Polska w Kanadzie

Podczas gdy Europa i Stany Zjednoczone celebrują zatem dzisiaj rocznicę zakończenia II wojny światowej, dla Moskwy Dzień Zwycięstwa, obchodzony na ogół wielką paradą na Placu Czerwonym, przypada jutro.

W wywiadzie polski premier Mateusz Morawiecki przeprowadza z nami refleksję nad tym, co oznacza historia dla jego kraju i jak ona rzutuje na dzisiejszą Europę

Panie Premierze, pandemia koronawirusa zmusiła Moskwę do anulowania uroczystości z okazji II Wojny Światowej, ale władze w Warszawie nie były na nie jednak zaproszone. Może dlatego, że w 80. rocznicę rozpoczęcia wojny, 1 września zeszłego roku, władze Rosji nie zostały zaproszone?

Wykluczanie Polski z uczestnictwa w obchodach reprezentuje warunek stawiany przez Moskwę oznaczający tylko jedno: dla udziału w debacie historycznej należy przystać na narrację rosyjską. Lecz dla Polski oznaczałoby to zgodę na kłamstwo: nie możemy dopuścić do sytuacji, w której zamienia się oprawcę z ofiarą. Pakt Ribbentrop-Mołotow stanowi bezpośredni dowód przygotowań wspólnej agresji na Polskę, podziału wpływów oraz okupacji innych państw nadbałtyckich - Litwy, Łotwy i Estonii. W konsekwencji tej decyzji miliony obywateli zostały poddane masowym represjom.

Rosjanie zarzucają wam brak szacunku dla pamięci wielu żołnierzy Armii Czerwonej, którzy zginęli w walce z nazistami. Co odpowie Pan na te zarzuty?

Armia Czerwona została na ziemiach polskich przez blisko 50 lat, narzucając wprowadzenie reżimu, komunizmu, odrzucanego przez przytłaczającą większość Polaków. Działania Armii Czerwonej na naszych ziemiach nie miały na celu przywrócenia nam niepodległości, ale wręcz przeciwnie - powtórne odebranie suwerenności. Na jej odzyskanie musieliśmy czekać aż do 1989 roku.

Wiele pomników zostało zdemontowanych…

Należy odróżnić demontaż czy przekształcanie w obiekty muzealne pomników będących symbolem zniewolenia Polski od szacunku dla pochówku żołnierzy Armii Czerwonej. Władze polskie otaczają opieką miejsca pochówku wszystkich poległych na naszych ziemiach żołnierzy, niezależnie od ich narodowości. Wszystkie te groby są utrzymywane i remontowane z polskich środków publicznych. Oczekiwałbym, aby w taki sam sposób okazywano szacunek w Rosji miejscom pochówku Polaków - ofiar radzieckich represji.

Rok po zakończeniu II WŚ, 8 czerwca 1946 roku, odbyła się Parada Zwycięstwa w Londynie, na którą Polacy również nie zostali zaproszeni. W tym roku były plany organizacji podobnego wydarzenia, dopiero tym razem z udziałem polskich weteranów. Jak tłumaczy Pan ten odstęp czasu? 

Polacy w czasie II wojny światowej nie tylko wywiązali się ze swoich zobowiązań sojuszniczych włączając się w działania obronne we Francji i Wielkiej Brytanii ale walczyli u boku aliantów od 1939 roku aż do zakończenia wojny. Wsławili się bohaterstwem w walce na wielu frontach, czego przykładem jest chociażby zdobycie Monte Casino przez oddziały generała Andersa czy wkład polskich lotników w Bitwie o Anglię. Niestety ze względu na uwikłanie się Europy w zimną wojnę i znalezienie się Polski pod wpływem ZSRR, polscy bohaterowie nie doczekali się rehabilitacji. Wielu z dowódców jak generał Sosabowski czy generał Maczek pozostali do końca życia na emigracji ciężko fizycznie pracując. Co więcej, część z nich została pozbawiona polskiego obywatelstwa a ci którzy zdecydowali się żyć w Polsce tak jak rotmistrz Witold Pilecki, który jako ochotnik dał się uwięzić w Auschwitz by przekazać informacje sojusznikom, zostali skazani na śmierć przez władzę komunistyczną.

Czy, według Pana, Europa ma prawidłową percepcję polskiej historii i pamięci?

Zbrodnie nazistowskich Niemiec i sowieckiej Rosji pochłonęły miliony niewinnych istnień. Polacy zdają sobie sprawę jak ważne jest upamiętnianie ofiar czego szczególnym przykładem są tereny byłych niemieckich obozów koncentracyjnych, budowanych na okupowanych ziemiach polskich. Państwo polskie utrzymuje i otacza opieką miejsca kaźni takie jak Auschwitz-Birkenau, Treblinka czy Majdanek. Z troską i niepokojem przyglądam się losowi miejsc pamięci w innych państwach, między innymi pozostałościom obozu Gusen w Austrii. To miejsce kaźni polskiej inteligencji, zagłady polskich i europejskich Żydów, ale również kilku tysięcy obywateli Włoch. Łącznie, w systemie Mauthausen-Gusen wiezieni i mordowani byli obywatele aż 26 państw. Do dzisiaj, mimo cennych inicjatyw lokalnej ludności, nie doczekaliśmy się realnego działania państwa austriackiego. Dlatego podtrzymuję gotowość do podjęcia inicjatywy wykupu tych terenów celem godnego upamiętnienia oraz budowy centrum edukacyjnego. Ku przestrodze dla następnych pokoleń, aby nigdy więcej nie doprowadzić do takiego podeptania ludzkiej godności w przyszłości.

Niektórzy twierdzą że zarówno Rosja jak Chiny wykorzystują słabość kraju szczególnie dotkniętego przez wirus, takiego jak Włochy, aby pod pretekstem pomocy medycznej prowadzić swoją propagandę polityczną. Czy zgadza się Pan z tą opinią?

W obliczu walki z koronawirusem powinniśmy działać solidarnie, ponieważ wirus nie zna granic i atakuje całą populację. Nie można jednak naiwnie wierzyć, że wszelkie przejawy pomocy międzynarodowej, zwłaszcza ofiarowywanej przez państwa dążące do dominacji w świecie jak Rosja czy Chiny, będą wynikały jedynie z altruistycznych pobudek. Pomoc w walce z koronawirusem powinna polegać na dostarczaniu produktów dobrej jakości, na dzieleniu się doświadczeniem i misjami zespołów medycznych, bez stawiania warunków, bez ingerencji w sprawy wewnętrzne państwa, które z tej pomocy korzysta. Musimy być niezwykle wyczuleni na to, aby nikt nie wykorzystał chwili słabości spowodowanej pandemią i zbliżającym się kryzysem gospodarczym do rozbicia naszych sojuszy i zagrożenia naszemu bezpieczeństwu.

Rosja i Chiny są ważnym partnerem handlowym dla Europy: jakie są,  według Pana, możliwości prowadzenia polityki współpracy w poszanowaniu interesów Europy?

Pandemia koronawirusa brutalnie uświadomiła nam kruchość naszego porządku społeczno-gospodarczego. Pokazała jak bardzo Europa jest uzależniona chociażby od łańcuchów dostaw z innych kontynentów. Powinniśmy utrzymywać relacje ze wspomnianymi państwami, ale nie kosztem naszej wewnętrznej, europejskiej solidarności.

A propos solidarności: czy nie uważa Pan, że także Polska w kwestii migrantów była mało solidarna z Włochami?

Kryzys migracyjny był papierkiem lakmusowym odpowiedzialności rządzących Europą. Od początku kryzysu podkreślaliśmy konieczność dwutorowych, równoległych działań: należało skierować pomoc humanitarną w najbardziej potrzebujące i zapalne regiony oraz prowadzić działania uszczelniające zewnętrzną granicę UE, tak aby nielegalne jej przekraczanie stało się niemożliwe.

Według danych OECD Polska w ostatnich latach przyjęła największą liczbę imigrantów na świecie, w których znakomita liczba to Ukraińcy. Część z nich to osoby uciekające z obszarów działań wojennych. Jesteśmy solidarni z potrzebującymi pomocy.

Czy Polska popiera politykę wspólnej obrony europejskiej?

W Polsce bardzo poważnie podchodzimy do zagadnień związanych z bezpieczeństwem naszego kraju i całej UE. Wybuch wojny na wschodzie Ukrainy i rosyjska aneksja Krymu w 2014 roku są jasnym sygnałem, że zagrożenie jest realne. Jako jedno z nielicznych państw należących do Sojuszu Północnoatlantyckiego, wypełniamy zobowiązanie do finansowania sił zbrojnych na poziomie 2,0% PKB. Angażujemy się w unijne inicjatywy w ramach stałej wojskowej współpracy strukturalnej PESCO. Tak, w sprawach bezpieczeństwa Europa powinna mówić jednym głosem.

Komisja Europejska uruchomiła przeciwko Polsce procedurę o naruszeniu unijnego prawa w związku z ustawą o sądownictwie, która podważałaby niezależność polskich sędziów i byłaby niekompatybilna z zasadą pierwszeństwa prawa unijnego. Jak zareaguje Pana rząd?

Podtrzymujemy stanowisko, że organizacja sądownictwa należy do suwerennej decyzji państw członkowskich. Polska w zgodzie z obowiązującą konstytucją dąży do uczciwości i transparentności władzy sądowniczej. Zdajemy sobie sprawę, że nie wszystkim taka uczciwość jest na rękę, ale z zadowoleniem stwierdzam, że nie jesteśmy w tych działaniach osamotnieni: także rząd Słowacji zapowiedział program reform w zakresie wymiaru sprawiedliwości.

Jakie jest stanowisko Polski w kwestii pomocy, które powinny być udzielone gospodarkom krajów najbardziej dotkniętych koronawirusem?

Potrzebujemy Nowego Planu Marshalla opartego na inwestycjach europejskich, dających dźwignię rozwoju gospodarczego. Różnice unijnych gospodarek powodują, że niemożliwe jest zastosowanie jednego mechanizmu do wszystkich krajów. Dlatego należy zrozumieć sytuację państw Południa, podobnie jak my oczekujemy zrozumienia naszych potrzeb. Powinniśmy wypracować ambitny budżet, którego realna pomoc trafi jak najszybciej do potrzebujących obywateli.