Państwowa Inspekcja Pracy
Formalne zaangażowanie inspekcji pracy w problematykę handlu ludźmi nastąpiło z chwilą uzyskania przez Państwową Inspekcję Pracy od dnia 1 lipca 2007 r. kompetencji m.in. w zakresie kontroli legalności zatrudnienia cudzoziemców - Wcześniej funkcję kontrolną legalności pracy cudzoziemców pełnili wojewodowie przy pomocy oddziałów kontroli legalności zatrudnienia w wojewódzkich urzędach pracy.
Krokiem zmierzającym do wzmocnienia możliwości reagowania inspektorów pracy na nielegalne zatrudnianie cudzoziemców i zagrożenie zjawiskiem handlu ludźmi było podpisanie w roku 2008 porozumienia między Komendantem Komendy Głównej Straży Granicznej a Głównym Inspektorem Pracy. Na jego podstawie możliwa jest przede wszystkim współpraca w zakresie podejmowania wspólnych kontroli przez funkcjonariuszy Straży Granicznej i inspektorów pracy oraz wymiana informacji o naruszeniu przepisów dotyczących cudzoziemców, w tym o przypadkach ich nielegalnego zatrudnienia.
Dzięki porozumieniu przypadki handlu ludźmi zidentyfikowane przez inspektorów pracy są przedmiotem śledztw prowadzonych pod nadzorem prokuratora przez właściwe jednostki Straży Granicznej.
Istotnym narzędziem w zapobieganiu handlowi ludźmi do pracy przymusowej i przypadkom łamania praw pracowniczych wobec cudzoziemców jest system rozpatrywania skarg przez organy PIP. Skargi, w tym wnoszone przez cudzoziemców, z których treści wynika konieczność podjęcia natychmiastowego działania, są badane w pierwszej kolejności.