Polska w Katarze

System gospodarczy i najważniejsze strategie gospodarcze

Państwo Katar, wraz z Królestwem Arabii Saudyjskiej oraz Państwem Zjednoczonych Emiratów Arabskich, należy do najbogatszych państw świata pod względem produktu krajowego brutto (PKB) per capita w 2024 r. szacowanym na prawie 72 tys. USD . Ten nieduży kraj, o powierzchni zaledwie 11,5 tys. km² i ludności na poziomie 3,1 mln osób (z czego ok. 340 tys. stanowią Katarczycy), od lat odnotowuje stabilne wzrosty gospodarcze. Jest członkiem Rady Współpracy Państw Zatoki (RWPZ, ang. GCC – Gulf Cooperation Council), której celem jest m.in. integracja gospodarcza krajów członkowskich.

Dokumentem strategicznym określającym kierunki transformacji kraju jest Qatar National Vision 2030. Wynikające z niego reformy gospodarcze wprowadzane były dość konsekwentnie. Ich przyspieszenie nastąpiło po blokadzie kraju przez państwa ościenne w czerwcu 2017 r., a także w kontekście przygotowań do organizacji Mistrzostwach Świata FIFA w Piłce Nożnej w 2022 r. 

Dominującym sektorem pozostaje niezmiennie produkcja i eksport skroplonego gazu ziemnego (LNG) dająca obecnie Katarowi udział w globalnym rynku produkcji gazu na poziomie 4,5%. Ważnym źródłem dochodów budżetowych jest nadal sprzedaż ropy naftowej (1,6% światowej produkcji tego surowca ). W sektorze produkcji i przetwarzania węglowodorów realizowane są również największe programy inwestycyjne. Od lat władze podejmują jednocześnie szereg działań mających na celu dywersyfikować gospodarkę i źródła dochodów, aby zniwelować wpływ na budżet ewentualnych fluktuacji cen węglowodorów na rynkach światowych. Państwo dokonuje znaczących inwestycji, rozwijając takie gałęzie przemysłu, jak produkcja aluminium i przemysł petrochemiczny. Ponadto w 2024 r. władze podjęły szereg działań na rzecz rozwoju turystyki.

Przewiduje się, że realny wzrost PKB w latach 2024–2025 ma wynieść ok. 2 procent, wspierany przez inwestycje publiczne, w szczególności inwestycje w rozbudowę zdolności produkcyjnych w sektorze LNG, a także w turystykę. Oczekuje się, że wzrost przyspieszy do ok. 4,75% w perspektywie średniookresowej. Inflacja zasadnicza prawdopodobnie spadnie do 1% w 2024 r. a w średnim okresie utrzyma się na poziomie ok. 2%.

Nadwyżki dochodów ze sprzedaży gazu ziemnego i ropy naftowej są inwestowane, w kraju i zagranicą, za pośrednictwem funkcjonującego od 2005 r. państwowego funduszu majątkowego Qatar Investment Authority, którego aktywa wyceniane są na ok. $526 mld . Głównym celem utworzenia i funkcjonowania funduszu jest zapewnienie przyszłym pokoleniom obywateli Kataru wysokiego standardu życia po wyczerpaniu się zasobów węglowodorów.

Od lat rozwój gospodarki kraju pozostaje zależny od importu zarówno wysoko wykwalifikowanych specjalistów z całego świata, jak i taniej siły roboczej z krajów Bliskiego Wschodu, Afryki, Azji Południowej i Wschodniej. W sumie obcokrajowcy stanowią ok. 85% populacji.

Główne sektory gospodarki i ich udział w PKB

Polityka kursowa

Katar prowadzi politykę sztywnego kursu waluty krajowej, rijala katarskiego, pozostającej w stałym powiązaniu z dolarem amerykańskim w stosunku 3,64 QAR / 1 USD.

Surowce i technologie krytyczne

Surowcem o priorytetowym znaczeniu dla gospodarki Kataru jest gaz ziemny. Jest on poddawany wydobyciu, skraplaniu, a następnie eksportowi zagranicę. Rezerwy gazu ziemnego stanowią około 871 bln m³, tj. ok. 13% światowych rezerw tego surowca . W latach 2000-2022 jego produkcja wzrosła o 593%  do poziomu 77 mln ton rocznie. Po zakończeniu obecnie realizowanych inwestycji zostanie ona zwiększona do 142 mln ton rocznie (2030).

Produkcja ropy naftowej w Katarze wynosi około 1,7 mln baryłek dziennie  i daje Katarowi 1,6% udziału w światowej jej produkcji.

W oparciu o surowce towarzyszące wydobyciu ropy i gazu Katar rozbudowuje sektor petrochemiczny. W lutym 2024 r. rozpoczęła się szacowana na 6 mld USD budowa kompleksu w Ras Laffan stanowiące joint-venture między Qatar Energy a Chevron Phillips Chemical. Produkcja etylenu – na poziomie 2,1 mln ton rocznie - ma rozpocząć się w 2026 r.

Stan infrastruktury

Stan dróg jest co do zasady bardzo dobry. Prędkość ograniczona jest do 120 km/h na drogach szybkiego ruchu oraz do 80-100 km/h na głównych trasach.

Katar posiada nowoczesne, regularnie nagradzane międzynarodowe lotnisko w Dosze (Hamad International Airport) oraz porty morskie: pasażerski w Dosze obsługujący głównie turystyczne liniowce oraz w Mesaieed (towarowy Port Morski im. Hamada).

W Katarze rozwinięta jest również sieć metra. Jego długość wynosi w sumie 75 km i składa się z 37 stacji i 3 linii.

Kalendarz dni wolnych od pracy

Praca w Katarze odbywa się w trybie niedziela-czwartek.

Lista świąt:

• Narodowy Dzień Sportu -  drugi wtorek lutego każdego roku
• Eid al-Fitr – święto zakończenia ramadanu – ruchome (w 2025 r. od 30 marca)
• Eid al-Adha - 10. dzień miesiąca Zu al-Hidżdża (w 2025 r. od 7 czerwca)
• Dzień Narodowy Kataru (rocznica przejęcia / konsolidacji władzy przez dynastię panującą Al Thani w 1878 r.) – 18 grudnia

Źródła: Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Bank Światowy, Fitch Ratings

Źródła: Bank Światowy, National Planning Council, United Nations Development Programme

Najważniejsi partnerzy handlowi

Największymi odbiorcami eksportu Kataru w 2023 r. były: Chiny (19,7%), Korea Południowa, (12,6%) Indie (12%), Japonia (8%), Singapur (7,2%), ZEA (4,3%), Włochy (3,5%).

Katar importował produkty głównie z USA (15,9%), Chin (14,5%), Włoch (6,4%), Indii (5,6%) i Niemiec (5,6%).

Podstawowe produkty i usługi importowe i eksportowe

Najważniejsze towary eksportowe: skroplony gaz ziemny, ropa naftowa oraz produkty ich przetworu.

Podstawowymi produktami importowanymi są: maszyny, urządzenia transportowe, żywność i inne produkty konsumpcyjne.

Główni inwestorzy

Instytucją w Katarze odpowiedzialną za promocję inwestycji zagranicznych jest Agencja Promocji Inwestycji Katar (Invest Qatar).

Skala FDI w Katarze była dotychczas ograniczona i w dużej mierze koncentrowała się w sektorze produkcji LNG. Przykładowo, do udziału w projekcie zwiększenia katarskich zdolności produkcyjnych zaproszone zostały w latach 2022-2023, poprzez nabycie udziałów, firmy europejskie (włoskie ENI, francuski Total Energies, brytyjski Shell), amerykańskie (ExxonMobil, ConocoPhilips) oraz chińskie (Sinopec, CNPC). 

Główne kierunki inwestycji zagranicznych

Nie są dostępne precyzyjne informacje nt. katarskich inwestycji zagranicznych. Qatar Investment Authority, zarządzająca aktywami szacowanymi na ok. 530 mld USD, w dużej mierze skupia się na rynku USA, a także największych europejskich gospodarek (Wielka Brytania, Francja, Niemcy, Włochy, Hiszpania). W mniejszym stopniu jest obecna także w regionie MENA, w Azji i Afryce.

Katar należy do Rady Współpracy Państw Zatoki Perskiej (GCC). Założona w 1981 r. przez arabskie państwa regionu – Arabię Saudyjską, Bahrajn, Katar, Kuwejt, Oman i ZEA – w odpowiedzi na muzułmańską rewolucję w Iranie oraz wzrost wpływów Iraku Saddama Husajna, organizacja ta miała początkowo charakter bloku polityczno-militarnego, a prowadzone w jej ramach działania ogniskowały się wokół polityki bezpieczeństwa. Po 2000 r. nastąpiło jednak poszerzenie zakresu współpracy, idące w kierunku integracji gospodarczej (utworzona została unia celna, wprowadzono daleko idącą koordynację polityki handlowej, monetarnej i fiskalnej).

Ponadto, od stycznia 1996 r., jest członkiem Światowej Organizacji Handlu. ​​​

Odnotować można również przynależność i rosnącą aktywność Kataru na forum Organizacji Narodów Zjednoczonych (1971) i organizacji / agencji systemu ONZ, Ligii Państw Arabskich, czy Organizacji Współpracy Islamskiej.

Jest członkiem Organizacji Arabskich Krajów Eksportujących Ropę Naftową oraz  Forum Państw Eksporterów Gazu (Gas Exporting Countries Forum, GEFC), którego siedziba znajduje się w Dosze. Natomiast w grudniu 2018 r. Katar ogłosił decyzję o wycofaniu się z OPEC z dniem 1 stycznia 2019 r., której członkiem był przez 57 lat.

Dwustronne relacje handlowe i inwestycyjne

W latach 2000-nych polsko-katarska współpraca gospodarcza ograniczała się do prostej wymiany handlowej oscylującej w granicach 50–70 mln USD rocznie. Rozpoczęcie pod koniec 2015 r. regularnych dostaw z Kataru skroplonego gazu naturalnego LNG (w ramach kontraktu długoterminowego podpisanego w 2009 r., a następnie aneksowanego, między PGNiG – Qatargas na okres 2014-2034) spowodowało skokowy wzrost obrotów handlowych, a zarazem powstanie strukturalnego deficytu handlowego na niekorzyść Polski. W 2023 roku wyniósł on ponad 1,1 mld USD (2,1 mld USD w 2022 r.).

Zgodnie z danymi GUS (ogłoszonymi w I kwartale 2025 br.) obroty handlu zagranicznego Polski z Katarem wyniosły w 2023 roku 1351 mln USD, w tym import z Kataru 1 226 mln USD (50% wartości z roku 2022), a eksport do Kataru 115 mln USD (83% wartości z 2022). Tak znaczący spadek obrotów związany jest ze spadkiem cen LNG, który stanowi największą wartościowo pozycję w imporcie. Szansą na poprawę bilansu handlowego jest wzrost eksportu w sektorach o strategicznym znaczeniu dla Kataru tj. sektory non-oil (ICT, agri-tech, zielone technologie, bezpieczeństwo cyfrowe, zarządzanie wodą).

Wg danych GUS, za pierwsze 2 miesiące 2024 r., polsko-katarskie obroty handlowe wykazały wyraźną – zwłaszcza po stronie importu - tendencję zwyżkową i wyniosły 257,7 mln USD (wzrost o 26% w porównaniu z analogicznym okrese 2023 r.), w tym polski eksport – 20,5 mln USD (wzrost o 7%), natomiast import – 257,7 mln USD (wzrost o 28%).

Wymiana handlowa Polski z Katarem (mln USD)

Źródło: GUS     */ dane wstępne

Główne pozycje w polskim eksporcie w 2023 r. (powyżej 3 mln USD):

• mięso i podroby jadalne, zamrożone – 15,2 mln USD, wzrost o ca 5,5 mln USD w porównaniu z 2022 r. (13,2% udział w całości polskiego eksportu)
• maszyny i urządzenia mechaniczne, głównie turbiny gazowe – 10,4 mln USD, spadek o ponad 5 mln USD (udział 9,0%)
• artykuły sanitarno-higieniczne (pieluchy, wkładki dla niemowląt itp.) – 9,8 mln USD (udział 8,5%)
• elektrody i szczotki węglowe – 6,7 mln USD, spadek o 5 mln USD (udział 5,8%)
• ostrza i maszynki do golenia – 5,9 mln USD (udział 5,1%)
• herbata (czarna i zielona) – 4,3 mln USD (udział 3,8%)
• pieczywo, wyroby piekarnicze, ciastka itp. – 4,1 mln USD (udział 3,5%)
• części statków powietrznych (bez szybowców) – 3,2 mln USD (udział 2,8%)
• meble, głównie drewniane oraz części i akcesoria meblowe 3,0 mln USD (udział 2,6%).

Od 2016 roku główną pozycją w polskim imporcie z Kataru jest skroplony gaz naturalny (LNG), którego udział w całości naszych zakupów przekracza 97%. W roku 2022 wartość dostaw LNG do Polski była rekordowo wysoka i wyniosła prawie 2,3 mld USD (99% udział w n/imporcie). W roku 2023 było to 1,2 mld USD, tj. 98% dostaw z Kataru. Kolejne, znacznie już mniejsze, pozycje stanowiły tworzywa sztuczne i artykuły z tworzyw szt. (gł. polimery etylenu oraz folie, taśmy itp.) – import o wartości 9,4 mln USD, gazy szlachetne (oprócz argonu) – 3,2 mln USD oraz oleje ropy naftowej – 2,3 mln USD.

Polsko-katarska baza traktatowa

Relacje z UE

W ostatnich latach nastąpiła znaczna intensyfikacja relacji Dohy z UE. We wrześniu 2022 r. w Dosze uruchomiono Delegaturę UE, a w listopadzie 2024 r. odrębne przedstawicielstwo Kataru przy UE i NATO w Brukseli. W 2023 r. kraje UE wyeksportowały do Kataru towary o wartości 8,4 mld EUR, importując jednocześnie produkty za 12,6 mld EUR, co przełożyło się na ograniczenie deficytu w handlu do ok.4 mld EUR, przy ponad 12 mld EUR deficytu w roku 2022.​​​​

Unia Europejska nie posiada obecnie żadnych umów handlowych z Katarem. Relacje z instytucjami unijnymi wpisują się w szerszy kontekst stosunków dwóch organizacji regionalnych: UE oraz RWPZ. Ramy prawne stosunków UE-RWPZ stanowi umowa o współpracy między obiema organizacjami zawarta w 1988 r. (EU-GCC Cooperation Agreement). Wyznaczyła ona zarówno cele współpracy (wzmocnienie stabilności w regionie o strategicznym znaczeniu, ułatwienie relacji politycznych i gospodarczych, poszerzenie współpracy gospodarczej i technicznej, poszerzenie współpracy w dziedzinie energii, przemysłu, handlu i usług, rolnictwa, rybołówstwa, inwestycji, nauki, techniki i ochrony środowiska), jak i obszary priorytetowe (polityka energetyczna, transport, nauka i innowacje, gospodarka).

Katar stale pozytywnie wyraża się o potrzebie zawarcia porozumienia o wolnym handlu (FTA) między UE a RWPZ. 

W marcu 2019 r. UE i Katar, jako pierwszy kraj spośród krajów RWZP, parafował z UE nowoczesną umowę w dziedzinie lotnictwa cywilnego, która zakłada m.in. stopniowe otwieranie rynków lotniczych obu stron, ustanowienie zasad konkurencji i przejrzystości we współpracy w tym obszarze. Weszła ona w życie, tymczasowo, w październiku 2021 r.​​​​​