Archiwalna strona Ministerstwa Gospodarki Morskiej
i Żeglugi Śródlądowej

Stosowane powszechnie w raportach związanych z okrętownictwem jednostki GT oraz CGT nie mają bezpośredniego odwzorowania w wielkościach fizycznych. Sposób ich wyliczania nie jest intuicyjny, a zrozumienie ich znaczenia wymaga dłuższego opisu, uwzględniającego również odniesienia historyczne. Niniejszy artykuł ma na celu wyjaśnienie znaczenia tych pojęć w sposób pozwalający na zrozumienie ich praktycznego znaczenia, bez konieczności stosowania aparatu matematycznego służącego do wyliczania ich wartości.

Ponieważ system CGT został wprowadzony przez organizację OECD i jest wyliczany w oparciu o jednostki GT, to tytułem wstępu krótkie omówienie obu powyższych.

OECD

Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) jest międzynarodową organizacją z siedzibą w Paryżu. Powstała 14 grudnia 1960,  założona przez 20 krajów, obecnie zrzesza 36, Polska przystąpiła do niej w 1996 roku. Komisja Europejska bierze udział w pracach OECD, jednak nie ma prawa głosu. Przystąpienie do OECD podlega określonej procedurze i wymaga spełnienia warunków w rozmaitych obszarach. Więcej na stronie organizacji: https://www.oecd.org/

W ramach OECD aktywnych jest wiele grup roboczych, w tym do spraw przemysłu stoczniowego znana pod akronimem WP6 (Working Party). Stanowi platformę wymiany informacji jak również prowadzi analizy odnośnie różnych aspektów dotyczących szeroko rozumianego sektora stoczniowego. Podstawowym zadaniem grupy roboczej WP6 jest dążenie do ustanowienia normalnych zasad konkurencji w światowym przemyśle stoczniowym, w szczególności poprzez promowanie przejrzystości, a także konsultacje również z krajami spoza OECD i dużymi grupami przemysłowymi. W tym celu został opracowany m.in. system CGT (compensated gross ton) jako zobiektywizowana jednostka miary produkcji stoczniowej. CGT jest wyliczane w oparciu o inną jednostkę zwaną GT, dlatego krótka informacja na jej temat.

GT (Gross Tonnage)

Nazwa jest myląca ponieważ używa słowa „tona” kojarzące się mimowolnie z jednostką pomiaru masy.  Nic bardziej błędnego.  GT (Gross Tonnage, a nie Gross Ton, często  niestety spotykane zamiennie) jest jednostką bezwymiarową i nie jest jednostką masy. Nie ma wprost bezpośredniego odniesienia do żadnej wielkości fizycznej. Jej wartość jest wyliczana na podstawie funkcji matematycznej, w której argumentem jest całkowita objętość statku wyrażona w metrach sześciennych.

Historycznie rzecz ujmując jednostka GT jest pochodną systemów stosowanych od 1854 roku przez Brytyjską Izbę Handlową (The British Board of Trade) dla statków handlowych do ustalania opłat np. portowych.

Obecnie obowiązujący system GT został przyjęty przez IMO (International Maritime Organisation) i stanowi uniwersalny system pomiaru tonażowego statku. Wyliczana dla statku wartość GT jest podstawą odniesienia do stosowania konwencji IMO dotyczących załogi i zasad bezpieczeństwa, a także innych przepisów dotyczących np. opłat i podatków.

Obecnie obowiązujący system GT został przyjęty przez IMO w dniu 23 czerwca 1969 roku w postaci konwencji międzynarodowej znanej jako International Convention on Tonnage Measurement of Ships. Dla nowych statków konwencja zaczęła obowiązywać od 18 lipca 1982 roku, a w pełni przepisy weszły w życie 18 lipca 1994 roku dla wszystkich statków, za wyjątkiem okrętów wojennych, statków krótszych niż 24 m, oraz pływających po ściśle określonych akwenach, np. Wielkich Jezior czy Morzu Kaspijskim.  Więcej na stronie: http://www.imo.org/en/

Mając podstawowe informacje o OECD oraz GT można wyjaśnić pojęcie CGT.

CGT (Compensated Gross Ton)

Systemem CGT został zaproponowany jeszcze w latach 70. ubiegłego wieku przez stowarzyszenia zrzeszające europejskie stocznie (AWES przekształcone w CESA, a obecnie SEA Europe), oraz japońskie (SAJ). Obowiązujący od 1 stycznia 2007 roku system został wspólnie wypracowany przez dwie wcześniej wspomniane organizacje, do których dołączyło stowarzyszenie stoczni koreańskich (KSA). Łącznie te 3 organizacje reprezentowały wówczas 75% światowej produkcji stoczniowej.

Celem wprowadzenia systemu CGT było znalezienie miernika do pomiaru potencjału produkcyjnego stoczni, lepszego niż wyliczenia oparte o wartości GT lub DWT.

Stosowany od 1994 roku przelicznik GT na CGT był oparty na współczynnikach przeliczeniowych i został uznany jako nie w pełni realizujący funkcję do jakiej został wymyślony. Zastąpiony został w 2007 roku.

 

Źródło: Compensated Gross Ton (CGT) System 2007, OECD Directorate for Science, Technology and Industry (STI), Council Working Party on Shipbuilding

Powyższy wykres pokazuje rozbieżności przy wyliczaniu wartości CGT przy użyciu systemu stosującego metodę współczynników oraz nowego sytemu obowiązującego od 2007 roku, ujętego na wykresie jako „Proposal”. Jako odniesienie przyjęte zostały dane statystyczne zgromadzone dla statków kontenerowych.

W opracowaniu OECD opisującym nowy system (od 2007 roku) wykazany został cały szereg niedoskonałości dotychczasowego systemu. Wśród nich do istotnych należało zaliczyć brak wiarygodnych wyliczeń dla statków tego samego typu, ale różniących się wielkością, zwłaszcza gdy znajdowały w innych zakresach współczynników przeliczeniowych. Ponadto, doprecyzowania wymagały typy statków używanych jako modele odniesienia, ustalone przy tworzeniu systemu, ale z biegiem czasu nie różniące się między sobą wystarczająco w aktualnych warunkach produkcyjnych. Z tego powodu wymagana była ponowna staranna analiza typów statków. Przy jej ustalaniu skorzystano z klasyfikacji przyjętej przez Lloyd’s Register w latach 90. ubiegłego wieku.

Podsumowując, zaproponowany system wprowadził dwie podstawowe zasady:

- funkcję matematyczną zamiast współczynników przeliczeniowych,

- wyliczenia oparte tylko i wyłącznie o wartości GT.

W obecnej formule przeliczanie GT na CGT jest prowadzone na podstawie krzywej empirycznej będącej funkcją zależną od zmiennej GT i uwzględniającej współczynnik (A) określany rodzajem statku oraz współczynnik (B) wynikający z wielkości statku. Powyższe można zapisać w postaci ogólnej opisowej formuły matematycznej:

CGT = f(GT, A, B)

W przyjętym systemie zostało uwzględnionych 15 różnych typów statków, którym przypisane zostały rozmaite wartości współczynników A oraz B. Wyszczególnione statki to m.in.  tankowce, chemikaliowce, kontenerowce, promy, statki rybackie. Odrębną grupę stanowią inne jednostki nie towarowe wcześniej nie wyszczególnione.

CGT stanowić miernik obrazujący relatywną wydajność stoczni produkcyjnych. CGT nie ma odniesienia do jakiejkolwiek wielkości fizycznej, jest sztucznie wymyślonym pojęciem.  Systemem został stworzonym w celu zastosowania miernika pozwalającego na odzwierciedlenie relatywnych zdolności produkcyjnych zróżnicowanej aktywności stoczniowej pod względem m.in. stosowanych systemów i technologii budowy statków.  

Próba rewizji systemu CGT

W okresie pomiędzy 2015 a 2017 rokiem podjęta została próba wprowadzenia zmian do systemu, która uwzględniałaby aktualny stan produkcji stoczniowej. Inicjatorem zmian było stowarzyszenie SYBAss (Superyacht Builders Association), proponujące wprowadzenie współczynników A i B również dla super jachtów, wskazując, że obowiązujący system nie uwzględnia tej kategorii jednostek.  Swoje analizy przedstawiła również organizacja SEA Europe zrzeszająca europejskie stocznie i producentów wyposażenia okrętowego. Specjalna sesja OECD odbyła się 17 i 18 kwietnia 2017 roku jednak bez widocznych rezultatów, nadal obowiązuje system z 2007 roku.

Podsumowanie

System CGT wprowadził miarę potencjału produkcyjnego stoczni uwzględniającą stopień skomplikowania budowanych statków. Statki o zbliżonej objętości (mówiąc kolokwialnie o zbliżonych wymiarach) będą miały bardzo podobną wartość GT. Jednak wykorzystanie dysponowanej na statku objętości, wynikające z typu statku może je zasadniczo różnić. Jednostka bardziej skomplikowania będzie miała wyższą wartość CGT niż jednostka mniej skomplikowana.

Warto zapamiętać tę zasadę analizując światowe raporty produkcji okrętowej.

Opracowanie: Wydział Przemysłu Okrętowego MGMiŻŚ