Polska w Islandii

Współpraca polityczna w okresie III RP

Stosunki polsko-islandzkie rozwijają się dobrze. Polska jest ważnym partnerem politycznym i gospodarczym Islandii w rejonie Europy Środkowej i Wschodniej. Od momentu wejścia Polski do UE, tj. od 1 maja 2004 r., współpraca gospodarcza realizowana jest na podstawie Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG) wraz z poprawkami wynikającymi z rozszerzenia EOG o 10 krajów nowo przystępujących (Protokół do EOG w sprawie rozszerzenia wszedł w życie 6 grudnia 2005 r.). Z dniem 1 maja 2006 r. Islandia zniosła wszelkie ograniczenia w dostępie do rynku pracy dla obywateli nowych państw członkowskich UE, w tym Polski. Nie straciły ważności bilateralne umowy między Polską a Islandią, których nie obejmuje kompetencja Wspólnoty, w tym Umowa w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku z 19 czerwca 1998 r. i Protokół do tej umowy z 16.05.2012 r., który wszedł w życie 23 sierpnia 2013 r. Islandia upatruje w Polsce partnera do współpracy w dziedzinie energetycznej, głównie w zakresie pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych, w tym geotermalnych . Istotny jest również sojuszniczy charakter naszych relacji w ramach NATO.  Islandia jako członek EOG była państwem-darczyńcą Mechanizmu Finansowego EOG na lata 2004-2009 i 2009-2014, którego Polska była największym beneficjentem. W  dn. 15 września 2016  r. Premier B. Szydło wyraziła  zgodę na rozpoczęcie negocjacji  Memorandum of Understanding w sprawie  wdrażania Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego na lata 2014-2021 pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a Islandią, Księstwem  Lichtensteinu  i  Królestwem  Norwegii  oraz zatwierdziła instrukcję dla polskiej delegacji.  

W 2008 r., decyzją Ministra SZ RP z 25 stycznia 2007 r., utworzono Konsulat Generalny RP z siedzibą w Reykjaviku. Od 1 kwietnia 2013 r. w miejsce Konsulatu Generalnego RP utworzono w Reykjaviku Ambasadę. Placówka jest obecnie kierowana przez Chargé d’affaires a. i.  Od 2002 r. siedzibą Ambasadora Islandii akredytowanego na Polskę jest Berlin. Nowy Ambasador Islandii, Martin Eyjólfsson złożył listy uwierzytelniające w dn. 6 października 2016 r.

Wobec sytuacji kryzysowej w Islandii w wyniku światowego kryzysu finansowego w 2008 r. rząd RP, w odpowiedzi na apel islandzkiego premiera, zdecydował o przystąpieniu Polski do Międzynarodowego Konsorcjum Państw i MFW, w ramach którego w dn. 7 listopada 2008 r. zadeklarował pomoc finansową dla Islandii w wysokości 200 mln USD. W dn. 4 października 2009 r. podpisano Umowę pomiędzy Rządem RP a Rządem RI w sprawie udzielenia pożyczki Republice Islandii. Polska zaoferowała 630 mln PLN (równowartość 200 mln USD) na 12 lat w trzech równych transzach, powiązanych z pozytywną opinią przeglądów MFW. Islandia wykorzystała 200 mln zł otrzymanych z funduszu na zakup wybranych obligacji Skarbu Państwa emitowanych przez MF RP (4 serie). Zapoczątkowane w 2011 r. ożywienie gospodarcze przerodziło się w ostatnich 2 latach w stabilny rozwój, który przyniósł m.in. znaczącą poprawę sytuacji finansowej Islandii. Jednym z istotnych elementów  wychodzenia z kryzysu finansowego było odzyskanie przez kraj dostępu do międzynarodowych rynków finansowych w wyniku zakończenia w 2011 r. programu ratunkowego MFW. W ciągu 2014 r. Islandia spłaciła należności pożyczkowe państwom nordyckim i z wyprzedzeniem uregulowała zobowiązania finansowe wobec MFW. W marcu 2015 r. strona islandzka zaproponowała wcześniejszą spłatę pożyczki udzielonej przez Polskę w 2009 r. Stosowny aneks do umowy został podpisany w dn. 27 maja 2015 r. podczas wizyty Ministra Finansów M. Szczurka w Reykjaviku. Ostateczne rozliczenie pożyczki nastąpiło na przełomie maja i czerwca 2015 r. Strona islandzka nadała wizycie min. M. Szczurka w Islandii duże znaczenie, nie tylko w kontekście zakończenia procesu spłat pożyczek udzielonych przez inne państwa, ale również w wymiarze dwustronnym. Min. M. Szczurek został m.in. przyjęty przez premiera, który w trakcie spotkania podziękował za udzielenie szybkiej pomocy przez nasz kraj w dramatycznym momencie Islandii.  

Ostatnie wizyty na wysokim szczeblu: Prezydent Ólafur Ragnar Grímsson w dn. 11 marca 1999 r. złożył pierwszą w historii wzajemnych stosunków wizytę oficjalną w Polsce. Prezydent RP Lech Kaczyński spotkał się z Prezydentem RI, O. R. Grímssonem podczas 64. sesji ZO NZ w Nowym Jorku (23 września 2009 r.). Minister SZ RP Radosław Sikorski, spotkał się z Minister SZ RI w dn. 3 kwietnia 2008 r. podczas szczytu NATO w Bukareszcie. Minister Mikołaj Dowgielewicz odbył konsultacje w Reykjaviku 28 kwietnia 2011 r. W dn. 20 lutego 2013 r. Minister SZ Össur Skarphedinsson wziął udział w spotkaniu ministrów SZ państw nordyckich, bałtyckich i wyszehradzkich w Gdańsku. W dn. 26-28 lutego 2013 r. wizytę w Reykjaviku złożyła Minister Rozwoju Regionalnego E. Bieńkowska, której celem było zapoznanie gospodarzy z doświadczeniami z pozyskiwania środków unijnych na rzecz rozwoju regionalnego. 4 czerwca 2014 r. z wizytą w Warszawie przebywał min. SZ RI Gunnar Bragi Sveinsson, który odbył rozmowy z wicepremier E. Bieńkowską. W dn. 26-28 maja 2015 r. przebywał w Islandii Minister Finansów RP M. Szczurek, który podpisał aneks do umowy pożyczkowej z 2009 r. umożliwiający stronie islandzkiej jej przedterminowe spłacenie (w trakcie wizyty został przyjęty przez premiera Islandii). W lipcu 2016 r. przebywał w Islandii M. Gróbarczyk, Minister Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej, który podpisał memorandum o współpracy w obszarze rybołówstwa, hodowli ryb, biotechnologii, przemysłu stoczniowego i handlu.  W dn. 20-21 czerwca 2017 wizytę w Reykjaviku złożył Minister SZ W. Waszczykowski – była to pierwsza oficjalna wizyty szefa polskiego resortu spraw zagranicznych od 1976 r. Min. W. Waszczykowski wziął udział w ‎nieformalnym spotkaniu ministrów spraw zagranicznych RPMB oraz dwustronnym spotkaniu ze swoim islandzkim odpowiednikiem – Gudlaugurem Thor Thordarsonem. W dn. 30 maja 2017 r. islandzki minister SZ uczestniczył w V spotkaniu ministrów spraw zagranicznych państw Grupy Wyszehradzkiej, nordyckich i bałtyckich (V4-NB8) w Sopocie. 5-6 kwietnia 2019 Islandię odwiedził minister SZ Jacek Czaputowicz. 

Prezydent Islandii Guðni Thorlacius Jóhannesson wział udział we wrześniu 2019 w obchodach 80 rocznicy wybuchu II wojny światowej w Gdańsku. Z kolei między 3 a 5 marca 2020 złożył oficjalną wizytę w Polsce wraz z minister kultury i edukacji Lilją Alfredsdóttir. Podczas wizyty szefowie resortów edukacji Polski i Islandii podpisali deklarację o współpracy w dziedzinie oświaty.

Wymiana towarowa Polski z Islandią koncentruje się na handlu w dwóch, trzech branżach, co prowadzi do wyraźnego narażenia jej na dużą zmienność. W efekcie zarówno po stronie importu, jak i eksportu obserwuje się na przemian bardzo duże wzrosty oraz następujące po nich głębokie spadki. Islandia jest 60 partnerem eksportowym Polski (udział 0,1%) i 67 partnerem w imporcie (udział także 0,1%). Wg wstępnych danych GUS, obroty towarowe między Polską a Islandią w 2016 r. wyniosły 300,3 mln EUR (w 2015 r. 196,2 mln EUR). Polski eksport wyniósł 152,5 mln EUR (63,1 mln EUR w 2015 r.), a import z Islandii 147,9 mln EUR (133,1 mln EUR w 2015 r.). Głównym źródłem wzrostu eksportu na Islandię w 2016 r. było zwiększenie eksportu wyrobów przemysłu elektromaszynowego (w tym w szczególności samolotów). Na dynamikę importu wpłynęło zwiększenie importu aluminium i wyrobów aluminiowych oraz ryb. Wśród inwestorów islandzkich w Polsce są firmy: Horn Invest hf., Promens hf. i the Enterprise Investment Fund (EIF), które inwestują w produkcję gumy i plastiku oraz firma Bakkavor, która uruchomiła w Polsce własny zakład przetwórstwa ryb, jak też firma Lysi, która ma swoje przedstawicielstwo w Polsce sprzedające tran leczniczy. Inwestycje polskie w Islandii są bardzo ograniczone.

12 listopada 2019 r. w Ambasadzie RP w Reykjaviku miała miejsce uroczysta inauguracja działalności Polsko-Islandzkiej Izby Handlowej. W zarządzie Izby zasiedli: Maciej Wojtczak – prezes firmy Plusvik, Bogusław Szemioth – Honorowy Konsul Republiki Islandii w Polsce, Valur Ásmundsson – dyrektor handlowy firmy Samherji oraz Þorvarður Guðlaugsson – dyrektor regionalny na Europę Wschodnią firmy Icelandair. Izba jest członkiem Międzynarodowej Izby Handlowej, zrzeszającej izby handlowe różnych krajów w Islandzkiej Izbie Handlowej (Viðskiptarráð Íslands).