Portal o przeciwdziałaniu
handlowi ludźmi

Raport MOP pt. „Profits and poverty: The economics of forced labour” opublikowany został 20 maja 2014. Celem raportu jest omówienie podstawowych społeczno-ekonomicznych przyczyn, a także nowa ocena zysków czerpanych z pracy przymusowej.

Dokument ukazuje jak praca przymusowa rozwija się w sprzyjających jej warunkach ubóstwa i bezbronności, niskiego poziomu edukacji i analfabetyzmu, migracji i innych zjawisk. Opublikowane dane mają poszerzać wiedzę na temat determinant pracy przymusowej i pomóc w tworzeniu polityk i programów mających zniwelować istniejącą pracę przymusową oraz powstrzymywać rozwój tego zjawiska w przyszłości.

Raport został oparty na badaniach interdyscyplinarnego zespołu prowadzonego przez SAP-FL (Special Action Programme to combat Forced Labour), wspieranego przez Departament Badań MOP, ekspertów MOP i zewnętrznych recenzentów.

Główne wnioski z badania MOP

• Suma zysków otrzymywanych z pracy przymusowej to 150,2 mld USD rocznie, z czego 46,9 mld USD przypada na kraje rozwinięte i UE. Największe szacowane zyski z pracy przymusowej – 51,8 mld USD – czerpane są w regionie Azji i Pacyfiku.
• Średni roczny zysk w przeliczeniu na ofiarę jest najwyższy w Krajach rozwiniętych i UE i wynosi 34 800 USD. Kolejne najwyższe sumy zostały wyliczone dla Bliskiego Wschodu (15 000 USD) Środkowej i Południowo-Wschodniej Europy (12 900 USD), Ameryki Łacińskiej i Karaibów (7 500), Azji i Pacyfiku (5 000), Afryki (3 900 USD).
• Liczba ofiar pracy przymusowej na świecie szacowana jest na 20,9 mln, z czego 14,2 mln to ofiary wyzysku pracy, 4,5 mln wykorzystania seksualnego, a 2,2 mln pracy wymuszanej przez państwo.
• Podstawowym uwarunkowaniem mającym wpływ na to, że ludzie stają się ofiarami handlu ludźmi jest ich sytuacja ekonomiczna. W przypadku różnego rodzaju szoków gospodarczych ludzie żyjący w ubóstwie, zagrożeni spadkiem dochodu poniżej minimum egzystencji, podejmują wszelkie działania zmierzające do zapewnienia tego minimum – zaciągają długi i podejmują każdą pracę.
• Praca przymusowa skorelowana jest również z poziomem wykształcenia. Większe ryzyko stania się ofiarą dotyczy osób słabo wykształconych oraz ich dzieci.

Dodatkowe informacje

Przyjęta definicja pracy przymusowej

Na potrzeby raportu przyjęto definicję pracy przymusowej zawartą w Konwencji Nr 29 dotyczącą pracy przymusowej lub obowiązkowej zgodnie z którą za pracę przymusową uznaje się: wszelką pracę lub usługi wymagane od jakiejś osoby pod groźbą jakiejkolwiek kary i do których dana osoba nie zgłosiła się dobrowolnie. Autorzy uznają więc, że pracy przymusowej podlegają wszyscy wykonujący pracę w wyniku użycia siły, oszustwa, kary lub groźby. Definicja ta wyklucza pracę nisko wynagradzaną, o ile osoba wykonuje ją dobrowolnie.

MOP sklasyfikowała pracę przymusową w trzech kategoriach:

• Praca przymusowa wymuszana przez państwo,
• Praca przymusowa wymuszana przez podmioty prywatne dla celów wyzysku seksualnego,
• Praca przymusowa wymuszana przez podmioty prywatne w celu wyzysku pracy.

Zyski czerpane z pracy przymusowej

Wymuszanie pracy generuje dwojakiego zyski: po pierwsze zysk dla zaangażowanych pośredników uczestniczących w różnego rodzaju grupach przestępczych dostarczających pracowników; po drugie większość zysku czerpią podmioty zatrudniające pracowników przymusowych płacące im poniżej przyjętych stawek lub ni płacące w ogóle.

Obecne szacunki zawierają zagregowane dla poszczególnych regionów wysokości zysku otrzymywanego z trzech rodzajów pracy przymusowej: wyzysku pracy poza pracą domową, przymusowej pracy domowej, wyzysku seksualnego. Ze względu na brak danych i trudności metodologiczne zrezygnowano z szacowania zysków czerpanych z pracy wymuszanej przez państwo oraz takich form wymuszania pracy jak np. wykorzystywanie dzieci-żołnierzy.

Zyski przedstawione w raporcie oszacowano na podstawie szacunkowej liczby ofiar oraz wartości dodanej pracy dla danego regionu. Wartość dodana pracy była wyliczana oddzielnie dla poszczególnych sektorów. Wartość dodana i średnie zarobki ofiar były szacowane na podstawie danych zawartych w 2012 Global Estimate database. Odrębną metodologią posłużono się dla obliczenia zysków z wykorzystania seksualnego.

Dwie trzecie globalnych zysków (99 mld USD) pochodzi z komercyjnego wyzysku seksualnego. Na ofiary wyzysku pracy przypada kwota 51 mld USD, z czego 9 mld USD przypada na sektor rolniczy. Zyski z innych rodzajów aktywności zostały oszacowane na 34 mld USD w skali roku. MOP szacuje, że gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników uzyskały ok. 8 mld USD zaniżając wynagrodzenie lub w ogóle ich nie wypłacając. Największe zyski w przeliczeniu na ofiarę czerpane są w seks-biznesie i wynoszą 21 800 USD rocznie.

Całkowita szacunkowa liczba ofiar wynosi 20,9 mln ludzi, z czego najwięcej przypada na region Azji i Pacyfiku (11,7 mln). W krajach rozwiniętych i UE liczbę ofiar szacuje się na 1,5 mln.

14,2 mln ludzi pada ofiarą wyzysku pracy w różnych sektorach gospodarki. Zgodnie z szacunkami MOP najwięcej jest ich w budownictwie produkcji, wydobyciu i usługach (liczonych razem) – 7,2 mln, oddzielnie oszacowane zostały liczby ofiar dla rolnictwa, leśnictwa i rybołówstwa (3,5 mln) i pracy domowej (3,4 mln).

Z zestawienia obecnego badania z danymi na temat pracy domowej, zebranymi przez MOP w roku 2011 wynika, że 6,5% (3,4 mln) wszystkich pracowników domowych (52,6 mln) jest ofiarami pracy przymusowej.

Przyczyny pracy przymusowej

Raport prezentuje analizę badań ankietowych przeprowadzanych w różnych krajach. Badania te ze względu na swoją niejednorodność trudno porównać. Na podstawie tych wyników oszacowano do pewnego stopnia związek kilku czynników z sytuacją pracy przymusowej.

• Migracje. Migracja jest istotnym czynnikiem ryzyka. Badania przeprowadzone na migrantach ekonomicznych z Europy Wschodniej wykazały, że istnieje korelacja pomiędzy pożyczaniem pieniędzy na różnego rodzaju opłaty rekrutacyjne, a zagrożeniem stania się pracownikiem przymusowym.
• Demografia. W krajach w których przeprowadzone były badania daje się zauważyć, że ofiary pracy przymusowej są średnio młodsze niż osoby wolno podejmujące pracę. Różnica ta widoczna jest również wśród dzieci. W Gwatemali dzieci zmuszane do pracy były młodsze od dzieci pracujących z własnej woli. Płeć również jest do pewnego stopnia istotna. Mimo tego, że kobiety są ogólnie niedoreprezentowaną grupą na rynku pracy, to w przypadku pracy przymusowej stanowią około 55%.
• Edukacja. Ludzie będący ofiarami pracy przymusowej cechuje niski poziom wykształcenia. W przypadku migrantów z Armenii, Gruzji i Mołdawii, którzy pracowali w innych krajach, więcej ofiar było wśród osób z niższym poziomem wykształcenia.
• Zamożność i spadek dochodów. W Nigrze znaczną część ofiar pracy przymusowej stanowili ludzie z gospodarstw domowych, w których pojawił się spadek dochodów. To samo dotyczy dzieci-ofiar z Boliwii i Nigru. W Nepalu zdecydowana większość ofiar (91%) pochodziła z gospodarstw domowych o dochodach na granicy minimum egzystencji. W przypadku migrantów wracających do kraju, wśród ofiar więcej było osób zadłużonych

---

Pobierz pełny raport