Polska w Hiszpanii

Położenie geograficzne, ludność, obszar, stolica, języki urzędowe

Położenie geograficzne

Hiszpania położona jest na Półwyspie Iberyjskim, na południowo-zachodnim krańcu Europy nad Oceanem Atlantyckim i Morzem Śródziemnym. Zajmuje około 85% powierzchni Półwyspu Iberyjskiego, Archipelag Balearów, Wyspy Kanaryjskie oraz miasta Ceuta i Melilla (terytoria Hiszpanii, znajdujące się na północy Afryki). Graniczy z Francją, Portugalią, Andorą, Marokiem i Gibraltarem.

Obszar

Ogólna powierzchnia kraju wynosi 506 031 km², z czego 493 514 km² to powierzchnia Półwyspu, 7 493 km² przypada na Wyspy Kanaryjskie, 4 992 km² zajmuje Archipelag Balearów, 32 km² (łącznie) Ceuta i Melilla.

Ludność

Wg danych na dzień 1 lipca 2020 r. populacja Hiszpanii liczyła 47 351 567 mieszkańców, w tym liczba obcokrajowców wynosiła 5 326 089 osób (11,2% społeczeństwa). Najwięcej z nich pochodziło z: Maroka (771 683), Rumunii (662 904), Wielkiej Brytanii (300 822), Kolumbii (289 139) i Włoch (274 463). Średni wiek Hiszpanów wynosi 44,9 lat. Średnia długość życia wynosi 82,4 lata (kobiety 85,1, mężczyźni 79,7)

Stolica: Madryt

Języki urzędowe: Status języka urzędowego mają języki: kastylijski (potocznie zwany hiszpańskim), kataloński, baskijski i galicyjski.

Warunki klimatyczne

Klimat Hiszpanii jest niezwykle zróżnicowany, od łagodnego i deszczowego na północnym zachodzie, po śródziemnomorski z gorącym, słonecznym latem i łagodną, dość deszczową zimą na południu. Centrum kraju, ze względu na otaczające je pasma górskie utrudniające dostęp wilgotnego powietrza, charakteryzuje się klimatem kontynentalnym. Występują duże amplitudy temperatur dziennych, jak i rocznych. Latem na całym obszarze kraju, z wyjątkiem północnego wybrzeża, jest gorąco i słonecznie. Średnie temperatury wynoszą 12°C w styczniu i 25° w lipcu, roczna ilość opadów wynosi średnio 250 mm.

Główne bogactwa naturalne

Na terenie Hiszpanii znajdują się złoża wielu bogactw naturalnych, choć ich zasobność nie jest duża i nie wystarcza na pokrycie potrzeb krajowych. Na większą skalę wydobywa się tu jedynie żelazo, piryt, cynk, miedź i ołów. Hiszpania posiada w zachodniej części kraju duże (szacowane na największe w Europie i na około 5% światowych zasobów) złoża litu, używanego m.in. do produkcji baterii do pojazdów elektrycznych,.

System walutowy, kurs i wymiana

 Od 1 marca 2002 r. prawnym środkiem płatniczym w Hiszpanii jest euro. Poprzednia waluta - peseta straciła ważność z dn. 28 lutego 2002 r. Kurs wymiany ustalono na 1 EURO = 166,386 pesety.

Religia

Art. 16 hiszpańskiej Konstytucji z 1978 r. gwarantuje każdemu obywatelowi wolność wyznania. Żadna religia nie posiada statusu religii narodowej.  Około 70% procent Hiszpanów deklaruje przynależność do Kościoła Rzymskokatolickiego, ok. 6% społeczeństwa stanowią wyznawcy islamu i wierni kościołów protestanckich, zaś blisko 17 % obywateli deklaruje ateizm.

Wykaz dni świątecznych i wolnych od pracy

a)      1 stycznia – Año Nuevo (Nowy Rok)

b)      6 stycznia – Epifanía del Señor (Święto Trzech Króli)

b)      Wielki Piątek – Viernes Santo (święto ruchome)

c)      1 maja – Fiesta del Trabajo (Święto Pracy)

d)     15 sierpnia – Asunción de la Virgen (Wniebowzięcie NMP)

e)     12 października - Fiesta Nacional (Święto Narodowe)

f)      1 listopada – Todos los Santos (Wszystkich Świętych)

g)       6 grudnia – Día de la Constitución Española (Święto Konstytucji)

h)      8 grudnia – Inmaculada Concepción (Niepokalane Poczęcie NMP)

i)      25 grudnia – Natividad del Señor (Boże Narodzenie)

Dodatkowo każda ze Wspólnot Autonomicznych (regionów), zgodnie z własną tradycją, celebruje w ciągu całego roku różnego rodzaju uroczystości, ważne z lokalnego punktu widzenia. 

Infrastruktura transportowa

Hiszpania posiada bardzo dobrze rozbudowaną infrastrukturę transportową. Ruch samochodowy obsługują nowoczesne magistrale, autostrady i drogi ekspresowe. Łączna długość sieci drogowej wg danych na 31 grudnia 2018 r. wynosiła 165 624 km, z czego 17 228 km przypada na autostrady i  drogi ekspresowe. Każdego roku przybywa ok. 1000 km nowych dróg. Rozbudowywany jest także transport kolejowy. W 2020 r. długość linii trakcyjnych wynosiła 15 392,8 km, z czego ważną część (ok 2 602 km) obsługuje kolej szybkobieżna AVE, rozwijająca prędkość ponad 300 km/h. Aktualnie sieć AVE łączy m.in. Madryt z Sewillą, Barceloną, Valladolid, Huescą, Kordową, Saragossą, Malagą, Cuencą, Albacete, Alicante, Walencją, Leon i Castellón. Natomiast międzynarodowe połączenia AVE łączą hiszpańskie miasta z Marsylią, Lyonem, Paryżem i Tuluzą.

Ponadto, dynamicznie rozwija się infrastruktura lotnicza. Obecnie baza lotnisk liczy 48 portów, z których największe to Madryt, Barcelona, Palma (Majorka), Sewilla, Walencja, Santa Cruz de Tenerife (Wyspy Kanaryjskie), Bilbao i Malaga. Oprócz tego funkcjonują liczne mniejsze lądowiska prywatne, należące do aeroklubów i szkół lotniczych. Ze względu na położenie, Hiszpania posiada także szeroko rozwiniętą strukturę portów morskich. Najważniejsze z nich to Algeciras, Kadyks, Kartagena, Walencja, Vigo, Tarragona, Barcelona, Bilbao oraz A Coruña. Hiszpania posiada 31 przejść granicznych na lotniskach, 32 przejścia na granicach morskich oraz 4 przejścia lądowe, stanowiące granice zewnętrzne UE. Znajdują się one w następujących punktach: Ceuta, Melilla, La Seu de Urgel oraz La Línea de la Concepción.

Obowiązek wizowy

Od 1 maja 2004 r. obywatele polscy mogą przekraczać granicę Hiszpanii na podstawie dowodu osobistego lub paszportu. Obywatele polscy mogą przebywać na terenie Hiszpanii legitymując się polskim dowodem osobistym bez ograniczenia czasowego. Niemniej, jeśli pobyt na terenie Hiszpanii nie ma charakteru turystycznego, po upływie 90 dni powinni udać się do urzędu ds. cudzoziemców i zarejestrować się w Centralnym Rejestrze Obcokrajowców. Zostanie im wówczas nadany tzw. numer NIE, który jest równoznaczny z numerem identyfikacji podatkowej. Numer ten jest niezbędny w trakcie poszukiwania pracy, a także przy podpisywaniu umowy z pracodawcą oraz zawieraniu innych umów lub zobowiązań.

Ustrój polityczny

Hiszpania jest dziedziczną monarchią parlamentarną. Zgodnie z Konstytucją, monarcha jest głową państwa i symbolizuje jego jedność i trwałość. Stoi na straży porządku prawnego i prawidłowego funkcjonowania instytucji publicznych oraz reprezentuje Hiszpanię w stosunkach zewnętrznych. Jest również najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych. Pomimo pozornie dużych kompetencji, w rzeczywistości monarcha nie ma realnej władzy. Jego rola jest reprezentacyjna. Od 19 czerwca 2014 r. na hiszpańskim tronie zasiada król Filip VI z dynastii Burbonów.

Władza ustawodawcza

Hiszpańska władza ustawodawcza należy do dwuizbowego parlamentu - Kortezów Generalnych - złożonego z Kongresu Deputowanych i Senatu, o kadencji 4-letniej. Wybory do Kongresu są powszechne, bezpośrednie, równe i proporcjonalne, z głosowaniem tajnym. Zgodnie z Konstytucją, liczba deputowanych waha się od 300 do 400 osób (w minionych legislaturach było 350 parlamentarzystów). Senat jest izbą reprezentacji terytorialnej; 208 senatorów pochodzi z wyborów powszechnych, większościowych, według zasady równej reprezentacji wszystkich prowincji, ponadto 50 senatorów jest wybieranych przez zgromadzenia ustawodawcze regionów (Wspólnot Autonomicznych). Rolą obu izb jest występowanie z inicjatywami ustawodawczymi, uchwalanie budżetu państwa, kontrola działalności rządu oraz wyrażanie zgody na ratyfikację niektórych umów międzynarodowych. Kompetencje ustawodawcze nie leżą jednak wyłącznie w gestii Parlamentu. Część z nich jest delegowana do zgromadzeń ustawodawczych we Wspólnotach Autonomicznych.

Władza wykonawcza

Władza wykonawcza należy do króla i rządu. Ze względu na swoją reprezentacyjną rolę, monarcha nie uczestniczy w procesie sprawowania władzy. Jego funkcja ogranicza się do mianowania premiera rządu i na jego wniosek pozostałych członków gabinetu – wicepremierów i ministrów. W kompetencjach rządu leży kierowanie polityką wewnętrzną, zagraniczną i obronną państwa oraz zarządzanie administracją cywilną i wojskową. W obecnej kadencji pierwszy w historii Hiszpanii gabinet koalicyjny tworzy 22 ministrów (w tym 4 wicepremierów): spraw zagranicznych, UE i współpracy; sprawiedliwości; obrony; finansów; spraw wewnętrznych; transportu, mobilności i agendy miejskiej; edukacji i szkolenia zawodowego; pracy i ekonomii społecznej; przemysłu, handlu i turystyki; rolnictwa, rybołówstwa i żywienia; prezydencji, relacji z parlamentem i pamięci historycznej; polityki terytorialnej i funkcji publicznych; transformacji ekologicznej i wyzwań demograficznych; kultury i sportu; gospodarki i transformacji cyfrowej; zdrowia; spraw społecznych i Agendy 2030; nauki i innowacji; równości; konsumpcji; włączenia społecznego, zabezpieczenia społecznego i migracji; uniwersytetów.  Dodatkowo w ramach rządu funkcjonuje 23-osobowa Rada Państwa (Consejo de Estado), będąca najwyższym organem konsultacyjnym. Rząd ponosi odpowiedzialność polityczną przed Kongresem Deputowanych, który może doprowadzić do ustąpienia rządu, wybierając nowego premiera.

Struktura administracji gospodarczej

Hiszpańska administracja gospodarcza jest w dużym stopniu zdecentralizowana z uwagi na szerokie kompetencje, jakie przyznaje hiszpańska Konstytucja z 1978 r. regionom - Wspólnotom Autonomicznym. Na szczeblu centralnym za tworzenie i prowadzenie polityki wobec poszczególnych obszarów gospodarki w skali krajowej odpowiedzialne są ministerstwa. Do najważniejszych z nich należą resorty: gospodarki i transformacji cyfrowej (www.mineco.gob.es), przemysłu, handlu i turystyki (www.mincotur.gob.es), zdrowia (www.mscbs.gob.es), polityki terytorialnej i funkcji publicznych (www.mptfp.gob.es), finansów (www.hacienda.gob.es), rolnictwa, rybołówstwa i żywienia (www.mapa.gob.es).

Obok resortów gospodarczych funkcjonuje szereg wyspecjalizowanych agencji rządowych i urzędów centralnych. Do istotniejszych należą: Urząd Podatkowy (Agencia Tributaria, www.aeat.es), Krajowy Urząd ds. Rynków i Konkurencji (Comisión Nacional de los Mercados y la Competencia, www.cnmc.es), Krajowy Urząd ds. Rynku Papierów Wartościowych (Comisión Nacional del Mercado de Valores, www.cmnv.es), ICEX Hiszpania Eksport i Inwestycje, agencja publiczna odpowiedzialna za promowanie internacjonalizacji hiszpańskich firm (ICEX España Exportación e Inversiones, www.icex.es).

W strukturach władz regionalnych i lokalnych (we Wspólnotach Autonomicznych i prowincjach) znajdują się departamenty ekonomiczne i finansowe, zajmujące się rozwojem gospodarki lokalnej. Do ich kompetencji należy m.in. wspieranie rozwoju przedsiębiorczości, internacjonalizacji przedsiębiorstw, rozwoju wymiany handlowej i inwestycyjnej z zagranicą, modernizacja sektora produkcyjnego i ochrona konsumenta.

Ponadto, w Hiszpanii działa szereg zrzeszeń i izb wspomagających rozwój biznesu. Należą do nich m.in. Hiszpańska Konfederacja Organizacji Przedsiębiorców (Confederación Española de Organizaciones Empresariales CEOE, www.ceoe.es), Hiszpańska Konfederacja Małych i Średnich Przedsiębiorstw (Confederación Española de la Pequeña y Mediana Empresa CEPYME, www.cepyme.es), Fundacja Kas Oszczędności (Fundación de Las Cajas de Ahorros, www.funcas.es) i Hiszpańska Izba Handlowa (Cámara de Comercio de España, www.camara.es) oraz szereg regionalnych i lokalnych izb gospodarczo-handlowych.

Sądownictwo gospodarcze

Sprawy z zakresu prawa gospodarczego są rozpatrywane przez sądy pierwszej instancji (Juzgado de Primera Instancia) lub wyspecjalizowane sądy gospodarcze (Los Juzgados de lo Mercantil), będące organami cywilnego porządku prawnego. Właściwość miejscowa tych sądów odpowiada terytorium prowincji. Dane teleadresowe sądów w poszczególnych prowincjach zamieszczone są na stronie hiszpańskiego Ministerstwa Sprawiedliwości (www.mjusticia.gob.es).

Sądy gospodarcze funkcjonują w Hiszpanii od września 2004 r., od momentu wejścia w życie nowej ustawy upadłościowej. Rozpatrują one sprawy związane z upadłością (powództwa cywilne o charakterze majątkowym w odniesieniu do majątku upadłego dłużnika; powództwa socjalne, których przedmiotem jest wygaśnięcie, zmiana lub zawieszenie grupowe umów o pracę, w których pracodawca znajduje się w upadłości; egzekucje oraz środki zabezpieczające w stosunku do majątku oraz praw o charakterze majątkowym upadłego, powództwa zmierzające do wyegzekwowania odpowiedzialności cywilnej w stosunku do zarządzających spółką, audytorów i likwidatorów) oraz pozwy związane z nieuczciwą konkurencją, własnością intelektualną i reklamą, prawem o stowarzyszeniach pracowniczych oraz spółdzielczych, transportem krajowym i międzynarodowym, prawem morskim, ogólnymi warunkami umów oraz stosowaniem norm dotyczących arbitrażu w ww. sprawach. W postępowaniach o ogłoszenie oraz przeprowadzenie upadłości, właściwość należy do sądu gospodarczego właściwego dla miejsca, gdzie dłużnik prowadzi główną działalność. Jeżeli dłużnik posiada ponadto w Hiszpanii siedzibę i nie pokrywa się ona z miejscem prowadzenia głównych interesów, wówczas właściwy będzie również sąd gospodarczy właściwy dla miejsca zamieszkania, do wyboru przez wierzyciela składającego wniosek. Szczegółowe omówienie systemu prawnego w Hiszpanii znajduje się na stronie internetowej Unii Europejskiej:

https://e-justice.europa.eu/6/ES/national_legislation?SPAIN&member=1 

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

Pandemiczny rok 2020 odcisnął bolesne piętno na gospodarce ES. Analitycy podkreślają, że załamanie spowodowane kryzysem COVID-19 jest porównywalne do stanu bezpośrednio po wojnie domowej z lat 1936-39. Największe straty poniosła branża turystyczna, która od lat pozostaje głównym motorem gospodarki ES (jej udział w PKB wynosi 13%, a liczba os. zatrudnionych szacowana jest na 2,5 mln os., co stanowi ok. 13% całego zatrudnienia). Corocznie ES odwiedzało blisko 84 mln turystów, a wpływy do budżetu z tego tytułu wynosiły ok. 93 mld euro. Załamanie koniunktury w turystyce odbiło się na wielu powiązanych z nią branżach: restauracyjnej, transportowej, sportowej, rekreacyjnej i rozrywkowej oraz na handlu detalicznym. Sytuacja na rynku pracy uległa gwałtownemu pogorszeniu. Według informacji Banku Hiszpanii (BH) PKB ES na koniec 2020 r. wyniosło o 10,7 punktów procentowych mniej niż w 2019 r. Pomimo prognozowanego odbicia w 2021 r., hiszpańska gospodarka osiągnie poziom PKB z 2019 r. najwcześniej w 2023 r. Inflacja kształtuje się na poziomie -0,3%, co wynika głównie ze spadków cen ropy naftowej i słabości popytu. W średnim okresie BH przewiduje umiarkowany wzrost inflacji bazowej max. do poziomu 1,3%. Poziom deficytu sektora finansów publicznych na koniec 2020 r. wyniósł 10,5% PKB, a długu publicznego 120% PKB. Jednocześnie koszt obsługi długu osiągnie najniższy w historii poziom (1,86%), a średni okres jego trwania wyniesie maksimum 7,82 roku.

Wpływ pandemii COVID-19 oraz Brexitu był mocno odczuwalny w hiszpańskim indeksie. Ibex 35 zamknął rok 2020 spadkiem o 15,45%. Jest to szósty najgorszy wynik roczny w historii giełdy. Najboleśniej załamanie odczuły hiszpańskie przedsiębiorstwa i instytucje finansowe związane z sektorem turystycznym.

W 2020 r. spread hiszpańskich obligacji w stosunku do niemieckiego Bunda stabilizował się i kształtował się w grudniu na poziomie 58,2 pkt bazowych (w marcu przekroczył poziom 150 pkt, a na koniec III kwartału wynosił 78 pkt). Na koniec grudnia rentowność 10-letnich hiszpańskich obligacji wyniosła 0,055% (w IV kwartale średnio 0,113%).

Zewnętrzne uwarunkowania gospodarcze były w 2020 r. dla Hiszpanii wyjątkowo niekorzystne, w związku z osłabieniem dynamiki w całej strefie euro spowodowanej kryzysem sanitarnym, co wpłynęło na zmniejszenie obrotów handlowych oraz zatrzymanie napływu turystów, które spowodowało poważne załamanie w sektorze usług. W wymiarze krajowym dążono do ustabilizowania sytuacji gospodarczej i społecznej poprzez przygotowanie pierwszej od 2018 r. ustawy budżetowej, a także poprzez wdrożenie szeregu środków wsparcia pracowników i przedsiębiorstw w związku z pandemią. Jak dotąd hiszpański rząd przyjął 3 kompleksowe pakiety pomocowe, 2 pakiety środków uzupełniających oraz specjalny pakiet wsparcia dla regionów w związku z pandemią COVID-19. Pierwszym pakietem był tzw. „plan szokowy” z 12 marca 2020 r. o łącznej wartości 18 mld euro (14 mld euro na wsparcie płynnościowe dla firm, nowa linia kredytowa w wys. 400 mln euro dla firm z sektora turystycznego oraz 3,8 mld dla sektora zdrowia). 17 marca 2020 r. zadecydowano o mobilizacji łącznie 200 mld euro (blisko 20% hiszp. PKB) na zwalczanie skutków epidemii, z czego 117 mld euro przekazano ze środków publicznych. Trzeci pakiet dla sektora turystycznego z 24 lutego 2021 r. objął dofinansowanie firm w łącznej wysokości 11 mld euro. W marcu i kwietniu 2020 r. rząd przyjął dwa pakiety tzw. środków uzupełniających oraz pakiet wsparcia dla regionów. Pomiędzy Wspólnoty Autonomiczne rozdzielono środki z nadzwyczajnego bezzwrotnego funduszu płynności w wysokości 16 mld euro: 10 mld z przeznaczeniem na wydatki zw. z opieką zdrowotną (w zależności od wpływu, jaki miał COVID-19 na daną Wspólnotę), 1 mld na wydatki socjalne (w zależności od liczby ludności), a 5 mld na wyrównanie utraconych dochodów (w zależności od strat ekonomicznych).

Dodatkowo w budżecie państwa na 2021 r. zawarto założenie waloryzacji emerytur o wskaźnik inflacji, wydłużenie urlopu ojcowskiego z 12 do 16 tygodni, co pozwoli zrównać długość jego trwania z urlopem macierzyńskim oraz utrzymanie minimalnego dochodu życiowego i świadczeń na walkę z ubóstwem, a także rewaloryzację emerytur i wynagrodzeń urzędników państwowych w wysokości 0,9%. To m.in. te wydatki powiększone o konieczne w czasie wychodzenia z kryzysu koszty społeczne (np. zasiłek dla bezrobotnych, dofinansowanie przedsiębiorstw) windują wydatki zaplanowane w budżecie do kwoty 168 661 mld euro (o 32% więcej niż w 2020 r.) i poziom długu publicznego do 120% PKB. Nowym elementem planu budżetowego jest krajowy Plan Odbudowy, Transformacji i Odporności przygotowany w związku z zaplanowanym nowym instrumentem finansowania europejskiego (Fundusz Odbudowy Next Generation EU), który zakłada inwestycje na poziomie 72 mld euro w okresie 2021-2023. Do przyjęcia Planu (jako podstawy udzielenia dotacji i pożyczek) przez UE niezbędne jest zaplanowanie i wdrożenie szeregu reform strukturalnych, w tym w szczególności reformy rynku pracy, systemu emerytalnego i systemu podatkowego), co do których rząd socjalistów nie uzyskał jak dotąd poparcia partnerów społecznych.

Jedną z niepokojących tendencji, które uwidoczniły się w ub. r., jest osłabienie dynamiki hiszp. eksportu, będącego dotychczas, obok turystyki, głównym motorem gospodarki. W 2020 r. zarejestrowano spadek exportu o 10% r/r. Łącznie eksport osiągnął wartość 261,175 mld euro, a import spadł o 14,7 % r/r, do 274,597 mld euro. Deficyt handlowy ukształtował się na poziomie ok. 13,4 mld euro.

Skutki pandemii odczuł również sektor produkcyjny. Najgorszym miesiącem był kwiecień, kiedy wartość wskaźnika PMI spadła do 30,8 pkt. Na koniec 2020 r. wartość wskaźnika PMI oscylowała wokół 51 pkt. Ucierpiały wszystkie sektory, ze szczególnym naciskiem na przemysł tekstylny, transport, przemysł samochodowy, spożywczy. Jedyną, która odnotowała wzrost produkcji była branża farmaceutyczna (+1,8% r/r).

Główne wskaźniki makroekonomiczne

PKB

W 2020 r. hiszpańska gospodarka doświadczyła poważnego załamania związanego ze skutkami pandemii COVID-19. PKB spadł w ujęciu rok do roku o 10,7%. W I kwartale 2021 r. nadal kształtował się na niskim poziomie: 9,4% poniżej poziomu na koniec 2019 r.

Na br. Bank Hiszpanii przewiduje wzrost PKB o 6,2%. Niższe są prognozy KE, w której ocenie wzrost wyniesie 5,6%.

Inflacja

Na koniec 2020 r. poziom inflacji rocznej wyniósł -0,3%, co stanowiło spadek o 1 pkt. proc. w stosunku do 2019 r., w którym inflacja wyniosła 0,7%.

Deficyt i dług publiczny

W 2020 r. stan finansów publicznych Hiszpanii znacząco się pogorszył. Zawieszenie w 2020 r. reguł fiskalnych zawartych w pakcie stabilności i wzrostu pozwoliło na wzrost zadłużenia państwa.

Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych wzrósł o 8,1 pkt. proc. do 10,5% PKB, a dług publiczny o 24,5 pkt. proc. do 120% PKB tj. o 168.000 mln euro w stosunku do poprzedzającego roku. Około 85% wzrostu wydatków publicznych było związane z pandemią. W I kwartale 2021 r. hiszpański dług publiczny wzrósł do 125,3% PKB i jest bliski 1,4 biliona euro - kwoty nigdy wcześniej nienotowanej w historii Hiszpanii. Zgodnie z prognozami możliwe jest zmniejszenie zadłużenia do 119% PKB na koniec br., jednak liczby nadal będą bardzo duże. Rząd w Madrycie przewiduje, że w 2024 r. Hiszpania nadal będzie posiadać zobowiązanie w wysokości 112%.

Rynek pracy

2020 r. był wyjątkowo trudnym rokiem dla hiszpańskiego rynku pracy z powodu kryzysu gospodarczego spowodowanego Covid-19. Zatrudnienie zmniejszyło się o 622,6 tys. osób, prowadząc do wzrostu liczby bezrobotnych do 3,71 mln os., tj. 16,13% populacji aktywnej zawodowo. Najbardziej poszkodowaną grupą wiekową są osoby poniżej 25. roku życia. Całkowita liczba młodych bezrobotnych wynosi 572 400 tys. Stopa bezrobocia wśród tej grupy osób osiągnęła 24%. W przypadku sektorów najbardziej ucierpiały usługi, zwłaszcza branża turystyczna, restauracyjna i hotelarska. Kondycja rynku pracy byłaby dużo gorsza, gdyby nie rządowe środki zaradcze w postaci procedury zawieszenia pracy ERTE, którą w IV kw. 2020 r. objętych zostało ok. 900 tys. os. (w II kw. liczba os. na ERTE wyniosła 3,2 mln) oraz wprowadzenie możliwości telepracy (ok. 10% zatrudnionych). Jest to jednak rozwiązanie przejściowe, które w momencie wygaśnięcia najprawdopodobniej przełoży się na masowe zwolnienia i podniesie stopę bezrobocia.

Podsumowanie sytuacji na rynku pracy za okres 12 miesięcy 2020 r.

Zatrudnienie: spadek o 622,6 tys. osób (-3,12% r/r), z czego sektor prywatny stracił 748,4 tys. miejsc zatrudnienia, a państwowy stworzył 125,8 tys. nowych stanowisk pracy.

Bezrobocie: Całkowita liczba bezrobotnych zwiększyła się o 527,9 tys. osób, a stopa bezrobocia osiągnęła poziom 16,13%.

Populacja aktywna zawodowo uległa redukcji o 94,7 tys. osób.

Natomiast wg szacunków OECD i Banku Hiszpanii rzeczywista liczba bezrobotnych wynosi 4,7 mln osób, przekładając się na 21% stopę bezrobocia

Dynamika rynku pracy w IV kwartale 2020 r. przedstawiała się następująco:

Zatrudnienie zwiększyło się o 167.400 osób (+0,87% kw/kw) i wynosi 19.344.300 osób. Wskaźnik zatrudnienia (procent osób pracujących w stosunku do liczby osób aktywnych zawodowo, tj. powyżej 16-ego roku życia) usytuował się na poziomie 48,81% (+0,37% kw/kw).

Wg płci: zatrudnienie wśród mężczyzn wzrosło o 15,6 tys. osób, a wśród kobiet o 151,8 tys.

Wg narodowości: wzrost zatrudnienia dotyczył przede wszystkim obywateli hiszpańskich +166,5 tys. osób.

Wg wieku: największy wzrost zatrudnienia miał miejsce w grupie 25-29 lat (+65,8 tys.).

Wg sektorów: zatrudnienie rosło we wszystkich sektorach: usługi wygenerowały 79.6 tys. miejsc pracy, rolnictwo 51 tys., sektor budowlany 30,9 tys., zaś przemysł 5,9 tys.

Wg wymiaru godzin: zatrudnienie w pełnym wymiarze godzin wzrosło o 23 tys. osób, a w niepełnym wymiarze godzin o 144,4 tys. osób. Odsetek osób pracujących na niepełnych etatach wzrósł o 0,63% do 14,47%.

Wg rodzaju umowy: liczba osób zatrudnionych na umowach o pracę wzrosła o 133,5 tys. Wzrost umów stałych wyniósł 26,3 tys., a umów na czas określony 107,2 tys. Tzw. wskaźnik niestabilności zwiększył się o 0,46% i wyniósł 24,63%. Liczba osób prowadzących własną działalność gospodarczą zwiększyła się o 28,9 tys.

Wg charakteru zatrudnienia: w sektorze prywatnym odnotowano wzrost zatrudnienia o 125,4 tys. osób (całkowita liczba etatów w tym sektorze wyniosła 15.965.200). Natomiast w sektorze publicznym wzrost miejsc pracy dotyczył 42 tys. os., zwiększając całkowitą liczbę zatrudnionych do 3.379.100 osób.

Bezrobocie spadło o 3,1 tys. osób (-0,08% kw/kw). Całkowita liczba osób pozostających bez zatrudnienia wynosi 3.719.800, a stopa bezrobocia - 16,13%.

Wg płci: wśród mężczyzn bezrobocie zmniejszyło się o 29  tys. do liczby 1.728,4 tys. (stopa bezrobocia w tej grupie sięga 14,17%). Wśród kobiet zarejestrowano wzrost bezrobocia o 25,9 tys. do liczby 1.991,4 tys. (stopa bezrobocia w tej grupie uplasowała się na poziomie 18,33%).

Wg wieku: spadek bezrobocia miał miejsce w grupie 16-25 lat (30,9 tys. mniej bezrobotnych w wieku 20-24 lata i 19,1 tys. mniej w wieku 16-19 lat). Natomiast bezrobocie rosło w grupach 25-54 lata (+16,8 tys.) oraz +55 lat (+31,1 tys.).

Wg narodowości: wśród Hiszpanów odnotowano spadek bezrobocia o 43 tys., podczas gdy wśród obcokrajowców bezrobocie zwiększyło się o 39,8 tys. osób. Stopa bezrobocia obywateli ES wynosi 14,46%, a obcokrajowców 26,58%.

Wg sektorów: wszystkie sektory odnotowały spadek bezrobocia. Poprawa sytuacji w usługach została oszacowana na 113,6 tys. osób w rolnictwie na 23,3 tys., w przemyśle na 6,4 tys., a w sektorze budowlanym na 2,6 tys.

Populacja aktywna zawodowo wzrosła o 164,3 tys. osób i wynosi 23.064.100 osób.  Liczba kobiet aktywnych zawodowo zwiększyła się o 177,7 tys., a mężczyzn spadła o 13,4 tys. 

Wskaźnik aktywności zawodowej wynosi 58,19% (56,61% wśród Hiszpanów i 70,53% wśród obcokrajowców). Różnica wskaźnika aktywności zawodowej wśród obywateli hiszpańskich i zagranicznych wynika przede wszystkim z różnej struktury wiekowej i zarobkowego charakteru imigracji na rynku hiszpańskim.

Gospodarstwa domowe

Liczba gospodarstw domowych (GD) wzrosła o 18,4 tys. i wynosi 18.817.800, z czego 4.935.400 to gospodarstwa jednoosobowe. Liczba GD, w których wszyscy członkowie są bezrobotni, zwiększyła się o 24,3 tys. i wynosi 1.197.000. Liczba GD, których wszyscy członkowie mają zatrudnienie wzrosła o 70,5 tys. do 10.401.300.

Regiony

Największy spadek bezrobocia miał miejsce w Andaluzji (-25,1 tys. osób), Walencji (-24,8 tys. osób) oraz Murcji (-16,8 tys. osób).

Wzrost liczby bezrobotnych odnotowały Katalonia (+31,3 tys. osób), Baleary (+21,9 tys. osób) oraz Wspólnota Madrytu (+21 tys. osób).

Praca zdalna

W IV kw. 9,95% wszystkich zatrudnionych (1.923.800) pracowało zdalnie co najmniej ponad połowę całości przepracowanych godzin.

Główne sektory gospodarki

W 2020 r. PKB obniżył się o 10,7%, w rezultacie negatywnej dynamiki niemalże wszystkich sektorów: usług (-7,53%), przemysłu (-1,4%) oraz sektora budowlanego (-0,85%). Pozytywny wkład w PKB miało jedynie rolnictwo (+0,14%).

Sektor nieruchomości

W 2020 r. wartość dodana brutto w budownictwie wyniosła 5,7% (-0,1% r/r). Spadek produkcji w sektorze wyniósł 12,5%, podczas gdy średnia dla UE to -7,8%. Budownictwo mieszkaniowe zarejestrowało spadek na poziomie 13,% przy średniej UE -10,6%, zaś budownictwo inne niż mieszkaniowe dotknęła redukcja na poziomie -16,5% przy średniej UE -10,3%. W przypadku inżynierii lądowej aktywność spadła o 7% przy średniej UE na poziomie -3,8%.

Liczba zatrudnionych w branży budowlanej wyniosła 1.244,077 (-2,6% r/r), natomiast osoby bezrobotne stanowiły 153.403 tys., o 11,7% mniej w porównaniu z rokiem ubiegłym. Stopa bezrobocia ukształtowała się na poziomie 11%.

W rejestrze nieruchomości zapisano 415.748 mieszkań (-17,7% r/r), z czego 82.543 (-11,2% r/r) pochodziło z rynku pierwotnego, a pozostałe 333.205 z wtórnego (-19,2% r/r).

Liczba nowych hipotek została oszacowana na 333.721 (-7,6% r/r).

Średnia cena m2 wynosi 1.800 euro.

Sektor finansowy

Po decyzji Unii Europejskiej o udzieleniu pomocy dla hiszpańskich banków w 2012 r., krajowy sektor finansowy przeszedł znaczną transformację, zgodnie z zaleceniami Komisji Europejskiej zawartymi w Memorandum of Understanding (MoU), określającym warunki pomocy i plan reform sektora. Program wsparcia dla hiszpańskiego sektora finansowego został oficjalnie zakończony w styczniu 2014 r. W raporcie podsumowującym Komisja Europejska pozytywnie oceniła realizację programu. W jej ocenie, wskaźniki pokazują poprawę w zakresie wypłacalności i rentowności hiszpańskich jednostek finansowych, a także kosztów ich finansowania. Zgodnie z opinią tej instytucji, rząd hiszpański szybko i skutecznie wdrożył działania naprawcze przewidziane w MoU, co pozwoliło na przywrócenie zaufania do gospodarki i sektora bankowego. Hiszpania rozpoczęła wcześniejszą spłatę uzyskanej z Unii Europejskiej pomocy dla banków (do września 2018 r. spłaciła 17,6 mld z 41,3 mld euro).

W związku z tymi działaniami Hiszpania wkroczyła w kryzys związany z pandemią COVID-19 ze zmniejszoną wrażliwością makrofinansową, tj. z silniejszym bilansem sektora prywatnego (w tym banków). Współczynniki kapitałowe Tier-1 i CET1 są wyższe od minimalnych wymogów, ale ten drugi, wynoszący 12,6%, jest o 2,8 punktu procentowego niższy niż średnia w strefie euro. W październiku 2020 r. relacja kredytów zagrożonych (NPL) do PKB wyniosła 4,6%, co daje wynik zbliżony do średniej UE. Podwyższony dług publiczny zwiększa jednak podatność tego sektora na zagrożenia, co może mieć również wpływ na stabilność finansową, ponieważ banki posiadają obligacje rządowe na poziomie 7% aktywów. Ekspozycja niektórych banków na rynki wschodzące silnie dotknięte kryzysem (Brazylia, Meksyk, Turcja), która była istotna dla dywersyfikacji przed pandemią, również stwarza nowe zagrożenia.

W odpowiedzi na kryzys związany z pandemią podjęto szereg środków finansowych, zarówno na szczeblu europejskim, jak i krajowym, takich jak złagodzenie wymogów kapitałowych i płynnościowych oraz zwiększenie elastyczności zasad rachunkowości i obliczania kapitału regulacyjnego. Jednocześnie banki zostały poproszone o niewypłacanie dywidendy do stycznia 2021 r.

Sektor motoryzacyjny

Przemysł motoryzacyjny jest jednym z kluczowych sektorów hiszpańskiej gospodarki. Stanowi 10% PKB i odpowiada za 9% zatrudnienia (generuje ok 2 mln miejsc pracy). Podatki związane z branżą samochodową generują ok. 15% wszystkich wpływów budżetowych. Udział branży motoryzacyjnej w eksporcie wynosi 18%, a inwestycje zagraniczne w ten sektor szacowane są na 7%.

Kryzys społeczny i gospodarczy wywołany pandemią Covid-19 przełożył się na znaczne pogorszenie koniunktury branży motoryzacyjnej. Produkcja aut spadła o 19,6% r/r i wyniosła 2,27 mln pojazdów (o 554 tys. mniej niż w ubiegłym roku). Sprzedaż samochodów na rynku krajowym skurczyła się o 32,3%, tj. 851.211 jednostek w ciągu całego roku. To najniższa sprzedaż od 2014 r.

Eksport zarejestrował 15,5% spadek. Za granicę sprzedano 1,9 mln aut, z czego 64% na rynki: francuski, niemiecki, włoski i brytyjski, przy czym popyt na tych rynkach wyraźnie się skurczył (UK-26%, DE -19,6%, IT -9.9%, FR -9,1%). Zaskoczeniem był wzrost popytu na rynku tureckim o 102%. Do Turcji ES wysłała 72 tys. aut.

Sektor turystyczny

Turystyka od lat pozostaje gł. motorem gospodarki Hiszpanii. Udział sektora w PKB wynosi 12%, a liczba osób zatrudnionych szacowana jest na 2,5 mln, co stanowi ok. 12% całego zatrudnienia. Hiszpania znajduje się w czołówce światowych liderów pod względem turystyki przyjazdowej. Niestety, branża turystyczna poniosła największe straty w związku z pandemią. W 2020 r. z uwagi na utrzymywanie restrykcji w zakresie podróży liczba turystów zagranicznych do ES spadła o 77,3% do 19 mln, przekładając się na redukcje wpływów o 78% do kwoty 19,7 mld euro. Najliczniejszą grupę reprezentowali Francuzi (3,9 mln), Brytyjczycy (3,2 mln), Niemcy (2,4 mln) oraz Kraje Nordyckie (1,2 mln). Najczęściej wybieranymi destynacjami były: Katalonia (20,4% wszystkich turystów) oraz wyspy Kanaryjskie (20% podróżnych), a także Andaluzja (14,3% odwiedzających).

Sektor energetyczny i środowiskowy

Rząd PSOE zdecydowanie przesunął akcenty w polityce energetycznej i środowiskowej. Oba obszary znalazły  się w kompetencji nowoutworzonego Ministerstwa ds. Transformacji Ekologicznej, na czele którego stanęła uznana specjalistka w dziedzinie zmian klimatycznych i międzynarodowych negocjacji dot.  globalnego ocieplenia. Obecnie bardzo silny nacisk jest kładziony na kwestie ekologii, dekarbonizacji gospodarki i transformacji energetycznej. Ma to swoje odzwierciedlenie na forum UE, gdzie ES przeszła do grupy krajów forsujących jak najambitniejsze cele w polityce klimatyczno-energetycznej. Było to również widoczne podczas COP 24, podczas którego ES dołączyła do następujących deklaracji: Deklaracji o solidarnej i sprawiedliwej transformacji, Deklaracji o Elektromobilności (Driving Change Together – Katowice Partnership for Electromobility), „Lasy dla Klimatu” oraz Koalicji na Rzecz Wysokich Ambicji (High Ambition Coalition).

Najpełniej program energetyczno-klimatyczny rządu został ujęty w pakiecie „zielonych ustaw”, przyjętym przez Radę Ministrów w lutym 2019 r. Złożyła się na niego Ustawa o Zmianach Klimatycznych, Zintegrowany Plan na rzecz Energii i Klimatu oraz Strategia na rzecz Sprawiedliwej Transformacji.

Polityka klimatyczna

ES jest bardzo aktywna w zakresie realizacji zobowiązań klimatycznych. 19 maja 2020 r. rząd przyjął projekt ustawy o zmianach klimatycznych i transformacji energetycznej, mającej na celu wypełnienie celów ustalonych w Porozumieniu paryskim z 12 grudnia 2015 r., a podpisanym przez ES 22 kwietnia 2016 r.

Priorytetami ES na poziomie krajowym w perspektywie do 2030 r. są:

- redukcja emisji o przynajmniej 20% w porównaniu do 1990 r.

- zwiększenie do 35% udziału energii odnawialnych w końcowym zużyciu energii.

- zwiększenie do 70% udziału energii odnawialnych w całkowitej produkcji energii.

- poprawa efektywności energetycznej poprzez zmniejszenie zużycia energii pierwotnej o 35% w porównaniu z poziomem bazowym ustalonym w przepisach wspólnotowych.

Dodatkowo rząd zamierza wprowadzić zakaz użytkowania samochodów innych niż ekologiczne po 2040 r. oraz zakaz wydawania dalszych pozwoleń na wydobycie i eksploatację węglowodorów.  Odnośnie do elektrowni węglowych rząd planuje ich stopniowe zamykanie do 2030 r. Jeśli chodzi o elektrownie jądrowe mają być wygaszane między 2025 a 2035 r. (wszystkie wtedy ukończą 40 lat funkcjonowania).

Polityka energetyczna

W sektorze energetycznym jednym z priorytetów pozostaje kwestia budowy interkonektorów elektrycznych i gazowych, których powstanie zakończyłoby energetyczną izolację Półwyspu Iberyjskiego. Madryt niezmiennie przypomina, że podczas Rady Europejskiej w Barcelonie w 2002 r. ustanowiono cel 10% transgranicznych zdolności przesyłowych przez państwa członkowskie w zakresie interkonektorów oraz dostępu do przynajmniej dwóch źródeł energii. Obecnie Hiszpania wypełnia ten cel w zaledwie nieco ponad 7%.

Strategia wodorowa

6 października 2020 r. na wniosek Ministerstwa Transformacji Ekologicznej i Wyzwań Demograficznych, Rada Ministrów przyjęła własną strategię wodorową pt.: „Mapa drogowa dla wodoru: zobowiązania na rzecz wodoru odnawialnego”.

Strategiczny plan działania dot. wodoru ujęty w Mapie drogowej dla wodoru stanowi cześć składową Zintegrowanego Planu na rzecz Energii i Klimatu 2021-2030 i jest spójny z założeniami europejskiej strategii na rzecz wodoru do 2030 r. Zawiera propozycję 60 działań, wśród których znajdują się m.in.: inwestycja w elektrolizery o mocy 4 GW, zwiększenie zastosowania zielonego wodoru w przemyśle do 25%, budowa stacji wodorowych, wprowadzenie do obiegu pociągów i pojazdów ciężkich z wykorzystaniem wodoru. Powyższe działania mają przyczynić się do redukcji emisji gazów cieplarnianych o 4,6 mln ton ekwiwalentu CO².

Mapa drogowa analizuje również potencjalne możliwości wykorzystania wodoru w latach 2030-2050 do przeprowadzenia projektu dekarbonizacji gospodarki, wzmocnienia przemysłu i wiedzy technologicznej oraz do tworzenia nowych miejsc pracy, stając się w ten sposób jedną z dźwigni na rzecz reaktywacji gospodarczej związanej z transformacją energetyczną, obok innych obszarów takich jak: wykorzystanie energii odnawialnych, zrównoważona i połączona mobilność oraz rehabilitacja energetyczna budynków.

Szanse dla ES wynikające z produkcji i zastosowania wodoru

• produkcja i zastosowanie czystego wodoru pobudzi rozwój łańcuchów wartości, oferując możliwości tworzenia zrównoważonych miejsc pracy i zwiększenia aktywności ekonomicznej w takich obszarach jak: produkcja monterów elektrolizerów, ogniw paliwowych oraz komponentów (elektronika, mechanika, motoryzacja), pojazdów, stoczni, zbiorników ciśnieniowych, elektrowni wodnych lub zakładów produkcji wodoru, a także zarządzanie nimi, magazynowanie i transport na dużą skalę;
• wzmocnieniu łańcucha wartości będzie towarzyszyło rozwijanie inicjatyw w ramach B+R+i w dziedzinie energetyki;
• usprawnienie dekarbonizacji procesów przemysłowych i tych sektorów gospodarki, w których ograniczenie emisji dwutlenku węgla jest trudne do osiągnięcia;
• przyspieszenia wdrażania projektów z zakresu energii odnawialnych, z pozytywnymi efektami na ceny energii i wzrost konkurencyjności przemysłowej;
• rozwój sieci inteligentnych oraz magazynowanie energii odnawialnych na dużą skalę i sezonowo.

Cele do 2030 roku

Mapa drogowa definiuje krajowe cele w zakresie zwiększenia produkcji i zastosowania wodoru odnawialnego do 2030 r., a następnie do 2050 r., w którym ES zamierza osiągnąć neutralność klimatyczną. Cele ES pozostają spójne z celami KE w Strategii wodorowej i odnoszą się do następujących obszarów:

- produkcji wodoru elektrolitycznego: 4 GW zainstalowanej mocy elektrolizy a w 2024 r. osiągnięcie mocy elektrolizerów pomiędzy 300 i 600 MW.

- zastosowanie czystego wodoru w przemyśle: w 2030 r. 25% zużycia wodoru w sektorze będzie pochodziło ze źródeł odnawialnych. Obecnie przemysł zużywa 500.000 ton rocznie. W większości używany produkt jest pochodzenia kopalnego (szary wodór), czyli wykorzystuje jako surowiec gaz ziemny. Za każdy kg wodoru odnawialnego, który zastępuje wodór nieodnawialny unika się emisji 9 kg CO2 do atmosfery. W kwestii mobilności, do 2030 r. planuje się wprowadzenie  floty liczącej co najmniej 150 autobusów oraz 5 tys. pojazdów lekkich i ciężkich, 2 linie kolejowe.

Opierając się na tych celach, ES przewiduje zmiany, które nastąpią w gospodarce wodorowej od 2030 r. do 2050 r.,  dot. przede wszystkim przyspieszenie produkcji i zastosowania wodoru odnawialnego w ES. Dodatkowo ES oczekuje wzrostu zużycia wodoru odnawialnego w sektorach trudnych do dekarbonizacji oraz nowych zastosowań surowca w zakresie transportu morskiego i powietrznego oraz w procesach przemysłowych wykorzystujących wysokie temperatury. Wreszcie, z uwagi na potencjał wodoru do produkcji, ES planuje wzmocnienie swoich zdolności eksportowych w odniesieniu do wodoru odnawialnego na pozostałe rynki europejskie. 

Dodatkowo Mapa drogowa zawiera propozycję 60 działań pogrupowanych w cztery obszary:

• działania o charakterze regulacyjnym zawierające, m.in. system gwarancji dot. produkcji wodoru ze źródeł w 100% odnawialnych;
• działania o charakterze sektorowym w celu zachęcenia do zwiększenia zastosowania czystego wodoru i realizowania projektów o charakterze przemysłowym, energetycznym oraz w dziedzinie transportu;
• działania na rzecz zwiększenia świadomości społecznej w zakresie znaczenia czystego wodoru dla gospodarki;
• działania na rzecz rozwoju B+R+i oraz technologii.

Ponadto Mapa drogowa uwzględnia utworzenie instrumentów finansowych wspierających rozwój przemysłu z zastosowaniem czystego wodoru. Promuje także tworzenie tzw. dolin wodorowych oraz grup eksperckich w ramach wspólnot autonomicznych i administracji lokalnych, użytkowników i promotorów projektów. Podobnie bierze pod uwagę środki mające na celu wspieranie krajowego rozwoju elektrolizerów o dużej mocy (100MW), a także produkcji masowej oraz zastosowania nowych materiałów. Przewiduje również finansowanie projektów w zakresie technologii wodorowych z udziałem naukowców i biznesu, co pozwoli na tworzenie wiedzy i przewagi konkurencyjnej, włączając przemysł samochodowy, transport kolejowy, morski i powietrzny. Dodatkowo planuje się utworzenie nowych jąder energetycznych produkcji czystego wodoru odnawialnego na terenach zagrożonych wyludnieniem.

 3.3. Tabela głównych wskaźników makroekonomicznych

Źródła: Krajowy Instytut Statystyczny, Bank Hiszpanii, Expansion.com/ Datosmacro.com

Handel zagraniczny

Eksport: Całkowita sprzedaż produktów i usług za granicę w 2020 r. wyniosła 261,175 mld euro (-10% r/r). Kluczowy dla Hiszpanii obszar rynków eksportowych stanowią państwa członkowskie UE  (60,5% całego eksportu), zwłaszcza dojrzałe gospodarki strefy euro (53,2%). Wśród pcz UE najważniejszymi partnerami handlowymi Hiszpanii są przede wszystkim Francja (16,1% eksportu), Niemcy (11,3% eksportu), Włochy (7,8% eksportu) oraz Portugalia (7,6% eksportu).

Eksport wg sektorów:

maszyny i urządzenia -12,6% (19,8% udziału w eksporcie)

żywność, napoje, tytoń +5,5% r/r (19,6% udziału w eksporcie)

produkty chemiczne -3,6% r/r (15,5% udziału w eksporcie)

branża samochodowa -12,9% r/r (14,8% udziału w eksporcie)

półprodukty niechemiczne -10,4% (10,1% udziału w eksporcie)

produkty energetyczne -40,9% r/r (4,8% udziału w eksporcie)

produkty konsumenckie -15,1% r/r (9,5% udziału w eksporcie)

Import: Wartość importu w 2020 r. wyniosła 274,597 mld euro (-14,7% r/r).

Bilans handlowy: -13,422 mld euro

Polska: Wymiana handlowa Hiszpania-Polska rozwijała się dynamicznie. Wg hiszpańskich statystyk Polska jest 7 partnerem handlowym Hiszpanii w UE, zarówno w rankingu rynków eksportowych (2,3% całego eksportu do UE), jak importowych (2,0% całego importu z UE), przy czym import polskich produktów do Hiszpanii stale rośnie. W 2020 r. hiszpański eksport do Polski wyniósł 5,9 mld euro(-3,1% r/r), natomiast import osiągnął wartość 5,6 mld euro (-1,5% r/r). Bilans obrotów handlowych wyniósł 383 mln euro na korzyść Polski.

Inwestycje zagraniczne

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Hiszpanii w 2020 r. osiągnęły wartość 24 mld euro. Inwestorzy najchętniej lokowali kapitał w branży telekomunikacyjnej i usług informatycznych, transportu lotniczego, sektorze budowlanym, dostaw energii elektrycznej oraz w branży rolno-spożywczej.

Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach i porozumieniach o charakterze gospodarczym

Hiszpania należy do krajów-założycieli OECD (1960 r.) i wykazuje znaczne zaangażowanie w prace tej organizacji. Do tego celu powołała Stałe Przedstawicielstwo przy OECD w Paryżu. Hiszpania jest członkiem Światowej Organizacji Handlu (WTO). Ponadto silnie wspiera rozwój współpracy gospodarczej w ramach Wspólnoty Iberoamerykańskiej, a także stosunków pomiędzy UE a krajami Mercosur, Wspólnotą Andyjską, Chile i Meksykiem. Hiszpania tradycyjnie mocno angażuje się zarówno w formatach dwustronnych, jak i na forach organizacji międzynarodowych (UE, ONZ) w udzielanie pomocy rozwojowej krajom Afryki. Hiszpania posiada istotne interesy gospodarcze w krajach Maghrebu, zarówno w kontaktach dwustronnych (m.in. import gazu z Algierii), jak i wielostronnych (np. zaangażowanie w projekt Śródziemnomorskiego Planu Solarnego).

W dobie post-kryzysowej Hiszpania intensyfikuje międzynarodowe kontakty gospodarcze. Uwaga Madrytu koncentruje się na wzmocnieniu współpracy instytucjonalnej oraz na poziomie przedsiębiorstw (w ramach strategii internacjonalizacji firm) z USA oraz z krajami BRICS, zwłaszcza z Chinami (Hiszpania dołączyła do Azjatyckiego Banku Inwestycji Infrastrukturalnych). Hiszpania znacząco zwiększa swoje zainteresowanie kontynentem Ameryki Łacińskiej, Afryką Północną i Subsaharyjską.

Relacje gospodarcze z UE

Hiszpania funkcjonuje w ramach jednolitego rynku UE i państwa członkowskie tego obszaru, już tradycyjnie, należą do jej głównych partnerów handlowych. Do UE w 2020 r. zostało skierowane 60,5% eksportu Hiszpanii, a 51,8% hiszpańskiego importu pochodziło z UE. Dominującą pozycję w wymianie handlowej Hiszpania-Unia Europejska zajmują: Francja (16,1% eksportu; 10,4% importu), Niemcy (11,3%; 12,4%), Portugalia (7,6%; 3,9%) oraz Włochy (7,8%; 6,5%). Wymiana handlowa z Polską rozwija się dynamicznie (pomimo jednorocznego spadku zw. z pandemią), głównie po stronie importu, który w ostatnich latach zwiększył swój udział z 1,6% do 2%. Eksport pozostaje bez zmian i nie przekracza 2,3% całego eksportu Hiszpanii. Prężnie rozwija się współpraca handlowa z Azją (9,5% eksportu i 21,1% importu, włączając Bliski Wschód) i Afryką (eksport 6,0%; import 6,9%).

Do głównych towarów eksportowych Hiszpanii należą: środki produkcji, w tym maszyny przemysłowe i samochody, produkty chemiczne oraz żywność i wyroby tytoniowe. W strukturze produktów importowanych najważniejsze miejsce zajmują maszyny, produkty energetyczne oraz produkty chemiczne.

Gospodarcze umowy dwustronne

Stosunki gospodarcze między Polską i Hiszpanią wpisują się w ramy regulacji unijnych, głównie traktatu akcesyjnego, jaki Polska podpisała ze Wspólnotami Europejskimi i ich Państwami Członkowskimi w dn. 16 kwietnia 2003 r. w Atenach.

Dwustronne umowy gospodarcze to przede wszystkim:

• Umowa między Rządem PRL a Rządem Królestwa Hiszpanii o unikaniu podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku, podpisana 15 listopada 1979 r. (weszła w życie 6 maja 1982 r.),
• Umowa między Rządem PRL a Rządem Królestwa Hiszpanii o współpracy gospodarczej i przemysłowej, podpisana 13 grudnia 1984 r. (weszła w życie 27 maja 1985 r.),
• Umowa między Rządem RP a Rządem Królestwa Hiszpanii w sprawie wzajemnego popierania i ochrony inwestycji, podpisana 30 lipca 1992 r. (weszła w życie 1 maja 1993 r.),
• Umowa między Rządem RP a Rządem Królestwa Hiszpanii w sprawie zasad i warunków wzajemnego przepływu pracowników między obu Państwami, podpisana 21 maja 2002 r. (weszła w życie 13 lutego 2004 r.).

Dwustronna wymiana handlowa

Polsko-hiszpańska współpraca gospodarcza odbywa się w warunkach jednolitego rynku UE, przy swobodzie przepływu towarów i usług, kapitału oraz osób.

W 2019 r. Hiszpania była 12. partnerem handlowym Polski pod względem wartości polskiego eksportu (6,030 mld euro; 2,6% udziału w polskim eksporcie ogółem). Znalazła się natomiast na 9. miejscu pod względem importu (5,396 mld euro; 2,3% udziału w polskim imporcie ogółem). Począwszy od 2005 r. Polska odnotowuje dodatnie saldo obrotów handlowych z Hiszpanią, za wyjątkiem ujemnego salda obrotów handlowych w 2008 i 2012 roku. Jak dotychczas rok 2019 był rekordowy pod względem wartości obrotów handlowych – wyniosły one 11,427 mld euro (wzrost o ponad 5% r/r).

Według danych Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii w 2020 r. – na skutek trwającej pandemii Covid-19 – polski eksport do Hiszpanii spadł o 0,9% w por. z 2019 r., natomiast w tym samym czasie import z Hiszpanii zmalał o 9%. Ogółem polsko-hiszpańskie obroty towarowe zmniejszyły się o 4,7%. Saldo obrotów towarowych uległo zwiększeniu i wyniosło ponad 1 mld euro (na korzyść Polski).

Wymiana handlowa polsko-hiszpańska w latach 2016 - 2020 (w mld euro)

Źródło: Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii

Główne sektory wymiany handlowej: wyroby przemysłu elektromaszynowego, wyroby przemysłu chemicznego, artykuły rolno-spożywcze, wyroby metalurgiczne, wyroby przemysłu lekkiego, produkty mineralne, wyroby przemysłu drzewno-papierniczego, wyroby ceramiczne

Największe spadki w 2020 r. zanotowano w eksporcie wyrobów metalurgicznych (o ok. 24%, z 332,7 mln euro do 253 mln euro) i wyrobów ceramicznych (o 16,3%, z ok 91 mln euro do 76,1 mln euro). Nastąpił wzrost eksportu artykułów rolno-spożywczych (o 8%, 744 mln euro do 803,8 mln euro) i wyrobów przemysłu lekkiego (o 20,4%, z 165,1 mln euro do 198,8 mln euro).

Wzajemne inwestycje

Inwestycje hiszpańskie w Polsce

Rekordowy pod względem inwestycji hiszpańskich w Polsce był rok 2011. Wówczas firmy hiszpańskie ulokowały na polskim rynku 4,3 mld euro. Hiszpania uplasowała się wtedy na drugim miejscu w zestawieniu największych inwestorów w Polsce. 

Aktualnie Hiszpania znajduje się na 5. miejscu wśród największych zagranicznych inwestorów w Polsce. Ponadto nasz kraj należy do grupy najważniejszych odbiorców hiszpańskich BIZ wśród państw członkowskich UE – według danych NBP na koniec 2019 r. wartość kapitału zainwestowanego przez hiszpańskie firmy w Polsce wyniosła 8,874 mld EUR (w 2018 r. – 9,485 mld euro, w 2017 r. – 12,050 mld euro), jednakże w 2019 r. wycofano z Polski 43,7 mln euro hiszpańskiego kapitału (w 2018 r. – 1,690 mld euro, co stanowiło największą dezinwestycję na polskim rynku w tamtym roku). Ogółem dochody hiszpańskich przedsiębiorstw z tytułu inwestycji bezpośrednich w Polsce wyniosły na koniec 2019 r. 617,7 mln euro.

Według danych GUS za 2018 rok w Polsce funkcjonowało 551 podmiotów z udziałem hiszpańskiego kapitału, z czego 162 firmy zatrudniały 10 i więcej pracowników. Na liście Największych Inwestorów Zagranicznych Polskiej Agencji Inwestycji i Handlu – Luty 2019 znalazły się 52 firmy z kapitałem hiszpańskim. Inwestycje hiszpańskie w Polsce to w przeważającej części inwestycje w sektorze budowlanym, bankowości, motoryzacji oraz branży transportowej i energetycznej oraz o charakterze giełdowym, prywatyzacyjnym oraz typu green field.

Firmy hiszpańskie zainwestowały dotychczas w Polsce praktycznie we wszystkich sektorach kluczowych dla rozwoju gospodarki: budowlany (m.in. Ferrovial/Budimex, Acciona/Mostostal, OHL), finansowy (przejęcie BZ WBK i Deutsche Bank Polska przez Banco Santander), nieruchomości (m.in. Ferrovial Inmobiliaria, Fadesa-Prokom, Acciona, Rial, Sando, Lubasa), motoryzacyjny (m.in. Grupo Antolin, Gestamp, SEAT, Ficosa, Faurecia Automotive Espana S.A., Gonvarri Corporación Financiera S.L., Cropu S.A., Industrias Tajos), metalowy (m.in. Mecalux S.A., Nemak Exterior S.A.), transportowy i komunikacyjny (m.in. EADS CASA), meblowy (m.in. Grupo Ureta Maderas, Lami-Flex), moda i wyposażanie wnętrz (m.in. Mango, grupa Inditex z markami: ZARA, Massimo Dutti, Stradivarius, Bershka; ROCA Sanitario), energetyczny, w tym głównie w sektorze energii odnawialnych (m.in. ENDESA, GAMESA Eólica, Eólica NAVARRA & FERSA, Taiga Mistral, Green Source Poland). Jedną z ostatnich inwestycji było nabycie 100% udziałów spółki Solaris Bus & Coach przez grupę Construcciones y Auxiliar de Ferrocarriles (CAF), co nastąpiło we wrześniu 2018 roku. Następnie w październiku 2018 r., po uzyskaniu zgody UOKiK, Polski Fundusz Rozwoju zawarł porozumienie z CAF na przejęcie 35% udziałów w spółce.

Inwestycje polskie w Hiszpanii 

Według szacunków NBP na koniec 2019 r. wartość kapitału zainwestowanego przez polskie firmy
w Hiszpanii wyniosła 409,1 mln EUR (w 2018 r. – 277 mln euro), co jest jednym z najlepszych wyników na przestrzeni ostatnich lat. Ogółem napływ polskiego kapitału do Hiszpanii był na poziomie 254,1 mln euro, co uplasowało ten kraj na 3. miejscu pod względem destynacji, w których polskie przedsiębiorstwa lokowały najwięcej kapitału w ub.r. (istotny wpływ na ten wynik miały inwestycje spółki Apart). Łącznie dochody polskich firm z tytułu inwestycji w Hiszpanii wyniosły -2,8 mln euro.

Polscy przedsiębiorcy inwestują głównie w usługi informatyczne oraz sektor motoryzacyjny i rolno-spożywczy. 

Do największych inwestorów polskich na rynku hiszpańskim wg sektorów należą:

• IT (X-Trade Brokers, Asseco Poland S.A, Comarch)
• Finanse (XTB, Kruk S.A.)
• Chemia budowlana (Selena Co S.A.)
• Motoryzacja (Boryszew S.A.)
• Wyposażenie wnętrz (Amica Electrodomesticos S.L., Fakro Spain S.L.)
• Dobra luksusowe (APART Sp. z o.o.)
• Farmacja i medycyna (Adamed Laboratorios S.L., Farmaprojects S.A., Docplanner)
• Branża spożywcza (Can-pack S.A., Frutadores S.L., AmRest Sp. z o.o.).

Współpraca regionalna

Hiszpania tradycyjnie posiada dynamiczną politykę regionalną, w ramach której silnie rozwija kontakty międzynarodowe na wielu płaszczyznach, od oficjalnych kontaktów władz lokalnych, po konkretne przedsięwzięcia gospodarcze, kulturalne i naukowe. W okresie kryzysu finansowego i gospodarczego 2008 r. polityka regionalna stała się dla wielu hiszpańskich regionów narzędziem ożywienia lokalnych gospodarek i podniesienia ich konkurencyjności. Żywe zainteresowanie Hiszpanii nawiązaniem współpracy z województwami polskimi wynika z dynamicznie rozwijającej się gospodarki naszego kraju oraz możliwościami inwestycyjnymi i możliwością pozyskania środków unijnych na realizację wspólnych projektów. Również polskie władze lokalne chętnie sięgają po doświadczenia hiszpańskich sąsiadów. Niemniej jednak, potencjał współpracy między regionami hiszpańskimi i polskimi pozostaje wciąż niezagospodarowany, a podpisywane umowy na poziomie instytucjonalnym nie zawsze są realizowane, głównie ze względu na brak kontynuacji programów współpracy międzynarodowej przez nowo wybierane władze.

Współpraca samorządów gospodarczych

Działania rządowe (działalność Polskiej Agencji Inwestycji i Handlu - www.paih.gov.pl oraz Hiszpańskiej agendy rządowej ICEX España Exportación e Inversiones - www.icex.es) i regionalne ukierunkowanie na rozwój polsko-hiszpańskiej współpracy handlowej i inwestycyjnej są aktywnie wspomagane przez przedsięwzięcia polskich i hiszpańskich samorządów gospodarczych, tj. Polsko-Hiszpańskiej Izby Gospodarczej (www.phig.pl) i Hiszpańsko-Polskiej Izby Handlowej (www.hpih.org), które stanowią platformy do nawiązania kontaktów gospodarczych. Ważnym pośrednikiem w kontaktach jest także Hiszpańska Izba Handlowa (Cámara de Comercio de España, www.camara.es)

Dostęp do rynku dla polskich towarów i usług

Funkcjonowanie gospodarek polskiej i hiszpańskiej w ramach jednolitego rynku UE, a także zniesienie z dniem 1 maja 2006 r. ograniczeń w przepływie polskiej siły roboczej do Hiszpanii, sprawia, że nie występują tradycyjne bariery w rozwoju bilateralnych stosunków gospodarczych.

Dostęp do rynku pracy. Świadczenie usług i zatrudnienie obywateli RP

Z dniem 1 maja 2006 r. zniesiono ograniczenia w przepływie polskiej siły roboczej do Hiszpanii. Od tego momentu systematycznie wzrastała liczba Polaków przebywających na terenie Hiszpanii i poszukujących legalnego miejsca pracy. Trend ten załamał się w I kwartale 2009 r., kiedy to w wyniku kryzysu gospodarczego i szybko rosnącego bezrobocia w Hiszpanii, do Polski powróciło ok. 5-7 tysięcy osób (Polacy z reguły nie zgłaszają oficjalnie powrotu i nie wypisują się z hiszpańskich rejestrów stąd dane mają charakter jedynie szacunkowy). Wg danych tutejszego Ministerstwa Zatrudnienia i Polityki Społecznej, na dzień 31 grudnia 2020 r. w Hiszpanii mieszkało oficjalnie (posiadając kartę pobytu lub zaświadczenie o rejestracji w bazie dla imigrantów NIE) 104.481 osób pochodzenia polskiego (+1,5% r/r). Generalnie, polscy pracownicy cieszą się dobrą opinią, postrzega się ich jako dobrze przygotowanych do wykonywania różnorodnych zajęć i pracowitych.

Szczegółowe informacje dla zainteresowanych poszukiwaniem pracy w Hiszpanii zamieszczone są na stronie Ambasady RP w Madrycie www.gov.pl/web/hiszpania/informacje-konsularne.

Nabywanie i wynajem nieruchomości

Obywatele państw członkowskich Unii Europejskiej, w tym Polacy, którzy chcą nabyć nieruchomość w Hiszpanii, są traktowani na równi z obywatelami hiszpańskimi. Nie dotyczy to wybranych obszarów, gdzie m.in. ze względu na bezpieczeństwo narodowe, wymagane są odpowiednie zezwolenia rządowe.

Prawo hiszpańskie tworzą przepisy trzech administracji: centralnej (Administración del Estado), regionalnej (Comunidades Autónomas) oraz lokalnej (Municipios). Niemniej normy urbanistyczne na terytorium danej Wspólnoty Autonomicznej (Comunidad Autónoma) ustalane są na poziomie regionalnym, zgodnie z właściwymi planami zagospodarowania terenu (Planos de Urbanismo). Zaleca się, aby szczegóły transakcji kupna czy najmu nieruchomości były skonsultowane z wyspecjalizowanymi agencjami (agencją nieruchomości, kancelarią adwokacką), co mimo, iż wiąże się z dodatkowymi kosztami, daje gwarancję bezpieczeństwa transakcji (szczególnie zważywszy na barierę językową oraz różnice w prawodawstwie hiszpańskim i polskim).

Z prawnego i podatkowego punktu widzenia ważne jest, czy kupujący ma status rezydenta (osoby przebywającej ponad 183 dni na terenie Hiszpanii bądź podmiotu mającego tu swą siedzibę i założonego zgodnie z tutejszym prawem), czy nie-rezydenta (pozostałe osoby prywatne i prawne). Nie-rezydent musi wyznaczyć swojego przedstawiciela zamieszkałego w Hiszpanii, jak również wystąpić do Urzędu Podatkowego (Agencia Estatal de Administración Tributaria/Agencia Tributaria; www.aeat.es) o przyznanie Numeru Identyfikacji Obcokrajowca (Número de Identificación de Extranjeros – N.I.E.).

Umowa kupna-sprzedaży musi być sporządzona w postaci aktu notarialnego, co zarówno wpływa pozytywnie na interesy stron, jak i ułatwia dokonywanie innych czynności prawnych (rozliczenia podatkowe, ewidencja gruntów, itd.). W przypadku podpisania umowy przedwstępnej, gwarantującej prawo do nabycia nieruchomości, jej rozwiązanie z winy kupującego skutkuje przepadnięciem wpłaconego zadatku. Natomiast gdy umowę przedwstępną zrywa sprzedający, musi on zwrócić kwotę równą podwójnej wartości otrzymanej zaliczki. Umowę kupna-sprzedaży należy wpisać do księgi wieczystej (libro hipotecario).

Umowa najmu nieruchomości powinna zawierać zapisy o prawach i obowiązkach stron, opłatach, kaucji, czasie trwania umowy czy okresie wypowiedzenia. Powinny być one przestrzegane pod rygorem nieważności umowy. Można dokonać wpisu umowy najmu do ksiąg wieczystych, jednak nie jest to w zwyczaju.

Nabywca nieruchomości ponosi następujące koszty związane z transakcją:

• koszty sporządzenia umowy kupna-sprzedaży - opłata notarialna,
• koszty wpisu do księgi wieczystej - opłata za wpis do księgi,
• w przypadku skorzystania z pożyczki bankowej, koszty ustanowienia wpisu hipotecznego,
• inne koszty: tłumaczenia, ubezpieczenia, czynsz spółdzielczy, świadczenia (elektryczność, woda, światło itp.).

Ponadto:

Podatek VAT (IVA) od nieruchomości nowego budownictwa wynosi 10%, a w przypadku tzw. viviendas de protección oficial – nieruchomości ze wsparciem publicznym, przeznaczonych dla osób uboższych - 4%. Na Wyspach Kanaryjskich VAT nie obowiązuje, a w jego miejsce stosuje się Powszechny Pośredni Podatek Kanaryjski (Impuesto General Indirecto Canario - IGIC).

W przypadku nieruchomości z rynku wtórnego obowiązuje podatek od czynności cywilnych (Impuesto sobre Transmisiones Patrimoniales y Actos Jurídicos Documentados – ITPAJD), ustanawiany przez Regionalny Urząd Skarbowy (Hacienda de la Comunidad Autónoma), któremu podlega nieruchomość. Jego wysokość jest ustalona przez każdy region oddzielnie.

W przypadku mortis causa bądź darowizny, w niektórych regionach Hiszpanii (na przykład w Andaluzji) stosuje się podatek spadkowy i od darowizn (Impuesto de Sucesiones y Donaciones - ISD), którego wysokość również zależy od regionu.

Podatek od nieruchomości wprowadzony przez Urząd Podatkowy gminy, w której znajduje się nieruchomość (ustalany przez każdą gminę).

Dodatkowo, gminy mogą ustanowić podatki od wzrostu wartości terenów albo od wzrostu wartości nieruchomości (impuesto de plusvalía).

System zamówień publicznych

Hiszpańskim odpowiednikiem Urzędu Zamówień Publicznych jest Rada Konsultacyjna ds. Zamówień Publicznych, podlegająca Ministerstwu Finansów i Służby Cywilnej:

Junta Consultativa de Contratación Administrativa (ang. Consultative Board on Administrative Procurement)

Sekretariat:  C/ Serrano, 35; 2ª planta. 28001 Madrid, Hiszpania

Tel: +34 915 20 29 45

Fax: +34 915 20 29 42

e-mail:  sjcca@hacienda.gob.es

contrataciondelestado@hacienda.gob.es

www:https://www.hacienda.gob.es/es-ES/Areas%20Tematicas/Contratacion/Junta%20Consultiva%20de%20Contratacion%20Administrativa/Paginas/default.aspx

www.contrataciondelestado.es

Podstawą prawną jest Ustawa 9/2017 z dnia 8 listopada 2017 r. o zamówieniach w sektorze publicznym, na mocy której dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/23/UE i 2014/24/UE z dnia 26 lutego 2014 r. są transponowane do hiszpańskiego systemu prawnego (https://www.boe.es/eli/es/l/2017/11/08/9/con).

Polscy przedsiębiorcy, podobnie jak inni przedsiębiorcy z UE, mają gwarantowany dostęp do hiszpańskiego rynku zamówień publicznych. W celu ubiegania się o wykonanie zamówienia publicznego nie jest konieczne tworzenie hiszpańskich spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, otwarcie przedstawicielstwa czy mianowanie pełnomocników do prowadzenia działalności lub ich zgłoszenie w rejestrze handlowym. Zainteresowane osoby prawne z UE powinny przedstawić dokument potwierdzający ich wpis w odpowiednim rejestrze przedsiębiorców, jeśli na spółkę w ogóle został nałożony obowiązek rejestracyjny. Niekiedy wymaga się także udokumentowania doświadczenia i potencjału technicznego oraz ekonomicznego i finansowego wykonawcy. O zamówienia mogą ubiegać się także grupy wykonawców (czasowe konsorcja).

Zamówienia publiczne udzielane są przede wszystkim przez organy administracji państwowej (Administracion General del Estado), administrację poszczególnych regionów (Administracion de las Comunidades Autónomas) oraz przez jednostki samorządu lokalnego np. gminy, powiaty i prowincje, a także przez podmioty, które są finansowane w szerokim zakresie ze środków publicznych. Bez względu na wartość zamówienia zamawiający publikuje ogłoszenie o przetargu w biuletynie rządowym (Boletin Oficial del Estado http://www.boe.es/) oraz na platformie zamówień publicznych Ministerstwa Finansów (www.contrataciondelestado.es). Ogłoszenia o zamówieniach publicznych udzielanych w trybie negocjacji publikowane są w Biuletynie tylko wtedy, gdy wartość zamówienia osiąga próg, od którego istnieje obowiązek publikacji w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich. Organy samorządowe publikują ogłoszenia o zamówieniach w biuletynach regionalnych lub lokalnych.

Między Polską a Hiszpanią nie występują znaczące różnice kulturowe w kontaktach biznesowych.

Ambasada RP w Hiszpanii: www.gov.pl/web/hiszpania/ambasada-rp-w-madrycie

Polsko-Hiszpańska Izba Gospodarcza (Cámara de Comercio Polaco-Española) www.phig.pl

Hiszpańsko-Polska Izba Handlowa (Cámara de Comercio Hispano Polaca): www.hpih.org

Ministerstwo Gospodarki i Transformacji Cyfrowej: www.mineco.gob.es; www.thespanisheconomy.com

Ministerstwo Finansów: www.hacienda.gob.es

Ministerstwo Przemysłu, Handlu i Turystyki: www.mincotur.gob.es

Ministerstwo Rolnictwa, Rybołówstwa i Żywności: www.mapa.gob.es

Bank Hiszpanii: www.bde.es

Krajowy Instytut Statystyczny: www.ine.es

Think-tanki zajmujące się tematyką gospodarczą lub polityczno-gospodarczą:

Caixa Bank Research: www.caixabankresearch.com

BBVA: www.bbvaresearch.com

FUNCAS: www.funcas.es

Analistas Financieros Internacionales: www.afi.es

Fundación de Estudios de Economía Aplicada, FEDEA: www.fedea.net

Real Instituto Elcano: www.realinstitutoelcano.org

Fundación para el análisis y los estudios sociales, FAES: www.fundacionfaes.org

Fundación Alternativas: www.falternativas.org