Archiwalna strona Ministerstwa Gospodarki Morskiej
i Żeglugi Śródlądowej

Transport morski ma swój udział w emisji dwutlenku węgla (CO2) oraz innych związków, które mogą wywierać wpływ na globalne zmiany klimatyczne. Szacuje się, że w 2012 r. światowa żegluga międzynarodowa odpowiedzialna była za około 2,2% globalnych emisji gazów cieplarnianych. Chociaż transport morski pozostaje najbardziej efektywną energetycznie formą transportu masowego i w relatywnie niewielkim stopniu przyczynia się do ogólnej emisji CO2, ze względu na prognozowany w nadchodzących dekadach znaczny wzrost przewozów morskich, który towarzyszyć będzie rozwojowi światowej gospodarki, konieczne jest wdrożenie kompleksowych regulacji na rzecz ograniczania i kontroli emisji gazów cieplarnianych również z tej formy transportu.

Działania zmierzające do uregulowania emisji gazów cieplarnianych ze statków prowadzone są zarówno na poziomie Unii Europejskiej, jak i na poziomie Międzynarodowej Organizacji Morskiej (IMO). Prace IMO w zakresie emisji gazów cieplarnianych prowadzone są na forum Komitetu Ochrony Środowiska Morskiego (MEPC) oraz powołanej przez MEPC grupy roboczej ds. emisji gazów cieplarnianych (ISWG-GHG).

W lipcu 2011 r. za pomocą zmian do Międzynarodowej konwencji o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki („konwencji MARPOL”) IMO ustanowiło środki operacyjne i techniczne, w szczególności wskaźnik konstrukcyjny efektywności energetycznej (EEDI) dla nowych statków oraz plan zarządzania efektywnością energetyczną statku (SEEMP), które zapewnią częściową redukcję przewidywanego wzrostu emisji gazów cieplarnianych ze światowej żeglugi. Środki te bez dodatkowych działań nie są w stanie doprowadzić jednak do niezbędnej absolutnej redukcji emisji i nie są uznawane za wystarczający wkład w ograniczanie globalnego ocieplenia do poziomu znacznie poniżej 2°C.

W październiku 2016 r. komitet MEPC 70 rezolucją MEPC.278(70) przyjął obowiązkowe wymagania w Załączniku VI do konwencji MARPOL dotyczące zbierania i raportowania danych na temat zużycia paliwa przez statki (Data Collection System for fuel oil consumption of ships – system DCS). Statki o pojemności brutto 5000 GT i większej uprawiające żeglugę międzynarodową zobowiązane zostały do zbierania danych o zużyciu każdego rodzaju używanego paliwa, a także innych dodatkowych informacji. Zagregowane dane będą przekazywane państwu bandery lub uznanej organizacji działającej w jego imieniu po zakończeniu każdego roku kalendarzowego. Po ustaleniu, że dane zostały zgłoszone zgodnie z wymogami, państwo bandery lub uznana organizacja wyda odpowiednie zaświadczenie o zgodności w zakresie raportowania zużycia paliwa. Dane będą następnie przekazywane do prowadzonej przez IMO bazy danych, na podstawie której IMO będzie przedstawiać roczne raporty podsumowujące zużycie paliw. Ustanowienie systemu zbierania danych o zużyciu paliw przez statki jest pierwszym z instrumentów, który ma pozwolić IMO na podejmowanie przyszłych decyzji odnoszących się do redukcji emisji w oparciu o wiarygodne, zweryfikowane informacje.

Zgodnie z przyjętym harmonogramem najpóźniej od dnia 31 grudnia 2018 r. plan zarządzania efektywnością energetyczną statku (SEEMP) o pojemności brutto 5000 GT i większej zawierać ma opis metodologii, która posłuży do zbierania danych o zużyciu paliwa.

Przyjęte w ramach IMO i konwencji MARPOL rozwiązania dotyczące zbierania danych o zużyciu paliw stosowane są w Polsce w myśl ustawy z dnia 16 marca 1995 r. o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki (Dz.U.2017.2000 j.t.) oraz konwencji MARPOL (Dz.U.2016.761 j.t. z późn. zm.). W ustawie doprecyzowano również pewne aspekty ustanowionych nieco wcześniej wymagań Unii Europejskiej, które dotyczą emisji dwutlenku węgla z transportu morskiego i wynikają z rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/757 z dnia 29 kwietnia 2015 r. w sprawie monitorowania, raportowania i weryfikacji emisji dwutlenku węgla z transportu morskiego oraz zmiany dyrektywy 2009/16/WE (OJ L 123, 19.5.2015, p. 55–76).

W myśl rozporządzenia (UE) 2015/757 monitorowanie emisji na statkach o pojemności brutto 5000 GT i większej prowadzących żeglugę z/do portów UE prowadzone jest od 1 stycznia 2018 r. Monitorowanie zużycia paliw w myśl konwencji MARPOL przewidziane jest natomiast od 1 stycznia 2019 r. Można oczekiwać, że Komisja Europejska podejmie kroki w celu harmonizacji systemu zbierania danych funkcjonującego na podstawie rozporządzenia (UE) 2015/757, z globalnym systemem ustanowionym na podstawie konwencji MARPOL. Do tego czasu konieczne pozostaje jednak spełnianie wymogów obydwu ww. instrumentów.

Na potrzeby unijnego systemu monitorowania, raportowania i weryfikacji emisji dwutlenku węgla z transportu morskiego wymagania, procedury i wzory zaświadczeń związane z weryfikacją planów monitowania emisji oraz weryfikacją danych o emisji dwutlenku węgla określa rozporządzenie (UE) 2015/757 oraz następujące akty wykonawcze i delegowane:

• Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2016/1927 z dnia 4 listopada 2016 r. w sprawie szablonów planów monitorowania, raportów na temat wielkości emisji i dokumentów zgodności zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Komisji (UE) 2015/757 w sprawie monitorowania, raportowania i weryfikacji emisji dwutlenku węgla z transportu morskiego (Dz. Urz. UE L 299 z 5.11.2016, str. 1-21);
• Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2016/1928 z dnia 4 listopada 2016 r. w sprawie określania przewożonego ładunku w odniesieniu do kategorii statków innych niż statki pasażerskie, statki ro-ro i kontenerowce, zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/757 w sprawie monitorowania, raportowania i weryfikacji emisji dwutlenku węgla z transportu morskiego (Dz. Urz. UE L 299 z 5.11.2016, str. 22-25);
• Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2016/2071 z dnia 22 września 2016 r. zmieniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/757 w zakresie metod monitorowania emisji dwutlenku węgla oraz przepisów dotyczących monitorowania innych istotnych informacji (Dz. Urz. L 320 z 26.11.2016, str. 1-4);
• Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2016/2072 z dnia 22 września 2016 r. w sprawie czynności weryfikacyjnych i akredytacji weryfikatorów zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/757 w sprawie monitorowania, raportowania i weryfikacji emisji dwutlenku węgla z transportu morskiego (Dz. Urz. 320 z 26.11.2016, str. 5-24).

Na potrzeby globalnego systemu DCS wymagania, procedury i wzory zaświadczeń związane z opracowaniem i weryfikacją planów SEEMP oraz weryfikacją danych o zużyciu paliwa określają zatwierdzone uchwałą Nr 205/2017 Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 2017 r. zmiany do Załącznika VI do konwencji MARPOL ustanawiające system zbierania danych o zużyciu paliwa przez statki (rezolucja MEPC.278(70)), w szczególności prawidła 5, 6, 22A zmienionego Załącznika VI oraz wytyczne:

• Wytyczne z 2016 r. dotyczące opracowania planu zarządzania efektywnością energetyczną statku (SEEMP) (rezolucja MEPC.282(70));
• Wytyczne z 2017 r. dla administracji na potrzeby weryfikacji danych o zużyciu paliwa (rezolucja MEPC.292(71));
• Wzór Zaświadczenia o zgodności w zakresie procedur operacyjnych Części II SEEMP (okólnik MEPC.1/Circ.876).

Zgodnie z prawidłem 22A.7 Załącznika VI do konwencji MARPOL w ramach systemu DCS przeprowadzanie w imieniu polskiej administracji morskiej wymaganej weryfikacji i wydawanie Zaświadczeń o zgodności w zakresie procedur operacyjnych Części II SEEMP oraz Zaświadczeń o zgodności w zakresie raportowania zużycia paliwa olejowego powierzone zostaje uznanym organizacjom. Biorąc pod uwagę harmonogram wdrażania systemu DCS i konieczność zbierania od 1 stycznia 2019 r. danych o zużyciu paliwa w oparciu o metodologię określoną w Części II SEEMP zalecane jest przedkładanie SEEMP uznanym organizacjom do weryfikacji do końca sierpnia 2018 r. Weryfikacja przeprowadzana jest w oparciu o zasady oraz dokumentację wskazaną w Wytycznych z 2017 r. (rezolucja MEPC.292(71)). Dane o zużyciu paliwa zweryfikowane przez uznane organizacje przesyłane będą do Ministerstwa Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej przed ich dalszym przekazaniem do globalnej bazy danych IMO.

Równolegle z wdrażaniem systemu DCS w IMO prowadzone są także prace poświęcone globalnej strategii w zakresie emisji gazów cieplarnianych. Dnia 13 kwietnia 2018 r. rezolucją MEPC.304(72) przyjęto Wstępną strategię IMO ws. redukcji emisji gazów cieplarnianych ze statków, określając wizję ograniczenia emisji gazów cieplarnianych z żeglugi międzynarodowej. Wizja potwierdza zobowiązanie się IMO do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych z żeglugi międzynarodowej, zakłada m.in. zmniejszenie emisji o co najmniej 50% do 2050 r. w porównaniu z poziomem z 2008 r., a następnie całkowite ich wyeliminowanie. Przyjęcie strategii oznacza przejście IMO do kolejnego etapu działań poświęconych temu zagadnieniu. Wkrótce spodziewać można się dlatego kolejnych kroków IMO i UE na rzecz realizacji przyjętej strategii, tak, żeby przewidziana na 2023 r. jej aktualizacja mogła opierać się już na praktycznych doświadczeniach wdrożeniowych. Strategia identyfikuje potencjalne instrumenty krótkoterminowe (rozpatrywane w horyzoncie lat 2018-2023); średnioterminowe (w horyzoncie lat 2023-2030); oraz długoterminowe (poza rok 2030). Daty wejścia w życie poszczególnych instrumentów będą określane przez IMO indywidualnie dla każdego z nich. Wśród potencjalnych rozwiązań znalazły się przykładowo propozycje: dalszej poprawy efektywności energetycznej statków; ograniczania prędkości żeglugi; redukcji emisji metanu i lotnych związków organicznych; opracowania krajowych planów zmniejszania emisji gazów cieplarnianych z żeglugi zgodnie z wytycznymi IMO; wspierania rozwoju portów pod kątem lepszej dostępności paliw alternatywnych i niskowęglowych; utworzenia Międzynarodowej Rady Badań na rzecz koordynacji prac badawczo-rozwojowych; czy innowacyjnych mechanizmów redukcji emisji obejmujących środki rynkowe.

Ważnym aspektem dalszych prac nad strategią będzie jej harmonizacja ze zobowiązaniami w zakresie redukcji emisji, podjętymi podczas Konferencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, która odbyła się w 2015 r. w Paryżu. Zawarte wówczas porozumienie wskazuje na działania mające służyć zatrzymaniu globalnego ocieplenia na poziomie znacznie poniżej 2°C względem poziomu z czasów przedprzemysłowych.

W przypadku pytań lub zainteresowania tematem można kontaktować się z Departamentem Gospodarki Morskiej w Ministerstwie Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej.