Fundusz Modernizacyjny

W ramach wsparcia realizacji celów polityki energetyczno-klimatycznej UE do roku 2030 w krajach UE, gdzie PKB per capita jest niższe niż 60% średniej dla całej UE (względem roku 2013), na mocy art. 10d dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/410, w celu wzmocnienia efektywnych pod względem kosztów redukcji emisji oraz inwestycji niskoemisyjnych, stworzono nowy instrument finansowania modernizacji systemu energetycznego i poprawy efektywności energetycznej, tzw. Fundusz Modernizacyjny (FM). Instrument ten będzie działał w latach 2021-2030 i zasilony będzie środkami ze sprzedaży 4,5% ogólnej puli uprawnień do emisji CO2 w ramach unijnego systemu handlu emisjami, tzw. EU-ETS. Sprzedaż tych uprawnień będzie dokonywana w półrocznych transzach przez Europejski Bank Inwestycyjny (EBI).

Nowa Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/959 z dnia 10 maja 2023 r. zmieniła dyrektywę 2003/87/WE ustanawiającą system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych w Unii oraz decyzję (UE) 2015/1814  w sprawie ustanowienia i funkcjonowania rezerwy stabilności rynkowej dla unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych.

Na mocy zapisów nowej dyrektywy wartość FM została zwiększona o dodatkowe 2,5% puli uprawnień, ponadto trzy dodatkowe państwa członkowskie – tj. Grecja, Portugalia i Słowenia zostały zakwalifikowane do współfinansowania inwestycji dotyczących poprawy efektywności energetycznej/redukcji emisji gazów cieplarnianych w ramach FM.

W związku z w/w nowelizacją dyrektywy EU ETS środki FM zostaną rozdysponowane na 13 krajów członkowskich, z czego Polsce przypada obecnie 34,2% dostępnej puli środków. Wartość ostatecznej puli środków FM zależeć będzie od aktualnej ceny uprawnień do emisji.

Mechanizm funkcjonowania FM w Polsce został implementowany w ramach ustawy o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych. Zgodnie z ustawą funkcję Krajowego Operatora Funduszu Modernizacyjnego pełni Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
(NFOŚiGW), natomiast środki z FM stanowią przychody NFOŚiGW gromadzone na dedykowanym rachunku NFOŚiGW. Finansowanie inwestycji ze środków FM odbywa się w ramach programów priorytetowych NFOŚiGW. Dofinansowanie przedsięwzięć przewidziano zarówno w formie zwrotnej, jak i bezzwrotnej.

Nowelizacja dyrektywy Parlamentu Europejskiego wprowadziła również zmiany w zakresie przedsięwzięć wskazanych jako tzw. obszary priorytetowe w ramach których beneficjenci mogą ubiegać się o dofinansowanie. Obecnie co najmniej 80%  środków finansowych w ramach 2% puli podstawowej oraz 90% w ramach dodatkowej puli 2,5% środków finansowych z Funduszu Modernizacyjnego wykorzystuje się do wspierania inwestycji w:

a) produkcję i wykorzystywanie energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych, w tym wodoru odnawialnego;

b) ogrzewanie i chłodzenie z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii;

c) zmniejszenie ogólnego zużycia energii poprzez efektywność energetyczną, między innymi w przemyśle, sektorze transportu, sektorze budowlanym, sektorze rolnictwa i sektorze gospodarki odpadami;

d) magazynowanie energii i modernizację sieci energetycznych, w tym zarządzanie popytem, rurociągi należące do systemów lokalnego ogrzewania, sieci przesyłu energii elektrycznej oraz zwiększenie połączeń międzysystemowych między państwami członkowskimi i rozbudowę infrastruktury na potrzeby mobilności bezemisyjnej;

e) wsparcie gospodarstw domowych o niskich dochodach, w tym na obszarach wiejskich i w regionach oddalonych, w celu rozwiązania problemu ubóstwa energetycznego oraz modernizacji ich systemów ogrzewania; oraz

f) sprawiedliwą transformację w regionach uzależnionych od węgla w państwach członkowskich będących beneficjentami, tak aby utrzymując dialog ze społeczeństwem obywatelskim i z partnerami społecznymi, wspierać zmianę miejsca zatrudnienia, przekwalifikowanie i podnoszenie kwalifikacji pracowników, edukację, inicjatywy na rzecz zatrudnienia oraz przedsiębiorstwa typu start-up, w sposób spójny z odpowiednimi działaniami uwzględnionymi przez państwa członkowskie w ich terytorialnych planach sprawiedliwej transformacji.

Jeśli inwestycje planowane do finansowania w ramach wybranych programów priorytetowych NFOŚiGW zostaną potwierdzone, jako należące do jednego z obszarów priorytetowych, to skorzystają z prostszej ścieżki udzielania finansowania. Po pozytywnym zaopiniowaniu projektu Programu Priorytetowego przez MKIŚ propozycja programu przedkładana jest do EBI; po potwierdzeniu przez EBI, że inwestycja należy do obszarów priorytetowych program priorytetowy po akceptacji Zarządu i/lub Rady Nadzorczej jest kierowany do wdrażania (organizacja naboru wniosków, ocena wniosków/projektów, prowadzenie zawartych umów).

Inwestycje, które nie należą do obszarów priorytetowych, muszą zostać poddane ściślejszej kontroli, w tym ocenie przez Komitet Inwestycyjny i EBI ich technicznej wykonalności, finansowej rentowności oraz możliwości osiągnięcia w ramach ich realizacji planowanych redukcji emisji.

Nowelizacja dyrektywy EU ETS kładzie obecnie szczególny nacisk na przeprowadzenie konsultacji społecznych. W przypadku propozycji projektów i programów na dużą skalę, oraz przeglądu planowanych inwestycji konsultacje są wymagane przed złożeniem ich do EBI. Państwa członkowskie organizują konsultacje zgodnie ze swoimi przepisami krajowymi. Mają swobodę w zakresie identyfikacji odpowiednich zainteresowanych stron i odpowiedniego czasu trwania konsultacji.

Zapraszamy do bieżącego śledzenia strony internetowej NFOŚiGW gdzie zostaną zamieszczone szczegółowe informacje o programach oraz zasadach udziału w poszczególnych naborach wniosków o dofinansowanie.