Polska w Kanadzie

Położenie geograficzne:

Obszar Kanady otoczony jest przez trzy oceany (w tym – Arktyczny). Na zachodzie, dobrze rozwinięte wybrzeża są wysokie, z licznymi fiordami i wyspami. Obszar Kanady, z wyjątkiem części Wielkich Równin oraz najwyżej położonych pasm górskich, jest bogaty w wody śródlądowe. Większość powierzchni Kanady leży w zlewisku wodnym Oceanu Arktycznego. Zlewisko Oceanu Atlantyckiego obejmuje południowo-wschodnią część kraju oraz wschodnią część Labradoru. Do największych rzek należą: rzeka Świętego Wawrzyńca i Ottawa. Zlewisko Oceanu Spokojnego obejmuje wąski pas na zachód od Gór Skalistych. Największe rzeki to Fraser i Jukon.

Ludność:

Od spisu powszechnego z 2016 liczba ludności Kanady wzrosła o ponad 5% do 36,991,981 mln mieszkańców (stan wg spisu ludności 2021 r.). Głównym czynnikiem wzrostu ludności jest liczne osiedlanie się imigrantów na terytorium Kanady (jeden z najwyższych na świecie wskaźników imigracji per capita), a w mniejszym stopniu przyrost naturalny. Najwięcej osób mieszka w dużych miastach - Toronto, Montrealu, Calgary, Edmonton, Ottawie, Vancouver i ich przedmieściach.

Obszar: 8,78 mln km2 (2. miejsce na świecie pod względem terytorium)

Stolica: Ottawa

Języki urzędowe:

Dwa języki oficjalne: angielski i francuski. Chociaż 85% francuskojęzycznych Kanadyjczyków mieszka w prowincji Quebec, to znaczące populacje frankofońskie zamieszkują też Nowy Brunszwik (jedyna konstytucyjnie dwujęzyczna prowincja Kanady), Ontario i południową Manitobę. Na Terytoriach Północno-Zachodnich status oficjalny mają także języki tubylcze, a w Nunavut językiem większości - i jednym z trzech oficjalnych języków terytorium - jest Inuktitut.

Warunki klimatyczne:

Na północy Kanady występuje klimat subpolarny i polarny. W centrum kraju występuje klimat kontynentalny chłodny, natomiast na południu jest on umiarkowany ciepły. W rejonie Gór Kordylierów występuje klimat górski. Między północną a południową częścią kraju występuje bardzo duża rozpiętość temperatur - na północy Kanady średnia temperatura lipca wynosi -5°C, a na południu 21°C. W styczniu natomiast temperatury wahają się od -35°C (przeważnie na północy kraju) do 1-4°C (zwykle na południowym-zachodzie).

Główne bogactwa naturalne:

Kanada posiada największe na świecie zasoby wody słodkiej oraz jedne z największych zasobów uranu. Jest największym na świecie producentem cynku i uranu oraz czołowym wydobywcą takich surowców jak złoto, nikiel, aluminium i ołów. Kanada posiada drugie co do wielkości, światowe zasoby ropy naftowej (głownie piaski roponośne w Prowincji Alberta), a w atlantyckiej strefie przybrzeżnej Kanady znajdują się duże pokłady gazu ziemnego. W Albercie, Brytyjskiej Kolumbii oraz na wschodzie Kanady (m.in. w Quebecu)  odkryto znaczące zasoby gazu z łupków. Eksploatacja zasobów naturalnych Kanady napotyka w niektórych regionach kraju na protesty - przeważnie zamieszkujacych te tereny grup etnicznych oraz organizacji ekologicznych.

System walutowy, kurs i wymiana:

Walutą kraju jest w pełni wymienialny dolar kanadyjski (symbol - CAD lub CAN $), który dzieli się na 100 centów. W obiegu są monety o wartościach 1 (penny), 5 (nickel), 10 (dime), i 25 (quarter) centów oraz 1 (loonie) i 2 (loonie) dolarów CAD. Nominały banknotów w obiegu to 5, 10, 20, 50, 100 CAD.

Kurs wymiany:  1 CAD – 0.74 USD (styczeń 2023r.); 1 CAD - 3.2 PLN (styczeń 2023 r.)

Infrastruktura transportowa

Kanada posiada 89 głównych lotnisk (designated airports), w tym: 20 w Kolumbii Brytyjskiej, 8 w Albercie, 3 w Saskatchewan, 3 w Manitobie, 15 w Ontario, 19 w Quebec, 6 w Nowym Brunszwiku, 3 w Nowej Szkocji, 1 na Wyspie Świętego Edwarda, 8 w Nowej Fundlandii i Labradorze, 1 na Terytoriach Północnozachodnich, 1 w Jukonie i 1 w Nunavut. Kanada graniczy na południu i północnym zachodzie z USA. Granica państwa jest administrowana przez Canada Border Services Agency (CBSA). CBSA jest podzielona na 8 regionów geograficznych: Atlantic, Quebec, Northern Ontario, Greater Toronto, Niagara/Fort Erie, Windsor/St. Clair, Prairie and Pacific. Informacja nt. przejść granicznych oraz lotniczych, morskich, kolejowych i drogowych „portów wejścia” (http://cbsa-asfc.gc.ca/menu-eng.html)

Obowiązek wizowy

Od dnia 1 marca 2008 r. obywatele Polski posiadający paszport biometryczny nie potrzebują wizy na pobyt czasowy w celu odwiedzenia Kanady. Decyzję odnośnie okresu dozwolonego pobytu w Kanadzie podejmuje urzędnik imigracyjny na granicy kanadyjskiej. Jeżeli urzędnik imigracyjny nie umieści żadnej adnotacji pod stemplem wjazdowym w paszporcie, wówczas dozwolony okres pobytu wynosi sześć miesięcy od daty wjazdu do Kanady.

Kanadyjczycy wprowadzili w 2016 r. nowy wymóg uzyskania elektronicznego zezwolenia podróży (  Electronic Travel Authorization eTA) dla obywateli krajów, którzy zwolnieni są z obowiązku posiadania wizy wjazdowej do Kanady (m.in. dla Polaków). Elektronicznej rejestracji dokonuje się internetowo, podając dane osobowe. Po zarejestrowaniu się i wpisaniu danych dokonuje się opłaty kartą płatniczą. Opłata wynosi 7 CAD (styczeń 2023). Takie elektroniczne zezwolenie uzyskuje się raz na 5 lat i przez ten czas istnieje w systemie służb granicznych Kanady. Po upływie 5 lat lub przy wcześniejszej wymianie paszportu należy uzyskać nowe elektroniczne zezwolenie podróży. Obowiązek ten spoczywa na osobach, które podróżują drogą lotniczą; podróżujący do Kanady drogą morską lub lądową eTA nie potrzebują.

Informacje na temat poświadczeń eTA znajdują sięna stronie rządu kanadyjskiego.

Warto je też wydrukować przed podróżą do Kanady.

Wykaz świąt państwowych

• 1 stycznia New Year’s Day
• Wielki Piątek Good Friday
• Poniedziałek Wielkanocny Easter Monday
• Ostatni poniedziałek przed 25 maja Victoria Day
• 24 czerwca St. Jean-Baptiste Day (święto państwowe obchodzone wyłącznie w Quebecu)
• 1 lipca Canada Day
• Pierwszy poniedziałek sierpnia Civic Holiday (nie obowiązuje w Quebecu)
• Pierwszy poniedziałek września Labour Day
• Drugi poniedziałek października Thanksgiving
• 11 listopada Remembrance Day
• 25 grudnia Christmas
• 26 grudnia Boxing Day

Ustrój polityczny

Kanada jest monarchią konstytucyjną, a głową państwa jest Elżbieta II. Najwyższym przedstawicielem (namiestnikiem) monarchy jest mianowany (za radą premiera Kanady) Gubernator Generalny Kanady pełniący dziś funkcje głównie tytularne i honorowe (od 2 października 2017 r. jest nim Julie Payette). Kanada jest również demokracją parlamentarną z federalnym systemem rządów parlamentarnych. Konstytucja Kanady określa prawne ramy państwa, obejmujące tekst pisany oraz niepisane zasady
i zwyczaje.

Podstawowe ramy kanadyjskiej konstytucji zawiera ustawa o Brytyjskiej Ameryce Północnej (ang. British North America Act) z 1867 r., przemianowana w 1982 r. na Ustawę Konstytucyjną z 1867 r. Konstytucja Kanady dzieli władzę między rząd federalny i rządy poszczególnych prowincji. Konstytucja obejmuje Kanadyjską Kartę Praw i Wolności (ang. Canadian Charter of Rights and Freedoms), gwarantującą Kanadyjczykom podstawowe prawa i wolności.

Władza ustawodawcza

Parlament Kanady składa się z głowy państwa i dwóch izb: wybieralnej Izby Gmin i mianowanego Senatu. Członków Izby Gmin wybiera się zgodnie z ordynacją większościową w okręgach wyborczych; wybory powszechne ogłasza Gubernator Generalny na wniosek Premiera. Cztery główne partie polityczne Kanady to: Liberalna Partia Kanady, Konserwatywna Partia Kanady, Bloc Québécois oraz Nowa Demokratyczna Partia Kanady.

Władza wykonawcza

Stanowisko premiera Kanady, szefa rządu, przypada liderowi partii politycznej, która zyskała poparcie większości w Izbie Gmin. Premier i jego gabinet mianowani są formalnie przez Gubernatora Generalnego Kanady. Jednak to premier formuje swój gabinet, a Gubernator Generalny zwyczajowo akceptuje personalne decyzje premiera. Tradycyjnie, w skład gabinetu wchodzą członkowie partii premiera z obu izb ustawodawczych, głównie z Izby Gmin. Władzę wykonawczą sprawują premier i gabinet, a wszyscy oni składają przysięgę przed Królewską Radą Kanady (ang. Queen’s Privy Council for Canada) i stają się Ministrami Korony.

Struktura administracji gospodarczej

Na poziomie federalnym, do głównych resortów odpowiedzialnych za sprawy gospodarcze należą:

• Ministerstwo Spraw Zagranicznych (Global Affairs Canada)
• Ministerstwo Finansów (Department of Finance Canada)
• Ministerstwo ds. Zasobów Naturalnych, (Natural Resources Canada)
• Ministerstwo Przemysłu (Industry Canada)
• Ministerstwo Rolnictwa  (Agriculture and Agri-Food),
• Ministerstwo Robót Publicznych i Usług Rządowych (Public Works and Government Services Canada)

Sądownictwo gospodarcze

Sąd Federalny oraz Federalny Sąd Apelacyjny mają zwierzchnią jurysdykcję w zakresie prawa cywilnego. Jednakże ich orzecznictwo jest ograniczone do spraw przewidzianych w prawie federalnym. Sądy te mogą orzekać w sporach między prowincjami oraz między prowincją a rządem federalnym. Dodatkowo, przed tymi sądami prowadzone są sprawy z zakresu ochrony własności intelektualnej, ochrony konkurencji na rynku oraz te dotyczące przedsiębiorstw federalnych (crown corporations). Sądy poszczególnych prowincji Kanady mogą rozstrzygać wyłącznie w kwestiach, które nie są regulowane przez prawo na poziomie federalnym.

Rząd federalny stworzył wyspecjalizowany sąd rozstrzygający kwestie podatkowe, tzw. Sąd Podatkowy Kanady (Tax Court of Canada). Sąd ten, z siedzibą główną w Ottawie i oddziałami regionalnymi w Toronto, Montrealu i Vancouver, daje możliwość osobom fizycznym, jak i przedsiębiorstwom wniesienia sprawy przeciwko rządowi federalnemu w kwestiach wynikających z prawodawstwa podatkowego. Sąd Podatkowy jest instytucją niezależną od kanadyjskiego urzędu skarbowego (Canada Revenue Agency) i innych instytucji rządowych Kanady. Prawodawstwo Kanady popiera arbitraż (krajowy bądź międzynarodowy) jako sposób rozstrzygania sporów. Jeszcze w trakcie postępowania arbitrażowego, za wyjątkiem prowincji Quebec, prawodawstwo Kanady zezwala trybunałowi arbitrażowemu na wydawanie decyzji o charakterze przejściowym (np. zabezpieczenie lub inspekcja nieruchomości).

Kanadyjskie sądy zwyczajowo uznają orzeczenia trybunałów arbitrażowych. Wraz z przystąpieniem do Konwencji o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych sporządzonej w Nowym Jorku dnia 10 czerwca 1958 r., Kanada ograniczyła zakres przesłanek, na podstawie których mogłaby anulować bądź odmówić uznania lub wykonania orzeczeń trybunału arbitrażowego. Przy Kanadyjskiej Izbie Handlowej (The Canadian Chamber of Commerce) znajduje się Komitet Arbitrażowy (Arbitration Committee), pełniący funkcję narodowego komitetu Kanady przy Międzynarodowym Sądzie Arbitrażowym (International Court of Arbitration) Międzynarodowej Izby Handlowej (International Chamber of Commerce (ICC)). W skład Komitetu wchodzi zespół ponad 50 wiodących specjalistów kanadyjskich z zakresu arbitrażu międzynarodowego. Komitet zarządza programami arbitrażowymi w Kanadzie, prowadzi działalność edukacyjną z zakresu arbitrażu międzynarodowego oraz promuje działalność ICC.

Trybunał Handlu Zagranicznego Kanady (Canadian International Trade Tribunal) jest głównym, niezależnym organem quasi-sądowym w Kanadzie, zajmującym się kwestiami dot. środków zaradczych w systemie handlowym. Trybunał jest uprawniony m. in. do:

• Przeprowadzania postępowań wyjaśniających w kwestiach antydumpingowych i antysubsydyjnych, wprowadzania środków ochronnych w handlu,
• Rozpoznawania odwołań w sprawach związanych z cłem, specjalnymi środkami importowymi i akcyzą,
• Przeprowadzania dochodzeń w sprawie skarg potencjalnych kontrahentów dotyczących zamówień publicznych, przewidzianych przepisami NAFTA, umowy o handlu wewnętrznym Kanady (Agreement on Internal Trade) oraz porozumienia ws. zamówień rządowych WTO.

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

Gospodarka Kanady odbudowała się po pandemii COVID-19, ale  po pierwszym kwartale 2022 r. problemem dla rządu stałą się gwałtownie rosnąca inflacja. Niezależność energetyczna i niewielkie bezpośrednie powiązania z bardziej dotkniętymi wojną gospodarkami uchroniły Kanadę przed niektórymi ekonomicznymi skutkami wojny.

PKB Kanady w 2022 r. osiągnęło wg szacunków 2.2 bln USD, w porównaniu do 2021, kiedy było to 1.988 bln USD. PKB per capita to obecnie około 56.794 USD (w 2021 r. było to 52.015 USD). Tempo wzrostu PKB Kanady zmniejszyło się z 4.5% w 2021 r. do 3,2% w 2022 r. Bezrobocie wyniesie średnio 5,4%, a więc spadło w porównaniu z 2021 r., kiedy to wyniosło 7.4%. Bank Kanady w 2022 podjął zdecydowaną politykę wzrostu stóp procentowych, podnosząc je do 4,25 procent w grudniu 2022 r. kiedy to jeszcze w marcu stopy procentowe wynosiły 0,25%. To najwyższy poziom stóp procentowych od 2008 r. Najwyższy poziom inflacja osiągnęła w czerwcu (8,1%), a ustabilizowała się na poziomie 6,8% pod koniec roku. Deficyt budżetowy wg rządu pozostanie poniżej prognozowanego w budżecie 2021-2022 deficytu w wysokości 52,8 mld CAD, przy czym w latach 2022-23 spodziewany jest deficyt w wysokości 36,4 mld CAD. W październikowym raporcie z 2022 r. na temat polityki monetarnej, Bank Kanady prognozował, że gospodarka kanadyjska znacznie zwolni pod koniec roku, a trend utrzyma się także w trakcie pierwszej połowy 2023 roku. Niektórzy eksperci przewidują jednak recesję w 2023 r.

Kanada to jedno z najbogatszych państw świata, z PKB wynoszącym ponad 2,2 bln USD. Gospodarka Kanady jest wysoko rozwiniętą gospodarką rynkową. Jest 8. gospodarką na świecie, co do wielkości PKB nominalnego i 15. co do wielkości PKB według PPP na świecie. Podobnie jak inne kraje rozwinięte, gospodarka kraju jest zdominowana przez sektor usługowy, który zatrudnia około trzy czwarte Kanadyjczyków.

Kanada ma czwartą co do wielkości łączną szacunkową wartość zasobów naturalnych. Złoto, węgiel, koncentraty rudy żelaza, potaż i miedź to pięć najbardziej cennych produktów mineralnych Kanady pod względem wartości rynkowej w 2021 r. Ich łączna wartość wyniosła 37,5 mld USD, co stanowiło dwie trzecie całkowitej wartości produkcji mineralnej w kraju. Kanada wydobywała, przetwarzała i sprzedawała ok 60 minerałów i metali z prawie 200 kopalni 6 500 kamieniołomów. Wartość produkcji minerałów w Kanadzie osiągnęła 55,5 miliarda dolarów w 2021 roku. Złoto było najwyżej notowanym towarem pod względem wartości produkcji w Kanadzie w 2021 r. z wartością 13,7 mld USD. Posiada trzecie co do wielkości potwierdzone zasoby ropy naftowej na świecie i jest czwartym co do wielkości eksporterem ropy.  Jest również czwartym co do wielkości eksporterem gazu ziemnego. Kanadę uważa się za "energetyczne mocarstwo" ze względu na jej obfite zasoby naturalne i niewielką populację liczącą 37 milionów mieszkańców w stosunku do jej powierzchni lądowej.

Wartość kanadyjskich inwestycji bezpośrednich za granicą wzrosła o 4,5%, osiągając 1 555,6 mld USD na koniec 2021 r. Tymczasem wartość zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Kanadzie wzrósł o 7,8%, osiągając 1 082,5 mld USD, równoważąc spadek o 4,3% zaobserwowany w 2020 r. W rezultacie bilans w zakresie inwestycji bezpośrednich z resztą świata zmniejszył się o 10,7 mld USD do 473,1 mld USD w 2021 r. W ujęciu geograficznym zaobserwowany wzrost w 2021 r. wynikał głównie z CA inwestycji w Stanach Zjednoczonych. Wartość kanadyjskich inwestycji bezpośrednich w Stanach Zjednoczonych osiągnął poziom 744,9 mld USD, co oznacza wzrost o 60,6 mld USD w porównaniu z rokiem 2020. Stany Zjednoczone pozostają głównym kierunkiem kanadyjskich inwestycji bezpośrednich za granicą, stanowiąc 47,9% wszystkich zasobów. CA inwestycje bezpośrednie w Europie stanowiły 25,2% wszystkich inwestycji na koniec 2021 r., na czele z Wielką Brytanią (127,7 mld USD) i Luksemburgiem (98,6 mld USD). Wartość kanadyjskich inwestycji bezpośrednich w Azji/Oceanii wzrosła najbardziej w 2021 r., osiągając 125,6 mld USD, co stanowi 8,0% wszystkich inwestycji CA.

Kanada, Stany Zjednoczone oraz Meksyk podpisały 10 grudnia 2019 r. zaktualizowaną umowę o wolnym handlu, tzw. USMCA (CUSMA lub „nowa NAFTA). Ostatnim krokiem jest ratyfikacja przez parlament Kanady. Meksyk ratyfikował umowę w czerwcu, a Kongres USA w styczniu 2020. Kanada jest ostatnim krajem, który ma ratyfikować USMCA – parlamentarzyści CA wracają do obrad po przerwie zimowej 27 stycznia 2020.

Plany większego uniezależnienia kanadyjskiej gospodarki od USA, zwłaszcza w oparciu o współpracę z Chinami, wymagałyby dużych nakładów, a także skomplikowanych uzgodnień z władzami poszczególnych prowincji  w CA i wydają się raczej mało prawdopodobne. Wstrzymują je także ostatnie napięcia na linii Pekin-Ottawa, związane z zatrzymaniem dyr. ds. finansowych Huawei w Kanadzie i obywateli kanadyjskich w Chinach. W tym przypadku umowa CETA z UE mogłaby służyć jako instrument większego otwarcia handlowo-inwestycyjnego CA na Europę.

Wśród czynników negatywnie wpływających na gospodarkę Kanady (w dłuższej perspektywie) można wymienić niskie marże na surowce kanadyjskie (wynikające z ich eksportu głównie na rynek USA), spadek inwestycji i zatrudnienia w branży naftowo-gazowej oraz osłabienie sektora produkcji przemysłowej. Czynnikiem ryzyka są wywindowane ceny nieruchomości w dużych aglomeracjach (zwłaszcza  w Toronto i Vancouver) oraz wysokie zadłużenie gospodarstw domowych.

Poważnym wyzwaniem dla gospodarki Kanady (oraz europejskich eksporterów) są regulacyjne bariery handlowe między prowincjami kanadyjskimi, których efekt eksperci porównują do ok. 7% podatku.  Pełna liberalizacja handlu między prowincjami, jak stwierdzono w raporcie Senatu CA, przyniosłaby korzyści rocznie od 50 do 130 mld CAD.

Tabela najważniejszych wskaźników makroekonomicznych

Handel zagraniczny

Handel Kanady odnotował historyczny wzrost w 2021 roku. Eksport wzrósł o 20,8% w porównaniu z rokiem 2020, osiągając wartość 631 miliardów dolarów, co stanowi wzrost o 6,6% w stosunku do rekordowego poziomu sprzed pandemii w 2019 roku; import wzrósł o 13,0% do 614 miliardów dolarów, również nowego rekordowego poziomu.

W załączonej tabeli zaprezentowano najważniejszych partnerów handlowych Kanady w 2022 r. oraz miesięczny wolumen obrotów handlowych. Stany Zjednoczone pozostają najważniejszym partnerem handlowym Kanady, odpowiadając za około trzy czwarte eksportu towarów i około połowę eksportu usług. Na kolejnych miejscach znajdują się Unia Europejska oraz Chiny.

Inwestycje zagraniczne

W przygotowaniu.

Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach i porozumieniach o charakterze gospodarczym

Najważniejsze umowy o wolnym handlu pomiędzy Kanadą a partnerami na świecie to:

• Comprehensive Economic and Trade Agreement (CETA) z UE;
• Comprehensive and Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership (CPTPP),
• Canada–United States–Mexico Agreement (CUSMA), znana również jako „nowa NAFTA”.

Stosunki gospodarcze z Unią Europejską

Stosunki gospodarcze miedzy Kanadą i państwami UE rozwijane są  od wielu lat na bazie szeregu porozumień generalnych (np. The Canada-EU Partnership Agenda – 2004) jak i sektorowych.

Rząd CA mocno akcentuje znaczenie dla gospodarki umów o wolnym handlu, w tym z UE (CETA).  18 października 2013 r. premier Kanady oraz Przewodniczący KE osiągnęli w Brukseli polityczne porozumienie w tej sprawie.  26 września 2014 r. Kanada i UE podpisały wspólną deklarację oznajmiającą uzyskanie ostatecznego kształtu umowy CETA. 29 lutego 2016 r.  kanadyjska minister handlu międzynarodowego Chrystia Freeland oraz  komisarz UE ds. polityki handlowej  Cecilia Malmström poinformowały o zakończeniu uzgodnień ws. treści umowy CETA.  30 października 2016 r. odbył się z kolei 16 szczyt UE-Kanada w Brukseli. Głównymi punktami szczytu było podpisanie m.in. kompleksowej umowy gospodarczo-handlowa (CETA). W maju 2017 r.  projekt ustawy wprowadzającej w życie umowę o wolnym handlu UE – Kanada („Bill C-30”) uzyskał tzw. sankcję królewską (royal assent). Od września 2017 r. CETA jest tymczasowo stosowana w relacjach między Kanadą i UE (w wymiarze handlowym), w oczekiwaniu na ratyfikację umowy przez parlamenty narodowe państw UE (jak dotąd dziewięć państw).

Obecnie to Kanada wyrasta na najważniejszego transatlantyckiego partnera Europy. Potwierdziły to owocne rozmowy liderów UE i Kanady podczas 17 szczytu UE-Kanada w Montrealu (17-18 lipca). Rząd Kanady poinformował, że tylko w ciągu pierwszego roku po wejściu w życie postanowień CETA niemal dwukrotnie wzrosła liczba ładunków w porcie w Montrealu. Kanadyjski eksport do UE w pierwszym roku korzystania z CETA (od 2017 r.) powiększył się o 7 proc. Na razie tylko 15 z 28 państw członkowskich Wspólnoty ratyfikowało CETA.

Gospodarcze umowy dwustronne PL - CA

• Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Kanady w sprawie popierania i wzajemnej ochrony inwestycji podpisana w Warszawie dnia 6 kwietnia 1990 r. (Dz.U. z 1991 r. Nr 27, poz. 114);
• Umowa między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Kanady w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku sporządzona w Warszawie dnia 4 maja 1987 r. (Dz.U. z 1990r. Nr. 38, poz. 216);
• Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Kanady o wspieraniu mobilności młodych obywateli, sporządzona w Warszawie dnia 14 lipca 2008 r.; 1 sierpnia 2009 r. weszła w życie;
• Umowa o zabezpieczeniu społecznym między Rzeczpospolitą Polską a Kanadą, podpisana w Warszawie w dniu 2 kwietnia 2008 r. (Dz.U. z 2009 r. nr 133, poz. 1095);
• Umowa między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Kanady o komunikacji lotniczej podpisana w Ottawie dnia 14 maja 1976 roku;
• Umowa między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i Rządem Kanady w sprawie wzajemnych stosunków w dziedzinie rybołówstwa podpisana w Ottawie dnia 14 maja 1982 roku;
• Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej i Rządem Quebecu o współpracy ekonomicznej, naukowej, technologicznej i kulturalnej podpisana w Warszawie dnia 14 marca 1991 roku;
• Porozumienie między Ministerstwem Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa Rzeczypospolitej Polskiej i Departamentem Środowiska oraz Departamentem Przemysłu Kanady o współpracy w dziedzinie ochrony środowiska podpisana w Ottawie 12 września 1994 roku.

Stan współpracy handlowej

W 2022 r. Polska sprzedała do Kanady towary za ponad 2.5 mld CAD (dane za 11 miesięcy) – wzrost o około 15%. Możemy zatem spodziewać się, że wynik z tego roku będzie korzystniejszy o około 300-400 mln CAD w porównaniu z rokiem poprzednim. Należy zwrócić uwagę na duży wzrost wskaźnika importu z Kanady do Polski w 2022, który przekroczył 1.1 mld CAD (wzrost o ponad 36%), co nie tylko wskazuje na powrót do dobrej dynamiki wymiany handlowej sprzed pandemii, ale na ogólny pozytywny trend w wymianie handlowej. Polsko-kanadyjska wymiana handlowa 2022 r. osiągnęła rekordowy poziom ponad 3.6 mld CAD, co stanowi wzrost o około 8% w stosunku do roku poprzedniego i dosyć wyraźną korzyść bilansową Polski w ogólnym rozrachunku handlowym.

Opracowanie własne na podstawie: Statistics Canada

Kanada eksportuje do Polski głównie maszyny przemysłowe, różne urządzenia i części do nich.  Główne towary eksportowe Polski to: samoloty i części/wyroby potrzebne w produkcji w przemyśle lotniczym; wyroby z metali i surowców niemetalicznych; maszyny, urządzenia i części przemysłowe; sprzęt elektroniczny i elektryczny oraz części; inne dobra konsumpcyjne. Polska od 6 lat utrzymuje znaczący, dodatni bilans handlowy z Kanadą.

Wśród prowincji kanadyjskich głównymi odbiorcami polskich towarów są nieustannie Quebec, Ontario, Kolumbia Brytyjska i Alberta. Kanada może być dla Polski atrakcyjnym partnerem we współpracy w dziedzinie innowacyjnych i czystych technologii, służących ochronie środowiska. Oba kraje poszukują sposobów redukcji emisji zanieczyszczeń przemysłowych, z dbałością o zachowanie konkurencyjności gospodarek.

Firma Synthos Green Energy (SGE, prezes Michał Sołowow) z partnerami z Kanady podpisała umowę na wdrożenie w Polsce co najmniej 10 reaktorów BWRX-300 SMR. Pierwsze mają powstać na początku 2030 r. Firma BWXT ma możliwość produkcji szerokiego zakresu produktów, w tym zbiorników ciśnieniowych reaktorów, elementów wewnętrznych reaktorów i innych kluczowych komponentów. Wartość zamówień na te produkty od BWXT Canada może wynieść do 1 mld CAD i spowodować utworzenie setek nowych miejsc pracy w Ontario i potencjalnie w Polsce.  GEH zostało również wybrane przez Ontario Power Generation (OPG) jako partner technologiczny dla projektu Darlington New Nuclear. GEH współpracuje z OPG nad wdrożeniem reaktora BWRX-300 w Darlington, którego budowa ma zakończyć się w 2028 roku. Kanada ma ambicje, aby stać się światowym liderem we wdrażaniu małych reaktorów modułowych, a BWXT Canada ma odpowiednio silną pozycję, aby wspierać wdrażanie technologii SMR w Kanadzie i na całym świecie, w tym w Polsce. SGE jest częścią największej prywatnej grupy przemysłowej w Europie Środkowo-Wschodniej (CEE) i planuje uruchomienie pierwszego reaktora BWRX-300 w Polsce w 2029 roku. W tym celu nawiązała także współpracę z PKN ORLEN. Natomiast BWXT Canada jest światowym liderem w projektowaniu, produkcji i serwisie komercyjnych komponentów jądrowych. Współpraca ta dodatkowo wzmacnia łańcuch dostaw dla energetyki jądrowej w Ontario, oferując znaczące i długoterminowe możliwości eksportowe, jednocześnie pomagając Polsce w realizacji celów dekarbonizacyjnych.

Sektor rolnictwa

W Kandzie kwestie zbytu produktów sektora rolno-spożywczego w znacznej mierze podlegają regulacjom CETA – Comprehensive Economic and Trade Agreement zawartej w 2017 roku. Umowa eliminuje bariery celne i pozataryfowe na ponad 90% produktów w wymianie handlowej pomiędzy UE i Kanadą, jak również stwarza preferencyjne warunki rozwijania dwustronnych stosunków gospodarczych.

Udogodnienia te jednak nie odnoszą się do takich grup produktowych z obszaru Agri-food jak:

• Mięso drobiowe, jaja i kurczęta;

• Indyki i przetwory z indyków;

• Margaryna, masło;

• Pszenica, jęczmień i ich produkty.

Ogólne wady i zalety umowy CETA

Zalety: zniesienie prawie wszystkich ceł na towary przemysłowe i ponad 98% unijnych towarów rolnych oraz produktów rybołówstwa, ograniczenie formalności związanych z wymianą handlową, korzystniejsze warunki świadczenia usług, łatwiejszy przepływ pracowników, zapewnienie lepszej ochrony własności intelektualnej i dostępu do kanadyjskich zamówień publicznych, zarówno na szczeblu centralnym jak i regionalnym. Z kolei konsumenci dzięki CETA zyskują dostęp do bogatszej oferty produktów i usług ofertowanych po niższych cenach.

Wady: mimo obowiązywania CETA nadal obecne są problemy z dostępem do runku dla niektórych produktów głównie mięsa, uznawaniem oznaczeń geograficznych dla produktów (Geographic Indications), uznawania kwalifikacji zawodowych i dostępu do przetargów dla europejskich podmiotów.

Z punktu widzenia polskich importerów umowa czyni Kanadę bardziej konkurencyjną w stosunku do USA.

Dla Polski Kanada jest ważnym partnerem gospodarczym ze względu na systematyczny wzrost polskiego eksportu. Licząca 38 mln mieszkańców Kanada jest stabilną gospodarką i zamożnym, dojrzałym rynkiem odznaczającym się dużym potencjałem eksportowym. Kanada jest również uważana za bramę do rynku USA na którym obecnych jest ponad 300 mln konsumentów. Nie bez znaczenia jest obecność licznej grupy Polaków i osób polskiego pochodzenia (ok. 1,1 mln), która generuje popyt w tzw. segmencie produktów etnicznych, w szczególności odnosi się to do sektora spożywczego.

Formalne utrudnienia w dostępie do rynku kanadyjskiego z jakimi spotykają się polscy przedsiębiorcy:

• Dostęp do eksportu czerwonego mięsa do Kanady, tj. w zakresie mięsa wołowego i cielęcego;
• Dostęp do produktów wieprzowych w zakresie zatwierdzenia zakładów produkujących szynki i kabanosy oraz rozszerzenia katalogu produktów wieprzowych, które mogą być eksportowane z Polski na rynek Kanady;
• Ograniczenia w imporcie mięsa wieprzowego w związku z ASF;
• Uzgodnienia świadectwa zdrowia w celu poszerzenia listy produktów, które mogą być eksportowane z Polski na rynek Kanady;
• Kwestie weterynaryjne - bariera A2M: Import restrictions of meat, ID 14535;
• Ograniczenia przywozowe na materiał genetyczny bydła z powodu wirusa Schmallenberga;
• Problemy fitosanitarne w przywozie świeżych owoców i warzyw w aspekcie wymogów dla podmiotów;
• Nieuzasadnione ograniczenia w handlu z powodu nieuznania stref wolnych od szkodników – chrząszczy ALB i CLB;
• Standardy i kontyngenty dla importowanego sera;
• Problemy w dostępie mleka dla niemowląt do rynku kanadyjskiego;
• Ograniczenia dla przywozu win i napojów spirytusowych;
• Problemy z uznawaniem oznaczeń geograficznych dla win i napojów spirytusowych;
• Niewystarczająca ochrona oznaczeń geograficznych z UE w Kanadzie;
• Stosowanie środka wyrównawczego na cukier;
• Nowe obowiązkowe procedury importowe dla urządzeń medycznych;
• Konieczność certyfikacji w Kanadzie importowanych okien;
• Wymogi prawne dotyczące suplementów diety.

Pozostałe utrudnienia w dostępie do rynku kanadyjskiego, z którymi spotykają się polscy przedsiębiorcy:

• • Funkcjonowanie monopoli państwowych (np. w zakresie importu alkoholu, usług);
  • Regulacje techniczne i sanitarne, w tym różnice w standardach produktów żywnościowych.
  • Uciążliwe procedury prowadzenia inspekcji i certyfikacji przez CFIA (Kanadyjską Agencję Kontroli Żywności), w tym specyficzne wymogi dotyczące etykietowania i opakowania towarów;
  • Uciążliwe i prowadzone niekiedy w sposób uznaniowy formalności celne;
  • Restrykcje w zakresie świadczenia usług technicznych, związane z wymaganiami ubezpieczeniowymi, imigracyjnymi oraz nieuznawaniem dyplomów i świadectw kwalifikacji zawodowych, dodatkowo zróżnicowane w zależności od prowincji, powodują de facto ograniczenie dostępu do rynku zamówień publicznych tak federalnych, jak i na szczeblu prowincji dla firm spoza Kanady;
  • Dostęp do zamówień publicznych jest mocno ograniczony dla firm, które nie prowadzą swojej działalności gospodarczej w Kanadzie lub jeżeli przedmiot zamówienia nie jest objęty międzynarodową umową handlową; 
  • Wyższe niż w Europie koszty reklamy i wprowadzenia na rynek nowego produktu, a także koszty obsługi prawnej;
  • Trudności związane z wprowadzaniem wyrobu do dużych sieci dystrybucyjnych działających w Kanadzie.

Zrównoważone rolnictwo i AgTech to wschodzący sektor. Ma potencjał do zwiększenia wydajności rolnictwa przy jednoczesnym zmniejszeniu kosztów środowiskowych i społecznych dzięki obecnym praktykom rolniczym. Jego głównym przesłaniem jest wykorzystanie technologii w celu zwiększenia plonów, rentowności i wydajności. Firmy zajmujące się technologiami rolniczymi dostarczają produkty i usługi w celu usprawnienia procesów wejściowych lub wyjściowych w rolnictwie.

Oczekuje się, że rynek technologii rolniczej wzrośnie o ponad 10 miliardów dolarów w ciągu najbliższych pięciu lat, przy tempie wzrostu około 150%. Kanada jest jednym z dominujących rynków na rynku technologii rolniczej wraz z Chinami, a Stany Zjednoczone należą do pierwszej piątki krajów. Kanadyjski rynek technologii rolniczych został wyceniony na 954 mln USD w 2021 r. wobec 858 mln USD w 2020 r., co stanowi wzrost o 11,2%.

Dostęp do rynku dla polskich towarów i usług (bariery)

Warunki dostępu do rynku kanadyjskiego dla polskich towarów i usług są identyczne, jak dla innych dostawców z krajów UE. Istniejące bariery zostały zidentyfikowane przez eksporterów europejskich i umieszczone wśród tematów do dalszych rozmów UE z Kanadą. Najważniejsze bariery, z jakimi spotkać się może polski przedsiębiorca w Kanadzie to:

• funkcjonowanie monopoli państwowych np. w zakresie importu alkoholu,
• kontyngenty importowe na niektóre towary rolno-spożywcze (np. sery twarde i inne wyroby mleczarskie, drób i jego przetwory i inne),
• regulacje techniczne i sanitarne, w tym różnice w standardach produktów żywnościowych,
• uciążliwe procedury prowadzenia inspekcji i certyfikacji przez CFIA (Kanadyjską Agencję Kontroli Żywności), w tym wymogi dotyczące etykietowania i opakowania towarów,
• uciążliwe i prowadzone niekiedy w sposób uznaniowy formalności celne,
• restrykcje w zakresie świadczenia usług technicznych, związane z wymaganiami ubezpieczeniowymi, imigracyjnymi oraz nieuznawaniem dyplomów i świadectw kwalifikacji zawodowych, dodatkowo zróżnicowane w zależności od prowincji, powodują de facto uniemożliwienie dostępu do rynku zamówień publicznych tak federalnych, jak i na szczeblu prowincji dla firm spoza Kanady.

Ponadto, dostęp do zamówień publicznych jest mocno ograniczony dla firm, które nie prowadzą swojej działalności gospodarczej w Kanadzie lub jeżeli przedmiot zamówienia nie jest objęty międzynarodową umową o handlu.

Praktyczną barierą dla przedsiębiorców polskich mogą być również wyższe niż w Europie koszty reklamy i wprowadzenia na rynek nowego produktu, a także koszty obsługi prawnej. Muszą oni zwrócić uwagę na skomplikowane i zróżnicowane terytorialnie (prowincje) przepisy prawa handlowego, aby zabezpieczyć w jak największym stopniu swoje interesy. Dotyczy to zwłaszcza klauzul określających konsekwencje naruszenia zapisów zawartych umów. Trudnym jest wprowadzenie wyrobu do dużych działających w Kanadzie sieci dystrybucyjnych, mających w niektórych przypadkach centrale zakupów w USA.

Dostęp do rynku pracy. Świadczenie usług i zatrudnienie obywateli RP

Polacy  chcący  pracować w  Kanadzie,  muszą  ubiegać się o pozwolenie na pracę w Ambasadzie  Kanady w Warszawie. Wjazd do Kanady w celu  podjęcia  zatrudnienia  w  tym kraju wymaga posiadania wizy z prawem do pracy. W dniu 2 kwietnia 2008 r. podpisano umowę o zabezpieczeniu społecznym między Rzeczpospolitą Polską i Kanadą. Umowa ta ma na celu m.in. uchronienie przed obowiązkiem podwójnego opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. W dniu 14 lipca 2008 r. Polska i Kanada  podpisały umowę o wspieraniu mobilności młodych obywateli.  Jej celem jest  uproszczenie procedury wyjazdowej dla osób w  wieku od 18 do 35 lat, w tym  absolwentów  szkół  wyższych, którzy  zamierzają  odbyć  praktyki  zawodowe  w Kanadzie (lub w Polsce), zrealizować tam część swojego programu studiów; przebywać w celach szkoleniowych i poznawczych oraz podjąć czasowe zatrudnienie lub przebywać w celach kulturalnych lub poznawczo-turystycznych oraz podjąć pracę. Na mocy tej umowy, pobyt na terenie Kanady (lub Polski) może trwać jeden rok. Obywatele Polski wyjeżdżający do Kanady, którym wydany został list polecający, a w niektórych  przypadkach  również  wiza,  otrzymają w dniu wjazdu do Kanady, niezależnie od sytuacji na rynku pracy, zezwolenie na pracę, wydane przez rząd Kanady, ważne na czas ich legalnego pobytu w tym kraju.

Nabywanie i wynajem nieruchomości

Sektor mieszkaniowy jest ważnym elementem gospodarki kanadyjskiej, a jego znaczenie jeszcze wzrosło w ostatnich latach, kiedy niskie stopy oprocentowania kredytów hipotecznych w powiązaniu ze wzrostem zatrudnienia i dochodów indywidualnych ludności, stworzyły podstawy dla silnego popytu na mieszkania i domy. Organizacje, które odgrywają szczególną rolę na rynku nieruchomości to Canadian Mortgage and Housing Corporation (CMHC) oraz Canadian Real Estate Association (CREA). Stowarzyszenie (CREA) jest przedstawicielem 66 tys. brokerów i agentów nieruchomości, którzy działają w 123 komitetach (real estate boards) i stowarzyszeniach. CREA jest przedstawicielem tych organizacji na szczeblu federalnym. Na stronach CREA znajdują się informacje o uwarunkowaniach, trendach i czynnikach oddziaływujących na kanadyjskie budownictwo. Tam też znajduje się informacja na temat kwestii takich jak aktywność budowlana, trendy w zakresie własności, kredyty hipoteczne.

System zamówień publicznych

Zakupów w systemie publicznym dokonuje w Kanadzie ponad sto ministerstw i departamentów rządu federalnego, rządów prowincjonalnych oraz terytorialnych, agencji rządowych i korporacji państwowych. Największą instytucją rządową dokonującą zakupów jest Ministerstwo Robót Publicznych i Usług Rządowych – Public Works and Government Services Canada (PWGSC). Ministerstwo to zawiera rocznie średnio ok. 80.000 kontraktów o wartości ok. 8 mld CAD. PWGSC zakupuje towary dla większości ministerstw rządu federalnego, natomiast kontraktacja usług jest dokonywana zwykle przez ministerstwa i agencje rządu federalnego, w większości we własnym zakresie. PWGSC w zakresie usług realizuje tylko ok. 20% wartości wszystkich zamówień rządowych lokowanych w sektorze prywatnym. Poszczególne ministerstwa mogą dokonywać zakupów bezpośrednio od dostawców, poprzez własne biura zakupów. Są to kontrakty do wartości 400,000 CAD, z zachowaniem zasad przetargu lub do 100,000 CAD bez przetargu, z zachowaniem określonych zasad regulacji federalnych. Mogą one również dokonywać zakupów wartości nieprzekraczającej 2 mln CAD, jeśli przetarg na usługę został ogłoszony w systemie elektronicznym MERX – www.merx.com. Korporacje federalne (crown corporations) kontraktują usługi samodzielnie i posługują się bardziej elastycznymi procedurami zakupów niż ministerstwa. Niektóre korporacje zawierają porozumienia z organizacjami rządowymi dla wspólnego dokonywania zakupów usług. Głównymi aktami prawnymi regulującymi zamówienia publiczne w Kanadzie są:

• Government Contracts Regulations
• Financial Administration Act

Przetargi  w  Kanadzie  są  przeprowadzane  zgodnie z tzw. Kodeksem  Zasad dot. Zamówień Publicznych (Code of Conduct for Procurement). Wiele użytecznych informacji ws. zamówień  publicznych w Kanadzie znajduje się na stronie internetowej Ministerstwa Robót Publicznych i Usług Rządowych.

Od momentu rozpoczęcia tymczasowego stosowania Kompleksowej Umowy Gospodarczo-Handlowej - CETA przedsiębiorcy zarejestrowani na terenie Unii Europejskiej uzyskali poszerzony dostęp do ofert kanadyjskiego rynku zamówień publicznych. Znacząco zwiększył się zakres udostępnianych zamówień wszystkich kategorii zamawiających oraz grup zamówień, które wykazane są w załącznikach do umowy CETA. Za szczególnie znaczące ze względu na ich wartość i precedensowość uznaje się zapewnienie dostępu do zamówień udzielanych przez instytucje zamawiające poniżej szczebla federalnego, w tym podległe im przedsiębiorstwa publiczne i pozostałe podmioty. Warto także zwrócić uwagę, że CETA zapewnia szeroki dostęp dla wykonawców, towarów i usług pochodzących z UE do zamówień taboru kolejowego udzielanych we wszystkich prowincjach i terytoriach Kanady. Ograniczenia przewidziano w prowincjach Quebec i Ontario, gdzie jednak zastąpiono możliwość określenia „wymogu składnika miejscowego” (ang. local content requirement) przez bardziej elastyczny warunek „wartości miejscowej” (ang. local value condition), pozwalający uwzględniać np. koszty pracy związane z montażem ostatecznego produktu czy usługi takie jak usługi konserwacyjne czy posprzedażne. Dodatkowo warunek „wartości miejscowej” nie może przekroczyć 25% wartości zamówienia.

Ochrona własności przemysłowej i intelektualnej

Odpowiedzialność  za  zarządzanie  ochroną  własności  intelektualnej  i  przemysłowej  w Kanadzie  spoczywa  na  Kanadyjskim  Urzędzie  Własności  Intelektualnej  (The Canadian Intellectual  Property Office – CIPO). Do głównych zadań CIPO należy przyznawanie:

• Patentów dla nowych wynalazków (przyznawane zastrzeżenia patentowe dotyczą zarówno procesów, maszyn, produkcji, składu substancji) bądź użytecznych ulepszeń istniejących wynalazków.
• Znaków handlowych – wyrazy, symbole, wzory (bądź kombinacje wszystkich trzech elementów).
• Praw autorskich chroniących dzieła artystyczne, teatralne, muzyczne i literackie, włączając w to programy komputerowe oraz w trzech innych dziedzinach określanych jako: wykonanie, nagranie dźwiękowe oraz sygnał komunikacyjny.
• Wzorów przemysłowych, rozumianych jako cechy wizualne kształtów, konfiguracji, wzoru czy ornamentu (bądź kombinacji tychże cech), które stosuje się do gotowego, wyprodukowanego artykułu.
• Topografii układów scalonych, rozumianych jako trójwymiarowe konfiguracje obwodów elektrycznych wcielonych do układów scalonych produktów bądź wzorów rozmieszczenia.

Dodatkowo, Kanadyjska Agencja Inspekcji Żywności (The Canadian Food Inspection Agency (CFIA)) zajmuje się ochroną praw hodowców roślin (Plant breeders' rights).

Informacja o aktach prawnych

Na poziomie federalnym, podstawowym aktem prawnym regulującym zakładanie działalności gospodarczej przez zagranicznych przedsiębiorców na kanadyjskim rynku jest Investment Canada Act (ustawa o inwestycjach zagranicznych w Kanadzie przyjęta w 1985 r.). Ustawa ta wskazuje na warunki i procedury związane z utworzeniem nowego przedsiębiorstwa na terenie Kanady, jak również przejęciem kontroli nad istniejącą kanadyjską firmą. Dokument ten określa sytuacje, w których zagraniczny inwestor jest zobowiązany do poinformowania władz kanadyjskich o dokonaniu inwestycji na terenie Kanady oraz przypadki, w których jego inwestycja musi zostać poddana przeglądowi i uzyskać zgodę rządu na jej realizację. W zależności od formy prawnej, przedsiębiorstwo zakładane przez zagranicznego inwestora może zostać zalegalizowane w Kanadzie w ramach jurysdykcji federalnej lub prowincjonalnej. Przykładowo, prowincje Kanady mają wyłączną jurysdykcję nad regulowaniem zakładania firm jednoosobowych i spółek osobowych.

Natomiast w przypadku tworzenia korporacji, inwestor może zalegalizować swoją firmę na poziomie federalnym, jeżeli prowadzona działalność odbywać się będzie na obszarze całej Kanady, bądź na poziomie prowincjonalnym, jeżeli obszar działania jest ograniczony  do jednej prowincji.

Prezentacja na temat Kanady zawierająca najważniejsze informacje o rynku:

https://canada.trade.gov.pl/pl/kanada/o-kraju/kanadyjski-elementarz/281265,kanada-przewodnik-po-rynku-.html

Raport o polsko – kanadyjskiej wymianie handlowej w 2019 r.:

https://canada.trade.gov.pl/pl/aktualnosci/306679,polsko-kanadyjska-wymiana-handlowa-w-2019-r-.html

W porównaniu ze zwyczajami biznesowymi przyjętymi w Europie, w bezpośrednich kontaktach panują tu mniej formalne relacje między partnerami biznesowymi. Już przy pierwszym spotkaniu powszechne jest np. zwracanie się po imieniu, i to niezależnie od pełnionej funkcji, wieku czy płci. Najlepiej jednak przedstawić się, używając imienia i nazwiska, pozostawiając tym samym partnerowi swobodę w wyborze formy zwracania się. Przy kontaktach telefonicznych należy pamiętać o różnicy czasu – w Kanadzie jest minimum 6 godz., a maksymalnie 9 godz. wcześniej w porównaniu do polskiego czasu.

Prezentując ofertę handlową warto pamiętać o tym, by mieć ze sobą wystarczającą ilość materiałów w formie cyfrowej a także drukowanej – np. wizytówek czy katalogów, a także dobrze przygotować się do spotkania. Na każde spotkanie biznesmen powinien mieć, co najmniej trzy egzemplarze katalogów czy list cenowych. Informacje o firmie i produkcie muszą być przygotowana przynajmniej po angielsku lub po francusku dla partnera z Quebec’u. Mile widziane są również wzory produktów.

Cenniki najlepiej przygotowywać w oparciu o ceny FOB, najlepiej w dolarach kanadyjskich, chociaż wielu importerów kanadyjskich akceptuje cenniki w dolarach amerykańskich czy euro. Nie należy natomiast prezentować list cenowych w złotych lub w walutach innych niż dolary kanadyjskie, dolary amerykańskie lub euro.

Kanadyjczycy cenią sobie punktualność, dlatego w dużych miastach takich jak Montreal czy Toronto trzeba przeznaczyć więcej czasu na dotarcie na miejsce spotkania. Warto też zapytać partnera o najlepszy sposób komunikacji. Ustalając harmonogram powinno się wziąć pod uwagę też fakt, że w dużych kanadyjskich metropoliach mało prawdopodobne jest odbycie więcej niż 3-4 spotkań biznesowych dziennie. Jeżeli mamy się spóźnić więcej niż 5 minut, to powinno się uprzedzić o tym osoby czekające. Nie należy też rezygnować bez uprzedzenia z umówionych wcześniej spotkań, ponieważ rzutuje to nie tylko na naszą reputację, ale i naszego kraju.

Pamiętajmy o tym, że niektórzy partnerzy handlowi mogą nie mieć dostatecznej wiedzy o Polsce. Podczas prezentacji handlowej warto wspomnieć, więc m.in. o położeniu geograficznym naszego kraju, dostępie do portów morskich, sile roboczej. Powinno się też przedstawić swoją firmę z punktu widzenia formy własności, wielkości, zdolnościach i kontaktach eksportowych, a także podać jej stronę internetową.

Według Kanadyjczyków kontynuacja spotkania (tzw. follow-up) to klucz do sukcesu w biznesie. Dlatego w ciągu tygodnia, najdalej dwóch po spotkaniu powinno się wysłać list potwierdzający chęć zrobienia interesu i przekazać dodatkowe informacje, jeżeli partner wyraził wcześniej takie życzenie.

Administracja gospodarcza

• Ministerstwo Spraw Zagranicznych: http://www.international.gc.ca/
• Ministerstwo Innowacji, Nauki I Przemysłu: https://www.ic.gc.ca/eic/site/icgc.nsf/eng/home
• Ministerstwo Finansów: https://www.canada.ca/en/department-finance.html
• Ministerstwo ds. Zasobów Naturalnych Kanady - https://www.nrcan.gc.ca/home
• Ministerstwo Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego:

http://www.agr.gc.ca/eng/agriculture-and-agri-food-canada/

• Ministerstwo Środowiska i Zmian Klimatu:
• Kanadyjska Agencja Inspekcji Żywności (The Canadian Food Inspection Agency) https://www.inspection.gc.ca/eng/
• Canada Revenue Agency: http://www.cra-arc.gc.ca
• Canadian International Development Agency: http://www.acdicida.gc.ca/index.htm
• Biuro Radcy Handlowego Kanady (The Canadian Trade Commissioner Service) https://www.tradecommissioner.gc.ca/
• Sąd Podatkowy Kanady (Tax Court of Canada) http://www.tcc-cci.gc.ca
• Kanadyjski Urząd Własności Intelektualnej (The Canadian Intellectual Property Office (CIPO)) http://www.cipo.ic.gc.ca/
• Export Development Canada: http://www.edc.ca/

Samorządy gospodarcze

• Canadian Chamber of Commerce: http://www.chamber.ca/
• Canadian Manufacturers & Exporters: http://www.cme-mec.ca/
• Canadian Employers Council: http://www.cec-cce.ca/
• Canadian Council of Chief Executives: http://www.ceocouncil.ca/
• Toronto Board of Trade: http://www.bot.com/
• Canadian Tourism Commission: http://www.corporate.canada.travel
• Canada’s Chemical Producers: http://www.ccpa.ca
• Canadian Automotive Partnership Council: http://capcinfo.ca/

W tym polonijne:

• Canada-Poland Chamber of Commerce of Toronto: www.canada-poland.com
• Polcham Canada Inc. - https://www.polchamcanada.com/

Oficjalna prasa ekonomiczna

• Financial Post (National Post): http://www.financialpost.com/
• Report on Business (the Globe and Mail): http://www.reportonbusiness.com/
• Business and Technology (Ottawa Citizen):http://www.canada.com/ottawacitizen/news/bustech/index.html
• Business (The Gazette): http://www.canada.com/montrealgazette/news/business/index.html
• Économie (Le Devoir): http://www.ledevoir.com/economie/
• Les Affaires: http://www.lesaffaires.com
• Business Edge: http://www.businessedge.ca

Oficjalne strony o charakterze ekonomicznym

• Trade Negotiations and Agreements (TNA):

http://www.international.gc.ca/trade-agreements-accords-commerciaux/

• Canadian International Trade Tribunal: http://www.citt.gc.ca/
• Invest in Canada: http://www.investincanada.gc.ca/
• Asia-Pacific Gateway - http://www.asiapacificgateway.net