Polska w Grecji

Dwustronne relacje dyplomatyczne sięgają czasów, gdy Polacy i Grecy żyli w wielkich, wielonarodowych państwach - polsko-litewskiej Rzeczypospolitej Obojga Narodów i Cesarstwie Bizantyńskim. Po długim okresie bez Polski i Grecji na mapie, odrodzone polskie i greckie państwa nawiązały stosunki dyplomatyczne - 13 marca 1919 r. Królestwo Grecji oficjalnie uznało Rzeczpospolitą Polską. Dwa miesiące później listy uwierzytelniające w Atenach złożył pierwszy wysłannik rządu I. J. Paderewskiego - August Zaleski, jeden z najwybitniejszych dyplomatów II RP. W październiku 1922 r. do Warszawy przybył pierwszy grecki przedstawiciel dyplomatyczny w randze chargé d’affaires - Konstantinos Vatikiotis. Na przełomie 1930 i 1931 r. miała miejsce pierwsza oficjalna wizyta greckiego premiera El. Venizelosa w Warszawie, która symbolicznie otworzyła nowy etap wzajemnych relacji. Marszałek J. Piłsudski nieoficjalnie odwiedził Ateny 10 kwietnia 1932 r. w drodze powrotnej z prywatnej podróży do Egiptu. 

Przed II wojną światową Polska i Grecja zawarły podstawowe umowy o współpracy w dziedzinie gospodarczej, prawnej i naukowo-technicznej. W czasie II w.ś. kontakty emigracyjnych rządów obu krajów pozostawały aktywne. Wspólna walka z okupantem i sojusz z Wielką Brytanią połączyły polskich i greckich dyplomatów w koordynacji działań ruchu oporu.

Po wojnie nasze kraje znalazły się w przeciwnych obozach politycznych i mimo trwania tradycyjnych przyjaznych więzi między narodami, stosunki dyplomatyczne uległy ochłodzeniu. Przyjazne stosunki społeczne po 1949 r. umocniło przyjęcie przez Polskę kilkunastu tysięcy uchodźców greckich uciekających przed wojną domową w swoim kraju. 

Upadek rządów junty „czarnych pułkowników” i zmiana władzy w Atenach w 1974 r. były istotnym impulsem dla rozwoju stosunków polsko-greckich. Nastąpiła pierwsza znacząca fala repatriacji uchodźców z wojny domowej, w tym dzieci, z których przeszło 10 tys. urodziło się i otrzymało wykształcenie w Polsce. Ten ludzki kapitał znacznie przyczynił się do rozwoju kontaktów społecznych, gospodarczych i kulturalnych między dwoma krajami. Równocześnie ustanowiono regularny dialog polityczny między MSZ Polski i Grecji.

Zryw robotników i stoczniowców w Polsce oraz powstanie „Solidarności” wzbudziły w Grecji entuzjazm, a w ruchu uczestniczyli też liczni Grecy zamieszkali w Polsce. Dialog polityczny między państwami był kontynuowany. W czerwcu 1981 r. z wizytą w Warszawie był minister spraw zagranicznych K. Mitsotakis, który wyraził poparcie dla przemian politycznych i społecznych. Europejski ruch „Solidarności z Solidarnością” znalazł licznych zwolenników również w Grecji: w Atenach powstał jego komitet pod przewodnictwem prezesa Europejskiego Stowarzyszenia Dziennikarzy Ath. Papandropoulosa, który pomagał pierwszym polskim imigrantom z okresu stanu wojennego. Stosunek greckiej sceny politycznej do wydarzeń w Polsce był jednak zróżnicowany. Utrzymujący dobre kontakty z ZSRR rząd A. Papandreou zachował dobre relacje z wojskowymi władzami w Polsce. A. Papandreou był pierwszym przywódcą kraju EWG, który odwiedził Polskę po wprowadzeniu stanu wojennego (październik 1984 r.). W listopadzie 1987 r. z wizytą w Atenach przebywał gen. W. Jaruzelski.

Przemiany polityczne w Polsce po 1989 r. spowodowały znaczne otwarcie w relacjach politycznych i gospodarczych z Grecją. Poparcie Grecji dla polskiej transformacji wyraził w Warszawie w maju 1991 r. minister spraw zagranicznych A. Samaras  podczas rozmów z premierem T. Mazowieckim i ministrem spraw zagranicznych K. Skubiszewskim. Był to okres intensywnego wzrostu niektórych gałęzi greckiej gospodarki m.in. budownictwa, w którym ważną rolę odegrali liczni polscy imigranci. W latach 90. niektóre statystyki wskazywały, że liczba polskich pracowników w Grecji dochodziła do 100 tys. osób. W tym czasie poważnym wyzwaniem polskiej dyplomacji było uregulowanie prawne pobytu, pracy i edukacji polskich obywateli w Grecji. Po długich negocjacjach 21 listopada 1994 r. w Warszawie podpisano umowę o zniesieniu wiz krótkoterminowych. Ważnym wyzwaniem tego okresu były działania dyplomatyczne zmierzające do uzyskania poparcia dla akcesji Polski do NATO i Unii Europejskiej ze strony państw członkowskich tych ugrupowań. Oficjalny wniosek o przyjęcie do UE Polska złożyła w Atenach 18 grudnia 1993 r., w czasie greckiego przewodnictwa Radzie UE. Grecja udzieliła zdecydowanego poparcia dla akcesji Polski do obu organizacji. Podczas kolejnej prezydencji Grecji w Radzie UE w kwietniu 2003 r. w Atenach podpisano Traktat Akcesyjny, na mocy którego Polska i 9 innych państw zostały przyjęte do europejskiej wspólnoty.  Bogaty był kalendarz wizyt dwustronnych, z wizytami prezydenta K. Papouliasa w Polsce w lipcu 2013 r. i prezydenta A. Dudy w Atenach w 2017 r.  W 2019 r. obchodziliśmy stulecie relacji dyplomatycznych, na którego program składał się cykl organizowanych w obu krajach wydarzeń o charakterze kulturalnym, naukowym i gospodarczym. 

Ramy prawno-traktatowe współpracy gospodarczej
Wiodące znaczenie dla dwustronnej współpracy gospodarczej mają regulacje zawarte w Traktacie Akcesyjnym Polski do UE. Mniejszą rolę w tym zakresie mają porozumienia dwustronne, a do ważniejszych polsko-greckich umów należą m.in.: Umowa między Rządem PRL a Rządem Republiki Grecji o współpracy gospodarczej, przemysłowej, naukowej i technicznej z 1980 r.,  Umowa między Rządem PRL a Rządem Republiki Greckiej ws. unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku z 1987 r., Traktat o Przyjaźni i Współpracy między RP a Republiką Grecką z 1996 r. oraz Umowa między rządem RP a rządem Republiki Greckiej o współpracy w dziedzinie turystyki z 2011 r. Wykaz aktów prawnych dotyczących polsko-greckich stosunków gospodarczych jest dostępny na stronie internetowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych w zakładce „Internetowa Baza Traktatowa”.

Wymiana handlowa

Wstępne dane statystyczne z systemu Insigos wskazują, że w okresie styczeń-październik 2019 r. nastąpił wzrost ogólnej wartości wymiany handlowej Polski z Grecją o 2% do wartości 1.192,5 mln euro. Zapisy statystyczne wskazują przy tym na ok. 9% wzrost eksportu do Grecji do wartości 813,9 mln euro (743,2 mln euro w 2018 r.) przy spadku importu z Grecji - o 11% do wartości 378,6,7 mln euro. Wśród polskich towarów eksportowanych do Grecji dominują: maszyny i urządzenia elektroniczne oraz cyfrowe wraz z częściami, maszyny i urządzenia mechaniczne, produkty tytoniowe, pojazdy, AGD, części i akcesoria do liczników energii elektrycznej, mięso, produkty mleczarskie, a także zabawki. Z Grecji importujemy: leki i produkty farmaceutyczne, owoce, produkty chemiczne, wyroby z aluminium, żeliwa i stali oraz tworzywa sztuczne.

Współpraca inwestycyjna

Oba kraje znajdują się na odległych miejscach w swoich zestawieniach bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Polska nie została uwzględniona na listach opublikowanych przez Bank of Greece w ostatnich latach. Z kolei według danych NBP w 2017 r. wartość polskich BIZ w Grecji wyniosła 12,6 mln euro, natomiast greckich w Polsce – 36 mln euro. Na Liście Największych Inwestorów Zagranicznych w Polsce, opublikowanej przez Polską Agencję Inwestycji i Handlu za rok 2017, zostało ujętych 20 greckich przedsiębiorstw, w tym z sektora artykułów spożywczych – Coca-Cola Hellenic Bottling Company, Chipita; kosmetycznych – Sarantis Group czy budowlanym – Stelma SA, Alpha Grissin International Holdings Limited. Wg danych GUS za 2018 r. na polskim rynku funkcjonowało 10 podmiotów kontrolowanych przez kapitał grecki, zatrudniających łącznie 2.264 pracowników.

 Obecność na greckim rynku podtrzymują:

• Polski Rejestr Statków z Gdańska (PRS), który od 1996 r. utrzymuje w Pireusie swoje biuro przedstawicielskie. W kwietniu 2019 r. została podpisana umowa między Ministerstwem Żeglugi Morskiej i Polityki Wysp RG a Polskim Rejestrem Statków S.A., która upoważnia polskie towarzystwo klasyfikacyjne do wykonywania w imieniu rządu greckiego, usług certyfikacji konwencyjnej statków pływających pod banderą grecką oraz biur armatorów greckich.
• Solaris Bus & Coach z Bolechowa, który po zakończeniu dostaw 320 szt. autobusów dla aglomeracji ateńskiej, założył w 2010 r. biuro do obsługi posprzedażowej klienta i serwisowania sprzedanych autobusów. W listopadzie 2017 r. spółka Solaris Bus & Coach podpisała MoU z państwowym koncernem elektroenergetycznym PPC na okres trzech lat w dziedzinie elektromobilności w transporcie publicznym.
• Rainbow Tours S.A., który w 2019 r. otworzył na Zakinthos nowy, pięciogwiazdkowy hotel White Olive Laganas.

Polscy eksporterzy towarowi i przedsiębiorstwa handlowo-usługowe (m.in. szereg polskich stoczni remontowych) zwykle wspierają swoją obecność na greckim rynku korzystając z usług lokalnych agentów i przedstawicieli. Na terenie Grecji działają też liczne podmioty gospodarcze, zakładane i prowadzone przez obywateli RP głównie w turystyce oraz do obsługi tutejszej diaspory.

Polska Agencja Inwestycji i Handlu, Zagraniczne Biuro Handlowe w Atenach
Grecko-polska Izba Przemysłu i Inwestycji

Współpraca kulturalna zawsze była ważnym elementem relacji dwustronnych między Polską i Grecją. Jako kolebka cywilizacji europejskiej Grecja od dawna stanowiła źródło inspiracji dla polskich twórców, czego przykładem mogą być greckie impresje polskich pisarzy i podróżników z XIX w. Najbardziej znanym utworem tego typu jest poemat „Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu” J. Słowackiego. Z kolei H. Sienkiewicz opisywał swoje wrażenia po zwiedzaniu zabytków starożytnej Grecji w czasie swojej podróży w 1886 r., a w XX w. Z. Herbert doceniał walory współczesnej Grecji i jej kulinaria. Z zasobów tych korzysta także kultura i sztuka współczesna. Także Grecy wykazują duże zainteresowanie polską kulturą i sztuką, doceniając jej wkład w światowe dziedzictwo kulturowe. Szczególnym uznaniem cieszy się w Grecji współczesne polskie kino i teatr, czego wyrazem jest częsta obecność polskich produkcji filmowych i teatralnych na greckich scenach i ekranach oraz sukcesy, jakie polscy twórcy odnoszą na międzynarodowych festiwalach i imprezach (festiwale filmowe w Atenach i Salonikach, Festiwal Ateny-Epidavros i in.). Również polscy muzycy są w Grecji doceniani i lubiani. Poza oczywistą sławą, jaką cieszy się twórczość F. Chopina, bardzo cenieni są też współcześni muzycy, a koncerty K. Pendereckiego, Z. Preisnera, jak i recital L. Możdżera w ramach obchodów 100-lecia nawiązania stosunków dyplomatycznych (marzec 2019 r.) gromadziły liczną publiczność i zbierały bardzo dobre recenzje. Działania placówki w zakresie dyplomacji publicznej i kulturalnej wynikają z priorytetów polskiej polityki zagranicznej. W porozumieniu i we współpracy z greckimi partnerami Ambasada RP w Atenach inicjuje i wspiera wybrane wydarzenia artystyczne i kulturalne, wizyty oraz konferencje.  

Kwestie formalno-prawne
W październiku 2021 r. weszła w życie nowa Umowa między rządem RP a rządem RG o współpracy w dziedzinie kultury, edukacji, sportu, młodzieży i środków masowego przekazu została podpisana w Warszawie w lipcu 2013 r. Sukcesem zostały zwieńczone wieloletnie starania polskich archeologów o utworzenie Polskiego Instytutu Archeologicznego w Atenach. W 2019 r. PIAA, jako jednostka naukowa Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, uzyskał od greckiego Ministerstwa Kultury i Sportu zgodę na funkcjonowanie, a uroczyste otwarcie siedziby Instytutu miało miejsce w październiku 2021 r. Poza prowadzeniem badań archeologicznych na terenie Grecji, celem PIAA jest również promocja polskiej nauki i dziedzictwa kulturowego.

Wymiana stypendialna
W ramach obowiązującej umowy Polska i Grecja wzajemnie oferują stypendia dla studentów i pracowników naukowych oraz miejsca na letnich kursach języka i kultury. Programy stypendialne dla obcokrajowców, w tym dla polskich obywateli zamierzających studiować w Grecji oferują ponadto: Fundacja Aleksandra S. Onassisa - dla nauczycieli akademickich lub doktorantów, w dziedzinach nauk humanistycznych, sztuk pięknych, nauk społecznych i ekonomicznych; Fundacja Stypendiów Państwowych (IKY) - na roczne kursy języka greckiego oraz grecki kościół prawosławny - na studia teologiczne.

Wymiana w ramach programu Erasmus+
Z raportu Komisji Europejskiej dot. realizacji programu Erasmus+ w Grecji wynika, że Polska znalazła się na 3. po Hiszpanii i Francji miejscu pod względem liczby greckich studentów wyjeżdżających w ramach tego programu. Świadczy to o atrakcyjności polskiej oferty edukacyjnej, jak i zainteresowaniu naszym krajem. Najliczniejszą grupę greckich studentów przyjeżdżających do Polski stanowią słuchacze kierunków humanistycznych i ekonomicznych. Podobne kierunki studiów reprezentują studenci z Polski decydujący się na przyjazd do Grecji.  Ambasada RP w Atenach wspólnie z Narodową Agencją Wymiany Akademickiej w marcu 2019 r. zorganizowała Dni Nauki Polskiej w Grecji, a ich celem było wzmocnienie zainteresowania greckich studentów podejmowaniem nauki w Polsce oraz zintensyfikowanie współpracy przy realizacji projektów badawczych.     

Dyplomy polskich uczelni wyższych są uznawane w Grecji. Procedury nostryfikacyjne prowadzi specjalny urząd DOATAP. Obecnie większość spraw z DOATAP załatwia się drogą elektroniczną. W  przypadku niektórych dyplomów konieczne jest zdanie dodatkowych egzaminów, dotyczących fachowej terminologii.  
Uznawaniem greckich dyplomów w Polsce zajmuje się agencja rządowa NAWA.

Uznawalność kształcenia

Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej
Hellenic National Academic Recognition Information Center
Ministerstwo Edukacji Publicznej i Spraw Religijnych
State Scholarships Foundation
Study in Greece

Zespół Szkół im. Z. Mineyki przy Ambasadzie RP w Atenach
Zagraniczne Biuro Handlowe w Atenach
Placówka Polskiego Rejestru Statków w Pireusie

Polski Instytut Archeologiczny w Atenach