Studia podyplomowe w świetle przepisów ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (art. 160 i 163)

Studia podyplomowe są inną niż studia (tj. pierwszego stopnia, drugiego stopnia, jednolite studia magisterskie) formą kształcenia, na którą przyjmowani są kandydaci posiadający dyplom ukończenia studiów co najmniej pierwszego stopnia. Do ich prowadzenia są uprawnione: uczelnie (publiczne i niepubliczne), instytuty badawcze oraz instytuty Polskiej Akademii Nauk. 

• Wykaz podmiotów systemu szkolnictwa wyższego i nauki w Polsce, w tym uczelni publicznych i niepublicznych, instytucji naukowych 

Co istotne, do prowadzenia przyjęć na studia podyplomowe są uprawnione wyłącznie podmioty  posiadające status działających, co wyklucza możliwość prowadzenia przyjęć na te studia np. przez uczelnię pozostającą w likwidacji. 

Prowadzenie studiów podyplomowych nie wymaga zgody Ministra Edukacji i Nauki. Ministerstwo nie prowadzi rejestru/wykazu studiów podyplomowych. 

Osoba, która ukończyła studia podyplomowe, otrzymuje świadectwo ukończenia studiów podyplomowych. Wzór świadectwa określa podmiot prowadzący te studia, mając na uwadze wymagania określone w rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 12 września 2018 r. w sprawie dokumentów wydawanych w związku z przebiegiem lub ukończeniem studiów podyplomowych i kształcenia specjalistycznego (Dz. U. poz. 1791).

Podmioty prowadzące studia podyplomowe samodzielnie opracowują programy tych studiów oraz są odpowiedzialne za realizację procesu kształcenia (w tym jego dokumentowanie) i jakość kształcenia na tych studiach. Ministerstwo nie dokonuje merytorycznej oceny programów studiów podyplomowych. Program studiów podyplomowych musi być zgodny z przepisami ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, w tym w zakresie czasu trwania tych studiów (nie krócej niż 2 semestry), umożliwienia uzyskania co najmniej 30 punktów ECTS oraz kwalifikacji cząstkowych na poziomie 6, 7 albo 8 Polskiej Ramy Kwalifikacji (PRK). 

Studia podyplomowe przygotowujące do wykonywania zawodu nauczyciela

Szczególne regulacje dotyczą kształcenia na studiach podyplomowych przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela (tzw. studia kwalifikacyjne). Są one zawarte w rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 25 lipca 2019 r. w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela. Określa ono m. in. wymagania dotyczące uczestników takich studiów podyplomowych, czasu ich trwania (nie krócej niż 3 semestry), a także warunki prowadzenia zajęć z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość. 

Przypominamy, że zajęcia z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość na studiach podyplomowych przygotowujących do wykonywania zawodu nauczyciela mogą być prowadzone w wymiarze wynikającym ze standardu kształcenia. Praktyki zawodowe nie mogą być prowadzone z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość. 

Zmiany w standardzie kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela (załącznik nr 1)

1 października 2023 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki zmieniające rozporządzenie w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela. Wprowadza ono zmiany w załączniku nr 1 do rozporządzenia z dnia 25 lipca 2019 r., które ma zastosowanie do kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela przedmiotu, nauczyciela teoretycznych przedmiotów zawodowych, nauczyciela praktycznej nauki zawodu, nauczyciela prowadzącego zajęcia i nauczyciela psychologa.

Konieczność wprowadzenia zmian wynikała z potrzeby uspójnienia wymagań dotyczących kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela z wymaganiami dotyczącymi kwalifikacji nauczycieli określonymi w nowym rozporządzeniu Ministra Edukacji i Nauki w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli.

Osoby zatrudniane na stanowiskach nauczycieli uzyskiwały wykształcenie wyższe w różnym czasie, różnym zakresie i w ramach różnych przepisów dotyczących wymaganych kwalifikacji, jak i przepisów dotyczących kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela. Dlatego też w nowym rozporządzeniu w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli jako jedno z wymagań umożliwiających uzyskanie kwalifikacji do wykonywania tego zawodu przewiduje się ukończenie studiów podyplomowych. 

W rozporządzeniu w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela wprowadzono zmiany w części I ust. 2.7 załącznika nr 1 polegające na rozszerzeniu zakresu rozwiązań umożliwiających uzyskanie w ramach studiów podyplomowych kwalifikacji wymaganych do wykonywania zawodu nauczyciela. 

Kwalifikacje do wykonywania zawodu nauczyciela można obecnie uzyskać po ukończeniu studiów podyplomowych w zakresie: 

1. przygotowania psychologiczno-pedagogicznego i dydaktycznego do nauczania przedmiotu lub prowadzenia zajęć dla nieposiadających tego przygotowania absolwentów:

• studiów pierwszego stopnia i studiów drugiego stopnia lub jednolitych studiów magisterskich na kierunku studiów, których program określał efekty uczenia się w kategoriach wiedzy i umiejętności obejmujące treści nauczania określone w podstawie programowej kształcenia ogólnego w zakresie nauczanego przedmiotu lub treści prowadzonych zajęć,
• studiów drugiego stopnia rozpoczętych przed rokiem akademickim 2019/2020 na kierunku studiów, których program określał efekty uczenia się w kategoriach wiedzy i umiejętności obejmujące treści nauczania określone w podstawie programowej kształcenia ogólnego w zakresie nauczanego przedmiotu lub treści prowadzonych zajęć,
• studiów pierwszego stopnia, studiów drugiego stopnia lub jednolitych studiów magisterskich 
• w zakresie języka regionalnego na kierunku studiów, których program określał efekty uczenia się w kategoriach wiedzy i umiejętności obejmujące treści nauczania określone w podstawie programowej tego języka;

2. przygotowania psychologiczno-pedagogicznego i dydaktycznego do nauczania teoretycznych przedmiotów zawodowych lub praktycznej nauki zawodu dla nieposiadających tego przygotowania absolwentów studiów pierwszego stopnia, studiów drugiego stopnia lub jednolitych studiów magisterskich na kierunku studiów, których program określał efekty uczenia się w kategoriach wiedzy i umiejętności obejmujące treści nauczania określone w podstawie programowej kształcenia w danym zawodzie w zakresie nauczanego przedmiotu lub treści prowadzonych zajęć;
3. przygotowania merytorycznego, psychologiczno-pedagogicznego i dydaktycznego dla absolwentów:

• studiów pierwszego stopnia i studiów drugiego stopnia lub jednolitych studiów magisterskich na kierunku studiów, których program określał efekty uczenia się w kategoriach wiedzy i umiejętności obejmujące treści nauczania odpowiadające wymaganiom ogólnym określonym w podstawie programowej kształcenia ogólnego w zakresie nauczanego przedmiotu lub treści prowadzonych zajęć – w przypadku nauczyciela przedmiotu lub nauczyciela prowadzącego zajęcia,
• studiów pierwszego stopnia, studiów drugiego stopnia lub jednolitych studiów magisterskich na kierunku studiów, których program nie określał efektów uczenia się w kategoriach wiedzy i umiejętności obejmujących treści nauczania określone w podstawie programowej kształcenia w danym zawodzie w zakresie nauczanego przedmiotu lub treści prowadzonych zajęć – w przypadku nauczyciela teoretycznych przedmiotów zawodowych lub nauczyciela praktycznej nauki zawodu;

4. przygotowania merytorycznego i dydaktycznego do nauczania kolejnego przedmiotu lub prowadzenia kolejnych zajęć dla posiadających przygotowanie merytoryczne, psychologiczno-pedagogiczne, w zakresie podstaw dydaktyki i emisji głosu oraz przygotowanie dydaktyczne do nauczania przedmiotu lub prowadzenia zajęć absolwentów:

• studiów pierwszego stopnia i studiów drugiego stopnia lub jednolitych studiów magisterskich na kierunku studiów, których program określał efekty uczenia się w kategoriach wiedzy i umiejętności obejmujące treści nauczania odpowiadające wymaganiom ogólnym określonym w podstawie programowej kształcenia ogólnego w zakresie nauczanego przedmiotu lub treści prowadzonych zajęć,
• studiów pierwszego stopnia, studiów drugiego stopnia lub jednolitych studiów magisterskich na kierunku studiów, których program nie określał efektów uczenia się w kategoriach wiedzy i umiejętności obejmujących treści nauczania określone w podstawie programowej kształcenia w danym zawodzie w zakresie nauczanego przedmiotu lub treści prowadzonych zajęć, 
• studiów pierwszego stopnia lub studiów drugiego stopnia prowadzonych zgodnie z wymaganiami dotyczącymi kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela określonymi w rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 17 stycznia 2012 r. w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela (Dz. U. poz. 131), rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 września 2004 r. w sprawie standardów kształcenia nauczycieli (Dz. U. poz. 2110) albo rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 23 września 2003 r. w sprawie standardów kształcenia nauczycieli (Dz. U. poz. 1655) na kierunku studiów, których program obejmował wymagania odpowiadające wymaganiom ogólnym określonym w podstawie programowej kształcenia ogólnego w zakresie nauczanego przedmiotu lub treści prowadzonych zajęć;

5. przygotowania pedagogicznego do wykonywania zawodu nauczyciela psychologa dla absolwentów studiów pierwszego stopnia i studiów drugiego stopnia lub jednolitych studiów magisterskich na kierunku psychologia;
6. przygotowania psychologiczno-pedagogicznego i dydaktycznego do nauczania języka obcego dla nieposiadających tego przygotowania absolwentów studiów pierwszego stopnia, studiów drugiego stopnia lub jednolitych studiów magisterskich na kierunku studiów, których program nie określał efektów uczenia się w kategoriach wiedzy i umiejętności obejmujących treści nauczania określone w podstawie programowej języka obcego nowożytnego, a którzy legitymują się znajomością tego języka odpowiednią do wymagań określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2023 r. poz. 984, z późń. zm.) i potwierdzoną zgodnie z tymi przepisami lub ukończyli studia w państwie, w którym językiem urzędowym jest ten język – do nauczania języka obcego.