Polska w Grecji

Ten fabularyzowany dokument to swego rodzaju opowieść – wędrówka po ziemiach naszego kraju i Europy przed około 4000 laty. To czas, w którym nastapiło przejście z epoki neolitu do epoki brązu, czyli od epoki użytkowania kamienia do epoki pierwszego w dziejach ludzkości metalu wykorzystywanego na szeroką skalę. W okresie tym nastąpił gwałtowny skok technologiczny i cywilizacyjny, znacząco podniósł się poziom i jakość życia, nastąpiła też zmiana samego sposobu funkcjonowania społeczeństw. Nastąpiło wyraźne bogacenie się ludzi. Wyroby z brązu, które zaczęły funkcjonować w codziennym życiu, stały się zewnętrznym symbolem statusu społecznego i oznaką bogactwa. Tak zarysowana tematyka, w bezpośredni sposób przekłada się na wysoki walor poznawczy, informacyjny i edukacyjny filmu. Dzięki plenerom, scenografii, rekonstruktorom, animacji 3D, precyzyjnie zaplanowanym kadrom, przywołamy świat, który już dawno przestał istnieć.

Punktem wyjścia do filmu są kurhany z odnalezionymi w nich wyrobami z  brązu i złota- tzw. groby książęce z miejscowości Łęki Małe w pobliżu Kościana w Wielkopolsce, funkcjonujące również, jako „Wielkopolskie Piramidy”. Są to największe zbadane kurhany w Polsce. Zbudowane one zostały przez członków społeczności, którą dzisiaj archeolodzy nazywają kulturą unietycką. Zdaniem niektórych archeologów kurhany z Łęk Małych, mogą być częścią cmentarzyska o charakterze dynastycznym, co jest wynikiem zmian związanych z pojawieniem się nowego metalu – brązu. Zmiana ta zaowocowała uformowaniem się nowego, silnie zhierarchizowanego typu społeczeństwa, z bardzo wyraźnymi – stabilnymi elitami.

Jeszcze w XIX wieku kurhanów tych było najprawdopodobniej 14, a być może i 17. Jednak 10 z nich zostało zniszczonych podczas budowy linii kolejowej z Kościana do Grodziska Wielkopolskiego. Do naszych czasów przetrwały tylko 4. Kurhany w Łękach mają od 2,6 do 6 m wysokości i od ok. 75 do ponad 140 m w obwodzie u podstawy. Pod warstwą ziemi kryją usypane z kamieni kopce, w których umieszczono po kilka komór grobowych. Jeszcze w latach 30. XX wieku pierwsze prace wykopaliskowe w tym miejscu zostały zainicjowane przez Muzeum Archeologiczne w Poznaniu pod kierunkiem nestora polskiej archeologii, prof. Józefa Kostrzewskiego z Poznania. Wtedy to ustalono wczesnobrązowe pochodzenie grobów. Po wojnie, w latach pięćdziesiątych grobowce te zostały przebadane przez zespół archeologów pod kierownictwem Mieczysławy Kowiańskiej-Piaszykowej. Archeolodzy w bogato wyposażonych pochówkach znaleźli ozdobyze złota, bursztynu i brązu, w tym tytułowe, bardzo efektowne i charakterystyczne dla kultury unietyckiej „berła sztyletowate”.  Berła te dały archeologom podstawę do określenia kurhanów mianem grobów książęcych. Wykonane z brązu berła, stanowią osnowę filmu, który opowie o początkach i ewolucji epoki brązu na ziemiach dzisiejszej Polski, prezentując przy tym rzadko pokazywane w filmie, niezwykle imponujące znaleziska z tego okresu wykonane z brązu i złota. W tym swoistego grala – wykonane z brązu naczynie z miejscowości Łubna w woj. Łódzkim. W pobliżu tej miejscowości znajduje się równie ważne z naukowego i kulturowego punktu widzenia, cmentarzysko jak Łękach Małych. Być może cmentarzysko w Łękach Małych było nekropolią dla elit żyjących w stosunkowo niewielkiej odległości od kurhanów, w wyjątkowej na ówczesne czasy osadzie, w dzisiejszej miejscowości Bruszczewo koło Śmigla. To właśnie w tym miejscu odkryta została wielka osada obronna wspomnianej już kultury unietyckiej, datowana na pierwszą połowę drugiego tysiąclecia przed naszą erą, która wg jednej z hipotez wyrażanej przez archeologów była ważnym ośrodkiem wyrobów z brązu. 

Profesor Janusz Czebreszuk – archeolog z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, który prowadzi badania wykopaliskowe na stanowisku archeologicznym w Bruszczewie, twierdzi, że osada ta, to fenomen na skalę światową.

Podobnie sytuacja ma się z inną osadą z tej epoki na naszych dzisiejszych polskich ziemiach, również określaną, jako unikat i fenomen – osadą na Górze Zyndrama w Maszkowicach, pow. nowosądecki, woj. małopolskie. Stanowi ona niezwykle spektakularny przykład budownictwa kamiennych fortyfikacji we wczesnej epoce brązu (ok. 1750 p.n.e.).  Osada obronna w Maszkowicach to jeden z najstarszych w Europie (poza basenem Morza Śródziemnego) i najstarszy w Polsce przykład kamiennej architektury obronnej.

W filmie pojawia się, również rozbudowana informacja o użytkowaniu bursztynu przed 4000 lat, który stanowił ekwiwalent wymiany za wyroby z brązu. Busztyn bałtycki trafiał wówczas między innymi do mieszkańców antycznych Myken.

Dodatkową atrakcją pokazu byłą mozliwość przymierzenia i sfotografowania się z repliką pektorału - pięknego naszyjnika wykonanego z bursztynu bałtyckiego, odnalezionego w Mykenach.

Reżyser filmu, Krzysztof Paluszyński, przebywał w Atenach w związku z udziałem innego jego filmu "Rondele - zagadka sprzed 7000 lat" w Międzynarodowym festiwalu Filmów Archeologicznych "Agon" w Atenach. "Berło z brązu", "Rondele" i "Megality" to trzy rewelacyjne filmy wyreżyserowane przez Krzysztofa Paluszyńskiego, opowiadające o zadziwiająco wysokim poziomie rozwoju cywilizacyjnego ludzi zamieszkujących dzisiejsze obszary Polski i Europy Środkowej w okresie prehistorycznym.