Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad

W wydarzeniu uczestniczyli m.in. wiceminister infrastruktury, Rafał Weber, wraz ze współpracownikami, oraz przedstawiciele Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej, Głównego Urzędu Statystycznego i Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego. Obecni byli też reprezentanci firm wykonawczych i sprawujących nadzór na inwestycjach oraz przedstawiciele stowarzyszeń branżowych. W spotkaniu wzięli również udział przedstawiciele Rady Naukowej przy Generalnym Dyrektorze Dróg Krajowych i Autostrad oraz pracownicy GDDKiA.

Za nami bardzo intensywny rok. W ramach rządowego Programu Budowy Dróg Krajowych na lata 2014-2023 (z perspektywą do 2025 r.) oraz Programu budowy 100 obwodnic na lata 2020-2030 ogłosiliśmy przetargi na 27 zadań o łącznej długości 334,2 km. W 2021 r. podpisaliśmy też umowy na realizację 46 zadań o łącznej długości 555 km i wartości 16,8 mld zł, a także oddaliśmy do ruchu 37 odcinków dróg o długości 425,6 km.

Wydatki inwestycyjne GDDKiA w całym ubiegłym roku wyniosły 15,1 mld zł. Pełne podsumowanie 2021 roku można znaleźć w naszym grudniowym komunikacie.

W 2022 r. planujemy ogłoszenie przetargów na 474,4 km nowych dróg. Będzie to 339,8 km dróg ekspresowych, 32,6 km obwodnic oraz poszerzenie autostrady A2 od węzła Łódź Północ do węzła Konotopa (ok. 88 km). Plany obejmują też dobudowę drugiej jezdni na odcinku S19 Sokołów Małopolski Północ - Jasionka (ok. 14 km). O przetargach na 2022 r. szczegółowo pisaliśmy na naszej stronie internetowej.

W tym roku planujemy oddać do ruchu łącznie 345,5 km nowych dróg - ponad 46 km autostrad, ponad 253 km dróg ekspresowych oraz 46,3 km dróg klasy GP (droga główna ruchu przyspieszonego). Więcej o tych planach można przeczytać w naszym komunikacie z 30 grudnia 2021 r.

Skala prowadzonych przez GDDKiA inwestycji robi wrażenie, dlatego wciąż staramy się optymalizować proces realizacji kluczowych zadań. Podczas spotkania przedstawione zostały założenia dotyczące zmian we wzorcowym harmonogramie inwestycji, który ma bezpośrednie przełożenie na termin, w którym drogi są udostępniane kierowcom. Towarzyszyła temu dyskusja m.in. na temat czasu trwania procedur administracyjnych związanych z uzyskaniem decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej (ZRID).

Omówiony został także temat odwołań do Krajowej Izby Odwoławczej oraz obowiązku osobistego wykonania kluczowych zadań przez wykonawcę. Stosowanie przez GDDKiA tego wymogu ma na celu zapewnienie zamawiającemu najwyższej jakości robót. W trakcie procedury przetargowej pozwala też na wybór wykonawcy zdolnego do wykonania zamówienia, czyli posiadającego własne zasoby kadrowe i sprzętowe. Tym samym, obowiązek osobistego wykonania kluczowych zadań minimalizuje ryzyko konieczności odstąpienia od zawartej umowy z wykonawcą.

Brak należytej staranności przy wykonywaniu robót może skutkować obniżoną wytrzymałością drogi lub ryzykiem uszkodzenia poruszających się nią pojazdów. Podczas spotkania przedstawiliśmy najczęściej pojawiające się błędy wykonawcze. Są to m.in. szczeliny w nawierzchniach betonowych czy błędy występujące na połączeniach bitum-beton.

Prezentując przykłady zaniedbań, podkreśliliśmy, że pilnowanie jakości i odpowiednie reagowanie na nieprawidłowości dostrzeżone w trakcie robót jest obowiązkiem nadzoru.

Uczestniczący w wydarzeniu przedstawiciele Polskiego Związku Pracodawców Budownictwa, Ogólnopolskiej Izby Gospodarczej Drogownictwa oraz wykonawców wskazali, że kluczowa dla firm budowlanych jest obecnie kwestia waloryzacji kontraktów. Monitorujemy ją na bieżąco, a aktualne informacje co miesiąc publikujemy na naszej stronie internetowej (ostatnio 4 stycznia br.). Według naszych danych, 5-procentowy limit waloryzacyjny na kontraktach na których obecnie są prowadzone roboty budowlane, nie został jeszcze przekroczony. Jednocześnie widzimy konieczność zwiększenia tego limitu w przypadku przyszłych umów, ale przy jednoczesnym zachowaniu obowiązującego podziału ryzyka w stosunku 50:50.

W oparciu o dane statystyczne oraz zakładane prognozy rynkowe, w tym te autorstwa Narodowego Banku Polskiego, przygotowaliśmy stosowne analizy i wyliczenia dotyczące maksymalnego poziomu limitu waloryzacyjnego, które zostały w ubiegłym roku skierowane do właściwych ministerstw.

Przypomnijmy, że obecnie limit waloryzacyjny wynosi (+/-) 5 proc., co oznacza, że maksymalna dopłata bądź korekta nie wyniesie więcej niż 5 proc. od wartości Zaakceptowanej Kwoty Kontraktowej w umowie z wykonawcą. W przypadku kontraktów realizowanych w systemie Projektuj i buduj waloryzacja w praktyce jest stosowana miesięcznie począwszy od miesiąca, za który zostało wystawione pierwsze Przejściowe Świadectwo Płatności za wykonane roboty budowlane. 

Warto podkreślić, że od stycznia 2021 r. waloryzację wprowadzono do zapisów nowej ustawy Prawo zamówień publicznych. Ustawa przewiduje m.in. obowiązek zawarcia w umowie na roboty budowlane (zawartej na okres dłuższy niż 12 miesięcy) postanowienia o zasadach wprowadzenia zmian w wysokości wynagrodzenia należnego wykonawcy w przypadku, gdy zmienią się ceny materiałów na rynku lub wysokość innych kosztów istotnych dla realizacji zamówienia.

Waloryzacja opiera się na rozliczeniach w oparciu o zmianę wartości „koszyka waloryzacyjnego”. W skład „koszyka”, składającego się z głównych elementów cenotwórczych wpływających na ostateczny bilans kosztowy kontraktu, wchodzą ceny produkcyjne: paliwa, cementu, asfaltu, stali, kruszywa oraz średnie wynagrodzenia pracowników branży (wszystkie z ustalonymi stałymi wagami).

Dodatkowo pod uwagę brany jest indeks zmiany cen towarów i usług konsumpcyjnych - wskaźnik inflacyjny (CPI), który odzwierciedla pozostałe elementy cenotwórcze, które nie zostały wyodrębnione w „koszyku” (np. produkty spożywcze, usługi edukacyjne, usługi hotelowe).

Uwzględnienie w mechanizmie waloryzacji zarówno jej limitu, jak i podziału ryzyk ma swoje obiektywne uzasadnienie. Ten pierwszy umożliwia racjonalne i przewidywalne planowanie wydatków, co jest nieodłączną kwestią projektowania, wykonania i sprawozdawczości budżetu państwa, a co za tym idzie GDDKiA. Jest to też element, który pozwala odpowiedzialnie planować konkretne inwestycje w ramach przyjętych limitów finansowych dla rządowych programów infrastrukturalnych. Brak limitu waloryzacji uniemożliwiłby skutecznie planowanie inwestycji drogowych. Jeśli chodzi o podział ryzyk, jest to kluczowe założenie, mające zapobiec sytuacji niekontrolowanego i nieograniczonego wzrostu kosztów inwestycji drogowych.

Na spotkaniu pojawił się również apel ze strony wykonawców, aby zwiększenie limitu waloryzacyjnego obejmowało także trwające już kontrakty. Tożsamy apel był kierowany już w 2018 r. Dane GDDKiA wskazują jednak, że w 2021 r. średnia wartość najtańszej oferty na realizację oraz uśredniona wartość wszystkich złożonych ofert, były znacząco niższe od naszych szacunków. Do ostrej walki cenowej pomiędzy firmami dochodziło również pod koniec ubiegłego roku, gdy doskonale znane były wskaźniki makroekonomiczne wpływające na wzrost inflacji oraz ceny materiałów i usług.

Żadna zmiana limitów waloryzacyjnych nie pomoże, jeżeli zabraknie profesjonalnej wyceny składanych ofert ze strony wykonawców. Powinny one uwzględniać także aktualne koszty usług i materiałów oraz dostępność na rynku niezbędnych kadr oraz sprzętu. Należy pamiętać, że nie zawsze wygrywa najtańsza oferta, a rzetelna wycena robót pozwoli na skuteczną i terminową realizację prac w przyszłości.

Jarosław Waszkiewicz, Dyrektor Departamentu Dróg Publicznych w Ministerstwie Infrastruktury, poinformował, że temat zmiany systemu waloryzacji, m.in. w oparciu o wyliczenia przygotowane w 2021 r. przez GDDKiA, jest obecnie analizowany przez resort infrastruktury i inne ministerstwa. Podkreślił jednak, że nie ma możliwości całkowitej rezygnacji z limitu waloryzacyjnego (co postulowali niektórzy wykonawcy), gdyż miałoby to również wpływ m.in. na ramy finansowe strategicznych programów rządowych dotyczących budowy dróg.

Skutkiem likwidacji limitu waloryzacyjnego mogłoby być również składanie przez wykonawców znacznie zaniżonych ofert w przetargach, w nadziei, że dodatkowe koszty zostaną im później zrekompensowane.