      co najmniej 95% dzieci między 4 rokiem życia a wiekiem rozpoczynania obowiązkowej nauki w szkole powinno uczestniczyć w edukacji przedszkolnej,
4/      odsetek 15-latków ze niskimi osiągnieciami w czytaniu, matematyce i naukach przyrodniczych powinien być mniejszy niż 15%,
5/      co najmniej 15% dorosłych powinno uczestniczyć w kształceniu lub szkoleniu (w ciągu 4 tygodni przed badaniem),
6/      w zakresie mobilności edukacyjnej:

• co najmniej 20% osób kończących studia wyższe w UE powinno mieć za sobą okres nauki lub szkolenia za granicą związany ze studiami wyższymi (w tym praktyki zawodowe), odpowiadający co najmniej 15 punktom ECTS lub trwający co najmniej trzy miesiące,

 

• co najmniej 6% osób w wieku 18-34 lat posiadających kwalifikacje w zakresie kształcenia i szkolenia zawodowego powinno mieć za sobą okres nauki lub szkolenia za granicą związany z kształceniem i szkoleniem zawodowym (w tym z praktykami zawodowymi), trwający co najmniej dwa tygodnie lub mniej, jeżeli jest poświadczony dokumentem Europass,

7/      powinno być zatrudnionych co najmniej 82% absolwentów szkół w wieku 20-34 lat, którzy ukończyli kształcenie lub szkolenie co najwyżej 3 lata przed rokiem odniesienia.

Obecnie trwają prace w UE nad określeniem ósmego poziomu odniesienia dotyczącego pożądanego na rok 2020 i jednocześnie mierzalnego poziomu kompetencji w zakresie języków obcych.
Więcej informacji: http://europa.eu/legislation_summaries/education_training_youth/general_framework/ef0016_pl.htm

Otwarta Metoda Koordynacji

W związku z tym, że edukacja i młodzież należą do wyłącznej kompetencji państw członkowskich, współpraca w tych obszarach odbywa się głównie za pomocą Otwartej Metody Koordynacji. Jest to międzyrządowa metoda zarządzania w Unii Europejskiej opierająca się na dobrowolnej współpracy państw członkowskich. Otwarta koordynacja odbywa się na poziomie ponadkrajowym, lecz z ograniczonym udziałem instytucji Unii Europejskiej. Komisja Europejska pełni najczęściej rolę koordynatora lub spoiwa działań państw uczestniczących w danej kooperacji – pomaga w zbieraniu, analizowaniu oraz wymianie informacji i doświadczeń.

Otwarta koordynacja polega na m.in. określaniu wytycznych dla całej UE, przyjęciu wspólnych celów, w czym pomagają jakościowe i ilościowe wyznaczniki dla państw uczestniczących, określeniu poziomów odniesienia (benczmarków), które następnie służą do porównywania własnych osiągnięć z przykładami najlepszych rozwiązań wypracowanych przez inne państwa członkowskie, uzgodnieniu sposobów i terminów regularnego monitoringu osiągniętych rezultatów, przełożeniu wspólnych wytycznych przez państwa członkowskie na konkretne plany i polityki krajowe i regionalne, które wyznaczają cele krajowe w poszczególnych dziedzinach, okresowym monitoringu, ocenie partnerskiej i wzajemnym przeglądzie sytuacji/wyników działań.

Cały ten proces służy wymianie doświadczeń i wzajemnemu uczeniu się krajów członkowskich.
Więcej informacji: http://ec.europa.eu/education/index_en.htm

Program Erasmus+

1 stycznia 2014 r. ruszył program Erasmus+, wspierający edukację, szkolenia, inicjatywy młodzieżowe oraz sportowe w całej Europie. Jest to ustanowiony na lata 2014-20120 odpowiednik dotychczasowych programów, m.in. Uczenie się przez całe życie, Młodzież w działaniu, Erasmus Mundus, Tempus i Jean Monnet. Zakres programu Erasmus+ poszerzono o wsparcie dla inicjatyw sportowych. Erasmus+ wprowadza wiele ułatwień , służących łatwiejszemu dostępowi do funduszy edukacyjnych. Nowy program ma być odpowiedzią na wyzwania zidentyfikowane w strategii Europa 2020, stanowiąc wsparcie ze strony Unii na rzecz rozwoju krajowych systemów kształcenia i szkolenia oraz podnoszenia poziomu umiejętności obywateli, a także wspierając państwa członkowskie w rozwiazywaniu problemu wysokiego bezrobocia wśród młodzieży.

W programie Erasmus+ sektory edukacji i szkoleń oraz sektor młodzieży będą realizowały trzy kluczowe akcje:

• Akcja 1: Mobilność edukacyjna
• Akcja 2: Współpraca na rzecz innowacji i dobrych praktyk
• Akcja 3: Wsparcie w reformowaniu polityk

Więcej informacji:
www.erasmusplus.org.pl
www.frse.org.pl