Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad

W tym celu zorganizowaliśmy hybrydowe spotkanie, w którym uczestniczyło łącznie ponad 100 przedstawicieli interesariuszy, w tym dr Dominik Rozkrut, Prezes Głównego Urzędu Statystycznego (GUS), Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej, Jacek Oko, a także przedstawiciele Ministerstwa Infrastruktury, Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej oraz Ministerstwa Finansów - Krajowej Administracji Skarbowej. Na spotkaniu obecni byli również zarządcy dróg samorządowych, inżynierowie ruchu, a także przedstawiciele sektora lotniczego (Centralny Port Komunikacyjny, Przedsiębiorstwo Państwowe „Porty Lotnicze”), kolejowego (PKP Polskie Linie Kolejowe, PKP Cargo, Urząd Transportu Kolejowego) oraz Centrum Unijnych Projektów Transportowych (CUPT). Wzięli w nim również udział przedstawiciele służb, a także reprezentanci samorządów, instytutów badawczych i świata naukowego (w tym prof. Andrzej Szarata, Dziekan Wydziału Inżynierii Lądowej Politechniki Krakowskiej) oraz pracownicy GDDKiA. 

Generalne Pomiary Ruchu są w Polsce podstawowym źródłem informacji o ruchu drogowym. Pozyskiwane na ich podstawie dane są niezbędne administracji drogowej dla realizacji zadań związanych z zarządzaniem, utrzymaniem i planowaniem rozwoju sieci dróg, a także do analiz środowiskowych i ekonomicznych. 

Wyniki pomiarów ruchu są wykorzystywane między innymi do podejmowania decyzji o budowie nowych dróg i przebudowie istniejących odcinków, czy opracowywania projektów organizacji ruchu. Na ich podstawie określane są wskaźniki ekonomiczne, decydujące o realizacji inwestycji lub jej zaniechaniu. Dane uzyskane z GPR są wykorzystywane przy podejmowaniu decyzji związanych z klasyfikacją dróg, ustalaniem ich ciągów oraz priorytetów w sieci drogowej, zarówno na poziomie krajowym, jak i międzynarodowym. Wyniki pomiarów wykorzystywane są także m.in. przez CUPT, Centralny Port Komunikacyjny (CPK) czy PKP Polskie Linie Kolejowe. Korzystają z nich również inne instytucje w realizowanych przez nie zadaniach, m.in. Policja, samorządy, Główny Inspektorat Transportu Drogowego, GUS oraz uczelnie i jednostki naukowe. 

Pomiary ruchu, których przykład stanowi GPR, obejmujący kompleksową sieć dróg krajowych w Polsce, dostarczają informacji o ruchu drogowym, które wykorzystywane są następnie na szereg różnych sposobów. Dane z pomiarów ruchu stanowią m.in. jedną z wielu podstawowych informacji stosowanych w procesie modelowania ruchu drogowego.  

Modelowanie ruchu drogowego to zastosowanie języka matematycznego do opisywania zachowań użytkowników danej infrastruktury komunikacyjnej. Podstawę stanowi tutaj model ruchu, odwzorowujący relacje pomiędzy poszczególnymi użytkownikami danej sieci transportowej (np. pojazdy, osoby, transport zbiorowy) a innymi czynnikami wpływającymi na tych użytkowników (np. zagospodarowanie przestrzenne, system transportowy, zachowania i motywacje użytkowników).  

Modele ruchu są następnie wykorzystywane do symulowania rzeczywistych oraz prognozowanych warunków i natężeń ruchu na danej sieci transportowej. W związku z tym, aby prognozy ruchu były jak najbardziej prawdopodobne, niezbędne jest opracowanie efektywnego i wiarygodnego modelu ruchu. Ten model z kolei musi korzystać z odpowiedniej jakości rzeczywistych informacji o wielkości ruchu na analizowanej sieci transportowej. 

GDDKiA bardzo szeroko wykorzystuje zebrane podczas pomiaru dane. Korzystamy z nich m.in. do planowania sieci transportowych, przy tworzeniu i ocenie prognoz ruchu. Dane służą nam również przy utrzymaniu sieci drogowej i w zarządzaniu ruchem. Wykorzystywane są do planowania koniecznych prac remontowych, przy ocenie projektów organizacji ruchu, obliczaniu przepustowości czy też do określania lokalizacji elementów systemów zarządzania ruchem. Wyniki GPR to także cenne źródło danych do analiz ekonomicznych, oceny efektywności inwestycji i rozliczania poniesionych wydatków. Korzystamy z nich także m.in. do analiz bezpieczeństwa ruchu drogowego (BRD). 

Podczas spotkania, przedstawiciele GUS, CUPT, CPK, Urzędu Transportu Kolejowego (UTK) oraz Politechniki Warszawskiej przedstawili sposób i zakres wykorzystywania wyników GPR oraz zbieranych danych.  

Prezes GUS, dr Dominik Rozkrut, wskazał, że wyniki GPR są istotnym wkładem do danych, dotyczących transportu drogowego w Polsce. Podkreślił też dobrą współpracę pomiędzy GUS a GDDKiA. 

Pani Ewa Zofka, Zastępca Dyrektora w Departamencie Analiz Transportowych CUPT, wskazała, że dane z GPR wykorzystywane są w pracach nad krajowym modelem ruchu, do przekrojowego sprawdzania wyników generowanych przez ten model. W swojej prezentacji wyraźnie rozdzieliła od siebie kwestie pomiarów ruchu oraz modeli ruchu. GPR dostarcza informacji o liczbie pojazdów na poszczególnych odcinkach dróg, natomiast krajowy model ruchu dodatkowo odpowiada na pytanie skąd przyjechał dany samochód oraz dokąd pojedzie. Wskazuje również trasę oraz prawdopodobną motywację podróży. Przy czym, aby model możliwie jak najdokładniej odpowiadał na stawiane przed nim pytania, niezbędne jest zbieranie dodatkowych danych, innych niż natężenie ruchu na odcinkach. Tego typu dane mogą być pozyskane z dodatkowych badań i analiz ruchu, np. ankiet źródło-cel, czy ogólnopolskich kompleksowych badań ruchu. Obecnie CUPT i GDDKiA ściśle ze sobą współpracują przy pracach nad Zintegrowanym Modelem Ruchu, a Pani Dyrektor Zofka zaapelowała na spotkaniu o stosowanie tego modelu również przez inne instytucje. 

Dla CPK dane z GPR to wkład do Pasażerskiego Modelu Transportowego (PMT) oraz prac studialnych dla nowych linii kolejowych. PMT uwzględnia różne środki transportu, w tym ruch indywidualny na drogach, przewozy autobusowe i ruch lotniczy. Pozwala to na wiarygodną i spójną dla całego obszaru Polski prognozę zmian, jakie przyniesie realizacja inwestycji związanych z budową CPK.  

Urząd Transportu Kolejowego wykorzystuje dane GPR m.in. do rozwoju transportu intermodalnego oraz badania możliwości przeniesienia ładunków z dróg na kolej (zarówno kontenerów, jak i naczep lub całych zestawów samochodowych na długich trasach). 

Dr Tomasz Dybicz z Politechniki Warszawskiej wskazał, że wyniki GPR znajdują zastosowanie również do aktualizacji Intermodalnego Krajowego Modelu Ruchu, który został zbudowany w 2019 r. przez konsorcjum Politechniki Warszawskiej i Politechniki Krakowskiej w ramach Programu RID - Rozwój Innowacji Drogowych (Program RID jest wspólnym przedsięwzięciem GDDKiA i Narodowego Centrum Badań i Rozwoju). Ponadto zaprezentował możliwości zastosowania danych od operatorów sieci komórkowych do określania kierunków podróży użytkowników sieci transportowych, co mogłoby w pewnym stopniu zastąpić kompleksowe badania ruchu. Dodatkowo przedstawił wykorzystanie danych z tzw. sondowania pojazdów (dane od operatorów flotowych oraz dostawców systemów nawigacyjnych) do szacowania prędkości pojazdów na wybranych odcinkach sieci drogowej, a w konsekwencji do przeprowadzania analiz niezawodności sieci i warunków ruchu. 

Przygotowując się do kolejnego pomiaru, możemy poszerzyć jego zakres o proponowane przez pozostałych interesariuszy dane. Przykładowo, poza pomiarem ruchu, możliwe jest zlecenie badań ruchu tranzytowego, wykorzystujących np. dane z systemu rozpoznającego tablice rejestracyjne pojazdów, jak też od operatorów sieci komórkowych. Źródłem wiedzy mogą być też ankiety skierowane do użytkowników dróg. Z kolei pomiary prędkości z systemu sondowania pojazdów umożliwiłyby znaczący postęp w zakresie prowadzenia analiz i powiększyły dostępny zasób wiedzy, dotyczący funkcjonowania sieci drogowej. 

W trakcie GPR 2025 planujemy zwiększyć udział pomiarów prowadzonych w sposób automatyczny lub półautomatyczny, z wykorzystaniem również kamer GDDKiA służących m.in. do monitorowania pasa drogowego. Wykluczamy możliwość realizacji pomiarów w sposób ręczny oraz z wykorzystaniem liczników automatycznych wykonawców. Planujemy też wykorzystać platformę webową do planowania pomiarów, nadzoru nad ich realizacją oraz do wymiany danych i wyników pomiędzy GDDKiA, podmiotem opracowującym wyniki pomiaru oraz wykonawcami pomiarów w terenie. Wykorzystamy również specjalne narzędzia analityczne (w tym oprogramowanie GIS) do bieżącej weryfikacji wyników. 

Powołana zostanie grupa robocza, która przy udziale zewnętrznych interesariuszy będzie przygotowywać założenia do GPR 2025. Wytyczne do przeprowadzenia pomiaru planujemy opublikować w III kw. br., a w II i III kw. 2024 r. zamierzamy wyłonić podmiot opracowujący jego wyniki oraz wykonawców pomiaru w terenie. Wstępne wyniki pomiaru poznalibyśmy już w II kw. 2025 r., po trzech pierwszych dniach pomiarowych, a pełne w I kw. 2026 r. 

Za prekursora pomiarów ruchu drogowego przyjmuje się Francję, która już w 1844 roku rozpoczęła pierwsze tego typy analizy, a później powtarzała je co kilka lat. Pierwszą stosowaną jednostką pomiarową była liczba zaprzęgów konnych.  

W Polsce pomiary ruchu na początku koncentrowały się w miastach, gdzie liczono ruch na głównych traktach miejskich w okresach wzmożonej aktywności ludności, takich jak zjazdy sejmików, targi i odpusty. Regularne pomiary ruchu miejskiego zaczęto organizować w okresie międzywojennym XX w. Pierwsze pozamiejskie badanie przeprowadzono w 1926 roku i powtórzono trzykrotnie w odstępie czterech lat. Po II Wojnie Światowej pomiary ruchu drogowego wznowiono w 1954 roku, a w 1965 roku przeprowadzony został pierwszy po wojnie pomiar ruchu na całej sieci dróg publicznych według metody Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ. Od 2000 roku, po zmianie podziału administracyjnego Polski, GPR wykonywany jest na drogach krajowych oraz wojewódzkich. Ostatni pomiar zaplanowany na 2020 r., za sprawą pandemii COVID-19 zakończyliśmy w 2021 r., wykorzystując na 99 proc. odcinków wideorejestrację.