Polska w Kazachstanie

Położenie geograficzne, ludność, obszar, stolica, język urzędowy

Położenie geograficzne: Republika Kazachstanu jest państwem położonym w Azji Centralnej. Graniczy z Chinami (1460 km), Kirgistanem (1,051 km), Turkmenistanem (380 km), Uzbekistanem (2300 km) i Federacją Rosyjską (6846 km), a przez Morze Kaspijskie (600 km) także z Azerbejdżanem. Łączna długość granic kraju wynosi 12.187 km. Terytorium kraju rozciąga się od dolnego biegu Wołgi na zachodzie do podnóży Gór Ałtajskich na wschodzie (3.000 km) oraz od Niziny Zachodnio-Syberyjskiej na północy do pustyni Kyzyłkum i łańcuch górski  Tień-Szań na południu. Ukształtowanie terenu jest bardzo urozmaicone: od obszarów depresyjnych – z najniższym punktem Zapadlisko Kaundy – leżącym 132 m poniżej p.m., po góry, których wysokość przekracza 5.000 m (najwyższym jest szczyt Chan Tengri - 7.010 m n.p.m.). Około 55 % terytorium Kazachstanu zajmują stepy i półpustynie, 24 % – góry i pustynie, 15 % – ziemie uprawne  i 6 % lasy.

Ludność: 1 kwietnia 2017 r. populacja Kazachstanu wynosiła 17, 975 mln mieszkańców (wzrost w ujęciu rocznym o 1,45%). W Kazachstanie odnotowywane jest ujemne saldo migracji  (-13410 w 2015 r.). Wśród osób najliczniej emigrujących z Kazachstanu najliczniejsza grupę stanowią etniczni Rosjanie. Ujemnego salda migracji nie rekompensuje repatriacja Kazachów z krajów sąsiednich (tzw. oralmanów) – w skali rocznej jest to około 10 tys. osób.

Obszar: Kazachstan zajmuje dziewiąte miejsce na świecie pod względem powierzchni – 2.724.900 km2, po Rosji, Chinach, Stanach Zjednoczonych, Argentynie, Brazylii, Kanadzie, Indiach, Australii. Granica kazachstańsko-rosyjska jest najdłuższą granicą państwową na świecie.

Stolica: Stolicą RK jest Astana.

Języki urzędowe: Zgodnie z Konstytucją RK, status państwowego ma w Kazachstanie język kazachski. Należy on do ałtajsko-tureckiej rodziny językowej czyli do grupy języków kipczackich. Do zapisu używana jest cyrylica (rząd zapowiada jednak zastąpienie jej alfabetem łacińskim od 2025 r.) W języku kazachskim mówi ok. 12 mln ludzi - przede wszystkim w Kazachstanie (gdzie jest językiem urzędowym). Status języka urzędowego ma w Kazachstanie także język rosyjski. W praktyce w skupiskach miejskich, nawet wśród Kazachów, używa się języka rosyjskiego, choć popularność języka kazachskiego rośnie.

Warunki klimatyczne

Klimat Kazachstanu jest silnie kontynentalny. Średnia temperatura stycznia wynosi od -19oC na północy do -4oC na południu kraju, a lipca od +17oC na północy do +31oC na południu; najniższa, występująca zimą temperatura dochodzi do -50oC. Silny wiatr unoszący latem tumany piasku, zimą powoduje burze śnieżne zwane buranami. W kraju występują także takie zjawiska jak susze, wiosenne powodzie, w terenach górskich lawiny błota i kamieni, tzw. „siel”.

Główne bogactwa naturalne

Kazachstan posiada bogate zasoby surowców naturalnych. Znajduje się tu wiele ważnych, wykorzystywanych w przemyśle minerałów. Ze 118 pierwiastków chemicznych tablicy Mendelejewa kraj ten posiada 99. Obecnie eksploatowane są 493 złoża, zawierające 1 225 rodzajów surowców mineralnych.

Kazachstan dysponuje znacznymi zasobami ropy naftowej i gazu ziemnego, które znajdują się na zachodzie i południu kraju. RK zaliczana jest do grona 20 państw o największych zasobach naftowych na świecie, dysponując ok. 2% światowych rezerw. Potwierdzone zasoby ropy naftowej szacowane są na 30 mld baryłek (wg BP Statistical review 2013). Największe zasoby usytuowane są na zachodzie kraju. Do największych złóż należą: Kaszagan (wydobycie rozpoczęto w 2016 r.), Tengiz, Karaczaganak, Uzen, Kalamkas i Żetybaj. Większość kazachstańskiego gazu ziemnego to tzw. gaz towarzyszący ropie naftowej. Zasoby surowca skoncentrowane są w 4 złożach (80% zasobów): Karaczaganak, Tengiz, Imaszewskoje i Kaszagan. Potwierdzone rezerwy gazu w styczniu 2012 r. szacowane były na 1,3 bln m3 (BR Statistical review 2013).

Kazachstan posiada duże zasoby rud chromu (30% zasobów światowych). Produkcja skoncentrowana jest w obwodzie Aktiubińskim, gdzie zasoby surowca wynoszą ok. 160 mln ton. W Kazachstanie w 11 miejscach wydobywa się rudy manganu; łączne ich zasoby wynoszą ok. 600 mln ton. Wysokiej jakości ruda, o średniej zawartości metalu 40%, znajduje się w złożach Kamys i Uszkatynsz. Złoża uranu są oceniane na 470 tys. ton (25% zasobów światowych i pierwszy producent w świecie w 2012 r.), zasoby ołowiu (drugie miejsce w świecie) wynoszą ok. 14,9 mln ton, a cynku (pierwsze miejsce w świecie) 34,7 mln ton. Największe złoża ołowiu i cynku znajdują się w miejscowościach Szałkija i Dżajrem. Występują także pokłady rud magnezu, miedzi (piąte zasoby w świecie), rud żelaza, barytu, wolframu, molibdenu i srebra.

Kazachstan posiada również znaczne ilości innych surowców energetycznych. Zajmuje ósme miejsce na świecie pod względem wydobycia węgla (wydobywany jest on głównie metodą odkrywkową w ponad 400 miejscach, a jego roczne wydobycie dochodzi do 100 mln ton). Ocenia się, że wykorzystano dotychczas mniej, niż 3% jego zasobów. W RK występują również metale szlachetne, między innymi złoto, którego zasoby szacuje się na około 800 ton.

System walutowy, kurs i wymiana

Walutą kazachstańską jest tenge (KZT), wymienialne na USD, euro, funty brytyjskie i ruble rosyjskie w bankach i kantorach, znajdujących się we wszystkich większych miejscowościach. W większości sklepów w Astanie i Ałmaty, galeriach handlowych i restauracjach można także posługiwać się kartami płatniczymi. Bez konieczności deklarowania można wwozić i wywozić (po przedstawieniu dokumentów potwierdzających legalność źródła pochodzenia środków) z RK równowartość 10.000 USD. System bankowy zezwala na transfer zysków przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym, po opłaceniu miejscowych podatków. W dniu  21.10.2021 r. oficjalny kurs Euro wynosił 495 KZT.

Religia

Według danych statystycznych w Kazachstanie funkcjonuje około 3 088 wspólnot i stowarzyszeń religijnych, należących do 17 wyznań. Wśród wierzących są wyznawcy wszystkich tradycyjnych,  światowych religii: islamu, chrześcijaństwa (prawosławni, katolicy, protestanci), buddyzmu, judaizmu, hinduizmu. Zgodnie z ostatnim spisem powszechnym z 2009 r. ponad 70% społeczeństwa uważa się za muzułmanów, powszechne wśród tej grupy jest stosowanie zwyczajów muzułmańskich, głównie dotyczące tradycyjnego pochówku i  obrzezania, stosunkowo nieduża część wyznawców  dotrzymuje postu w ramadanie czy czyta Koran.

Wykaz dni świątecznych i wolnych od pracy

• 1-2 stycznia - Nowy Rok
• 1 marca – Dzień Wdzięczności
• 8 marca - Międzynarodowy Dzień Kobiet
• 21-23 marca - Nauryz – Święto Wiosny
• 1 maja - Święto Jedności Narodu Kazachskiego
• 7 maja – Dzień Obrońcy Ojczyzny
• 9 maja - Dzień Zwycięstwa
• 6 lipca - Dzień Stolicy RK
• 30 sierpnia - Dzień Konstytucji
• 1 grudnia – Dzień Pierwszego Prezydenta
• 16 grudnia - Dzień Niepodległości

Infrastruktura transportowa

Loty międzynarodowe obsługują przede wszystkim dwa główne porty lotnicze w Ałmaty i Astanie, międzynarodowymi portami są również lotniska w Atyrau, Aktau, Aktubińsku, Karagandzie, Kustanaju, Szymkencie i Uralsku. Dwa porty morskie (Aktau i Kuryk) i dwa rzeczne (Atyrau na Uralu i Pawłodar na Irtyszu) obsługują głównie przewozy towarowe. W kraju rozwijana jest sieć drogowa i kolejowa, jednak ze względu na znaczne odległości, w wielu przypadkach należy korzystać z połączeń lotniczych.

Obowiązek wizowy

Od dnia 1 stycznia 2017 r. obywatele polscy udający się do Kazachstanu na okres pobytu do 30 dni nie muszą posiadać wizy wjazdowej. Obowiązek wizowy został zniesiony przy pobytach turystycznych i biznesowych, natomiast nadal wymagana jest wiza w przypadku przyjazdu do Kazachstanu do pracy lub na naukę, prowadzenie działalności misyjnej i wykonywanie pracy kierowcy w transporcie międzynarodowym.

Ustrój polityczny

Kazachstan jest republiką konstytucyjną z silną władzą prezydencką. Ostatnie wybory prezydenckie odbyły się w czerwcu 2019 r. Wygrał je prezydent K. Ż. Tokajew. Według konstytucji, formalne i faktyczne centrum dyspozycji politycznej pozostaje w rękach prezydenta. Jest on wybierany w wyborach powszechnych, równych i bezpośrednich, na pięć lat. Prezydent jako arbiter i gwarant stabilności państwa jest najwyższą instancją w strukturach władzy wykonawczej. Mianuje i odwołuje premiera, stoi na czele sił zbrojnych, dysponuje inicjatywą ustawodawczą i prawem wetowania projektów ustaw. Funkcję premiera rządu RK sprawuje Askar Mamin. Ważnym organem konstytucyjnym jest Rada Bezpieczeństwa, której dożywotnio przewodniczy N. Nazarbajew.

Władza ustawodawcza

Władzę ustawodawczą w Kazachstanie sprawuje dwuizbowy parlament, składający się z izby przedstawicielskiej – Mażylisu oraz Senatu. Mażylis jest wybierany na pięcioletnią kadencję, w jego skład wchodzi 107 deputowanych, z których 98 wybieranych jest w wyborach powszechnych i proporcjonalnych, 9 deputowanych jest wybieranych przez Zgromadzenie Narodu Kazachstanu.

Członkowie senatu wybierani są na sześcioletnią kadencję (16 co 3 lata). Wybiera się po dwóch przedstawicieli z każdego obwodu, miasta na prawach obwodu i stolicy kraju w głosowaniach tajnych i pośrednich – na wspólnym posiedzeniu wszystkich maslichatów (organów ustawodawczych na szczeblu lokalnym) danej jednostki administracyjnej. Senat liczy 47 osób, 32 wybranych w obwodach i 15 mianowanych przez prezydenta.

Obowiązująca Konstytucja RK została uchwalona w 1995 r. Od tego czasu czterokrotnie wprowadzano do niej poprawki (1998, 2007, 2011, 2017). Ostatnie zmiany weszły w życie w marcu 2017 r. W konstytucji deklarowana jest zasada suwerenności narodu, pluralizmu i podziału władzy. Stwierdza ona, że Kazachstan jest demokratycznym państwem prawa, państwem świeckim, kierującym się troską o obywateli i cechującym się prezydencką formą sprawowania władzy. W Konstytucji znalazł się również zapis o zasługach Pierwszego Prezydenta w budowaniu niepodległości kraju.

Kazachstan jest podzielony na 14 obwodów (obłasti): Akmoliński, Aktiubiński, Аłmatyński, Atyrauski, Wschodnio – Kazachstański, Żambulski, Zachodnio – Kazachstański, Karagandyński, Kustanajski, Kyzyłordyński, Mangystauski, Pawłodarski, Północno – Kazachstański, Południowo – Kazachstański oraz dwa miasta wydzielone – Ałmaty i Astana. Wg oficjalnych danych populacja stolicy przekroczyła 1 milion mieszkańców. Astana jest drugim co do wielkości (po Ałmaty) miastem w kraju. W stolicy mieszczą się prawie wszystkie centralne urzędy państwowe. Ałmaty pozostaje jednak nadal największym centrum biznesowym i gospodarczym Kazachstanu, miasto liczy 1,7 mln mieszkańców. Kolejnym miastami pod względem liczny mieszkańców są Szykment (902 tys. mieszkańców) i Karaganda ( 507 tys. mieszkańców).

Na terytorium Kazachstanu funkcjonują 86 miasta, Astana i Ałmaty mają status miast republikańskich, wyjątkowy status posiada natomiast Bajkonur - jest miastem federalnego znaczenia Federacji Rosyjskiej. Kraj podzielony jest na 168 rejonów wiejskich i 15 -miejskich, 174 mniejszych niż miasta obszarów zasiedlenia (typu miejskiego i wiejskiego) i 2150 okręgów wiejskich (aułów). W ostatnich latach zmniejszył się odsetek ludności wiejskiej, której udział stanowił w 2000 roku 44% ogółu mieszkańców.

Na władze lokalne składają się organy ustawodawcze obwodów i miast republikańskich – maslichaty oraz organy wykonawcze – akimaty.  Nowelizacja Konstytucji RK z 2007 r. określa długość kadencji maslichatów na pięć lat. Czynne prawo wyborcze do maslichatów przysługuje obywatelom RK po ukończeniu 18 roku życia, bierne po ukończeniu 21 roku życia. Dwóch deputowanych każdego z 14 maslichatów obwodowych, miasta o znaczeniu republikańskim oraz stolicy w drodze wyborów zasiada w Senacie RK. Akimat (pochodzi od arabskiego ḥākim, rządzący) jest terenowym ogniwem administracji państwowej w Kazachstanie (obwodu, miasta o znaczeniu republikańskim lub stolicy, rejonu, okręgu wiejskiego). Do podstawowych kompetencji akima należy: 1) opracowanie planów gospodarczych, programów rozwoju społecznego oraz miejscowego budżetu, a także zapewnienie ich wykonania; 2) zarządzanie majątkiem komunalnym; 3) powoływanie i odwoływania kierowników miejscowych organów wykonawczych.

Władza wykonawcza

Władzę wykonawczą w Kazachstanie sprawuje rząd. Na jego czele stoi premier A. Mamin.

Struktura administracji gospodarczej

Administracja gospodarcza Kazachstanu skupiona jest w ramach odpowiednich komitetów i departamentów Ministerstwa Inwestycji i Rozwoju, Ministerstwa Gospodarki Narodowej, Ministerstwa Przemysłu Obronnego i Aero-kosmicznego, Ministerstwa Rolnictwa oraz Ministerstwa Energetyki. Funkcjonuje również kilka wyspecjalizowanych agencji państwowych odpowiadających za rozwój konkretnych branż lub politykę przyciągania inwestycji, w tym najważniejsze: KazAgro (rolnictwo) oraz Kazach Invest (instytucja powstała z przekształcenia KazNexInvest). Departamenty ekonomiczne działają również we wszystkich miejskich i obwodowych akimatach.

W związku z funkcjonowaniem Unii Celnej i Wspólnej Przestrzeni Gospodarczej Kazachstanu, Rosji i Białorusi część kompetencji gospodarczych, przede wszystkim te dotyczące kwestii celnych przekazanych zostało do Euroazjatyckiej Komisji Gospodarczej - ponadnarodowego organu zarządzającego procesem integracji gospodarczej tych państw.

Sądownictwo gospodarcze

Na samorząd gospodarczy składa się „Atameken” Izba Handlowo-Przemysłowa RK, jej filie we wszystkich miastach obwodowych oraz w Astanie i Armaty a także zrzeszenia i związki branżowe. Na czele „Atamaken” stoi T. Kulibajew, zięć urzędującego prezydenta. W strukturze Izby Handlowo-Przemysłowej RK działa Sąd Arbitrażowy RK. Sprawami gospodarczymi zajmują się również specjalne sądy ekonomiczne. W kwestiach spornych dotyczących procesu integracyjnego z Rosją i Białorusią,  możliwe jest odwołanie się do Sądu Euroazjatyckiego Wspólnoty Ekonomicznej.

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

Gospodarka Kazachstanu jest głęboko uzależniona od produkcji ropy naftowej, która generuje około 70% wartości eksportu i zapewnia 50% wpływów budżetowych. Po latach spowolnienia gospodarczego, w roku ubiegłym widać trend wzrostowy w gospodarce. Wg oficjalnych danych, stopniowo wzrasta udział w PKB inwestycji realizowanych w ramach rządowego programu modernizacji infrastruktury („Nurły Żoł”), finansowanego ze środków Funduszu Narodowego. W sierpniu 2015 dokonane zostało uwolnienie kursu waluty narodowej, co doprowadziło do jej gwałtownej dewaluacji. Krok był wymuszony spadkiem cen ropy naftowej i dewaluacją rosyjskiego rubla.

Obecnie kierunki rozwoju kraju wyznaczone zostały w strategii do 2050 roku przedstawionej w grudniu 2012 r. przez prezydenta N. Nazarbajewa. Głównym założeniem obecnie obowiązującego dokumentu jest dywersyfikacja ekonomiczna, odejście od zależności od eksportu surowców. Głównym zadaniem rządu jest wprowadzenie Kazachstanu do 30-tki najbardziej rozwiniętych państw świata. Zgodnie z oficjalną narracją, punktem orientacyjnym dla Kazachstanu są standardy OECD. Motorem modernizacji Kazachstanu ma być kapitał ludzki, rosnący potencjał demograficzny, wysoko wykwalifikowana i profesjonalna siła robocza. Dzięki temu ma rozwijać się konkurencyjność sektorów wydobywczego i przetwórczego, potencjał sektora usług i wysokich technologii. W konsekwencji udział małego i średniego biznesu w generowaniu PKB ma wzrosnąć z obecnych 20% do 40% w 2030 r. i 50% w 2050 r.

W orędziu do narodu s 2017 r. Prezydent N. Nazarbajew zapowiedział program „Trzeciej modernizacji Kazachstanu”. Poinformował, że dwie modernizacje Kazachstan ma już za sobą:  pierwsza polegała na przejściu od gospodarki centralnie planowanej do wolno-rynkowej, druga wiązała się z przeniesieniem stolicy do Astany i przyjęciem strategii rozwoju kraju do 2030 r. Konieczność przeprowadzenia kolejnej modernizacji wynika z potrzeby dostosowania Kazachstanu do wyzwań „IV rewolucji przemysłowej”, która dokonuje się w światowej gospodarce. W ramach „trzeciej modernizacji” władze chcą się skupić się na realizacji 5 priorytetów: 1) przyspieszonej modernizacji technologicznej gospodarki; 2) poprawie i rozszerzeniu otoczenia biznesowego; 3) zapewnieniu stabilności makroekonomicznej; 4) poprawie jakości kapitału ludzkiego; 5) przekształceniach instytucjonalnych, bezpieczeństwie i walce z korupcją.

W grudniu 2015 r. został przyjęty długoletni plan prywatyzacji. Przewiduje on, że udział państwa w gospodarce ma się zmniejszyć do 15 %, czyli do poziomu, jaki charakteryzuje państwa OECD. W sumie sprywatyzowane mają zostać 783 podmioty. Prywatyzacji  44 dużych firm należących do państwowego holdingu Samruk-Kazyna nadano status priorytetowej. Na sprzedaż mają być wystawione państwowe udziały m.in. w liniach lotniczych Air Astana, operatora telefonicznego „Kazchtelekom”, spółek „Kazatomprom” oraz „Kazmunaigaz”, operatora pocztowego „Kazpoczta” oraz przewoźnika kolejowego „Kazachstan Temir Żoły”.

W Kazachstanie duże znaczenie dla rozwoju relacji gospodarczych mają kontakty polityczne, zwłaszcza wizyty na najwyższym szczeblu. Klimat polityczny ma bezpośredni wpływ na  intensywność współpracy gospodarczej.

Główne sektory gospodarki

• Sektor naftowo – gazowy

Przemysł naftowy i gazowy jest w Kazachstanie główną i najbardziej dynamicznie rozwijającą się gałęzią przemysłu. Dochody z tej działalności stanowią znaczną część PKB (ponad 15%) oraz dochodów z eksportu (ponad 60%). Kazachstan zajmuje pod względem potwierdzonych zasobów ropy naftowej 12 miejsce na świecie (BP Statistical Review of the World Energy). Potwierdzone morskie i lądowe rezerwy węglowodorów w Kazachstanie szacuje się na około 30 mld baryłek, tj. 1,8% światowych zasobów. Około 70% z nich skupionych jest na zachodzie kraju; znaczna ich część związana jest ze złożami soli i znajduje się na głębokości ponad 5 tysięcy metrów. Większość rezerw skupiona jest w okolicach ropo- i gazonośnych obszarów Kaszagan, Tengiz i Karaczaganak.

W 2016 r., po wieloletnich opóźnieniach, rozpoczęła się eksploatacja największego kazachstańskiego złoża ropy Kaszagan. Zostało ono odkryte w 2000 roku. Eksploatację prowadzi spółka NCOC (North Caspian Operating Company), której udziałowcami są KazMunaiGaz, Eni, Exxon, Royal Dutch Shell, Total, a także China National Petroleum Corporation (8.4%) oraz  Inpex, (7.56%). Łączne zasoby ropy na złożu na Kaszaganie są szacowane na 38 mld baryłek, a zasoby gazu ziemnego na ponad 1 trylion m3.

Eksploatację pola Tengiz, którego szacowane zasoby możliwej do wydobycia ropy naftowej wynoszą około 6 mld baryłek, prowadzi TengizChevroil, którego głównymi udziałowcami są Chevron, ExxonMobil, KazMunajGaz oraz LUKArko. Pole naftowe Karaczaganak zawiera 50 bilionów stóp sześciennych gazu, 5,2 mld baryłek kondensatu gazowego i 1,4 mld baryłek ropy nadających się do wydobycia.

Potwierdzone zasoby gazu na terytorium Kazachstanu wynoszą 1,5 bln m3; przewidywane zasoby gazu 5 bln m3;. Większość złóż gazu położona jest na zachodzie kraju w pobliżu rejonu Morza Kaspijskiego. Gaz w Kazachstanie w dużej mierze występuje wspólnie z zasobami naftowymi, tzw. gaz towarzyszący. Do najważniejszych pól gazowych zaliczyć należy Amangeldy, położone na południu kraju, oraz Żanażoł, położone na zachodzie Kazachstanu.

• Rolnictwo

W Kazachstanie sektor rolniczy charakteryzuje się dużym potencjałem. Poza zaspokajaniem krajowego popytu na podstawowe artykuły żywnościowe produkuje on w znacznych ilościach zboża, mięsa, wełny, bawełnę oraz szereg innych towarów eksportowych.

Rolnictwo jest drugim, po górnictwie nafty i gazu, najważniejszym sektorem gospodarki kazachstańskiej. W sektorze tym zatrudnionych jest około 9% ludności. Pola uprawne rozciągają się na przestrzeni 223 mln ha, w tym uprawy zbóż wynoszą 27 mln ha, a obszary nawadniane 2,3 mln ha. Na północy i na północnym-wschodzie uprawia się głównie pszenicę i żyto. Zdolności eksportowe Kazachstanu sięgają około 4 mln ton zbóż rocznie. Na sztucznie nawodnionych terenach południa i południowego wschodu dominują plantacje bawełny (141 tys. ha), tytoniu i ryżu (70 tys. ha). Średnioroczna produkcja wynosi 200 tys. ton. Na stepach i na południowym zachodzie kraju hoduje się bydło. Całkowite pogłowie bydła szacuje się na ponad 5 mln sztuk.

• Elektroenergetyka

Produkcją energii elektrycznej w Kazachstanie zajmuje się 118 elektrowni o różnej mocy i różnej strukturze własnościowej. Łączna moc wszystkich elektrowni wynosi 22 tys. MW.  Elektrownie dzielą się na obiekty o znaczeniu państwowym przemysłowym i regionalnym.

Około 72% energii jest produkowane z węgla, 12,3% wytwarzają hydroelektrownie, 10,6% pochodzi z gazu, 4,9% z ropy naftowej. Alternatywne źródła energii stanowią 0,2% w ogólnym bilansie energetycznym.

Kilka lat temu została przyjęta Koncepcja rozwoju kompleksu paliwowo-energetycznego do 2030 r. Zakłada ona zwiększenie poziomu konkurencji na rynku energii elektrycznej w celu przyciągnięcia inwestorów zagranicznych i podniesienia efektywności brany. Zapowiadane reformy są jednak wdrażana z opóźnieniem, na co w raporcie z lutego 2017 r. nt. stanu energetyki w Kazachstanie zwraca uwagę Bank Światowy.

• Górnictwo węglowe

Przemysł węglowy Kazachstanu jest jednym z ważniejszych sektorów gospodarki. Kazachstan znajduje się na 8 miejscu w świecie pod względem wydobycia węgla, posiadając 3,8% światowych zapasów tego surowca. Największymi producentami węgla w Kazachstanie są przedsiębiorstwa obwodu Pawładarskiego: „Bogatyr Akces Komir” S.A. (42,8% wydobycia), odkrywka „Wschodni” O.S.A. „Euroazjatyjska Kompania Energetyczna”(20,7%), „Majkuben – West” Z.S.A. (3,3%, w tym 96,6% wydobycia węgla brunatnego) oraz obwodu Karagandyńskiego: „Ispat – Karmet” O.S.A. (12,3%) oraz zakład „Borły” koncernu „Kazachmys” (8,7%). Wyżej wymienieni producenci wydobywają 87,7% kazachstańskiego węgla.

Branża węglowa zachowała swój potencjał, zapewnia produkcję 80% elektroenergetyki, prawie w 100% zaopatruje w surowce produkcję koksochemiczną, zaspokaja zapotrzebowanie na węgiel sektora komunalnego oraz ludności.

• Transport

Udział transportu i komunikacji w PKB Kazachstanu wynosi około 8%. W ramach programu rozwoju infrastruktury „Nurły Żoł” Kazachstan realizuje szereg projektów obliczonych na wzrost potencjału transportowego i tranzytowego kraju. W globalnym raporcie konkurencyjności Światowego Forum Gospodarczego w kategorii infrastruktura Kazachstan zajmuje stale okolice 60-tej pozycji.

Spośród najważniejszych inwestycji ostatnich lat warto wymienić uruchomienie portu Kuryk w 2017 r. Port ma być elementem tzw. Międzynarodowej Transkaspijskiej Trasy Transportowej. Ważnym projektem jest również trasa „Zachodnie Chiny – Zachodnia Europa” (po stronie kazachstańskiej inwestycja znacznie bardziej zaawansowana niż na odcinku rosyjskim).

Równolegle z rozbudową infrastruktury drogowej modernizowana i rozbudowywana jest infrastruktura kolejowa, która również ma umożliwić szybki transport do Europy i na Bliski Wschód towarów z Chin. Zostały zakończone prace przy budowie linii kolejowej od stacji Uzen do granicy Kazachstanu z Turkmenistanem.

Tabela najważniejszych wskaźników makroekonomicznych - spodziewane dane za 2021 r.

Handel zagraniczny

Obroty handlowe Kazachstanu z zagranicą w okresie styczeń - maj 2021 r. wyniosły 36,4 mld USD. 32,4% przypadło na kraje Europy. Prawie tyle samo przypadło na kraje azjatyckie. Obroty z Federacją Rosyjską we wspomnianym okresie kształtują sie na poziomie 5,9 mld USD. Warto odnotować, że do największych partnerów handlowych KZ należą FR, Chiny, Włochy, Niderlandy oraz Turcja. 

Inwestycje zagraniczne

Kazachstan prowadzi otwartą na zagranicznych inwestorów politykę, której celem jest przyciągnięcie do kraju zagranicznych inwestorów gotowych inwestować w tradycyjne sektory gospodarcze, takie jak wydobycie czy rolnictwo ale również w nowe technologie i know-how. W politykę przyciągania zagranicznych inwestycji bezpośrednio wprzęgnięte zostało ministerstwo spraw zagranicznych, które w tym względzie prowadzi rolę koordynującą. 

Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach i porozumieniach o charakterze gospodarczym

• Euroazjatycka Unia Gospodarcza (Białoruś, Kazachstan, Rosja, Kirgizja, Armenia),
• Euroazjatycka Wspólnota Gospodarcza (Białoruś, Kazachstan, Kirgizja, Rosja, Tadżykistan),
• Środkowoazjatycka Wspólnota Gospodarcza (Kirgizja, Kazachstan, Tadżykistan, Uzbekistan),
• Szanghajska Organizacja Współpracy (Chiny, Kazachstan, Kirgizja, Rosja, Tadżykistan,
• Uzbekistan),
• Strefa Wolnego Handlu WNP (Rosja, Ukraina, Białoruś, Kazachstan, Armenia, Kirgizja, Mołdawia).

Członkostwo w ważniejszych organizacjach międzynarodowych:

• ONZ,
• MFW - Międzynarodowy Fundusz Walutowy,
• Bank Światowy,
• Światowa Organizacja Handlu – Kazachstan stał się członkiem WTO od grudnia 2015 r.

Stosunki gospodarcze z Unią Europejską

Unia Europejska (28 państw) jest najważniejszym partnerem handlowym i inwestycyjnym Kazachstanu oraz największym źródłem bezpośrednich prywatnych inwestycji zagranicznych. Przypada na nią ponad 40% obrotów handlowych Kazachstanu, przy tym UE jest najważniejszym odbiorcą kazachstańskiego eksportu, trafia do niej ponad 52%  wartości dostaw RK. Roczne obroty handlowe przekraczają 31 mld EUR. Kazachstan jest trzecim największym dostawcą energii do Europy z krajów, które nie są członkami OPEC (po Rosji i Norwegii). Około 70% eksportu kazachstańskiej ropy naftowej trafia do UE.

Stosunki dyplomatyczne między Unią Europejską i Republiką Kazachstan zostały ustanowione   2 lutego 1993 roku. W grudniu 1993 roku otworzone zostało przedstawicielstwo RK przy UE w Brukseli, a w listopadzie 1994 roku w Ałmaty rozpoczęło działalność przedstawicielstwo Komisji Europejskiej. Kwestie współpracy UE – Kazachstan reguluje „Umowa o partnerstwie i współpracy” podpisana w styczniu 1995 roku, a weszła w życie w 1999 roku.

W dniu 21.12.2015 r. w stolicy Kazachstanu jako pierwszy kraj w Azji Centralnej podpisał Umowę o Pogłębionym Partnerstwie i Współpracy (EPCA) z Unią Europejską.  Umowa dotyczy wyznaczonych 29 obszarów współpracy – począwszy od kwestii politycznych, przez bezpieczeństwo międzynarodowe i regionalne oraz kwestię rozbrojenia do zagadnień handlowych i gospodarczych, w tym w zagadnień dot. inwestycji  i rozwoju infrastruktury. Umowa dotyczy również współpracy w innych obszarach, takich jak kultura, sport i turystyka. Szczególny nacisk położono na dziedzinę egzekwowania prawa, co wiąże się m.in. z zagrożeniami atakami terrorystycznymi. Ponadto umowa przewiduje wzmocnienie współpracy w dziedzinie edukacji i rozwoju kapitału ludzkiego, m.in. poprzez realizację wspólnych programów edukacyjnych i badań naukowych. Weszła ona w życie 1 marca 2020 r.

Gospodarcze umowy dwustronne

Baza prawno-traktatowa współpracy gospodarczej Rzeczypospolitej Polskiej z Republiką Kazachstanu

Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Kazachstanu o popieraniu  
i wzajemnej ochronie inwestycji, podpisana 21.09.1994 (data wejścia w życie: 25.05 1995), Konwencja między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Kazachstanu w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku, podpisana 21.09.1994, (data wejścia w życie: 13.05 1995), Umowa między Rządem RP a Rządem Republiki Kazachstanu o międzynarodowych przewozach drogowych, podpisana 23.05 1997, (data wejścia w życie: 15.04.1998), Konwencja konsularna między RP a Republiką Kazachstanu, podpisana 27.11.1997, Umowa między Rządem RP a Rządem Republiki Kazachstanu o komunikacji lotniczej, podpisana 27.11.1997, Porozumienie między Rządem RP a Rządem Republiki Kazachstanu o współpracy w zakresie zwalczania przestępczości zorganizowanej i innych rodzajów przestępstw, podpisana 24.05.2002, Umowa między Rządem RP a Rządem Republiki Kazachstanu o współpracy i wzajemnej pomocy   w sprawach celnych, podpisana 4.05.2002, Umowa między Rządem RP a Rządem Republiki Kazachstanu o współpracy gospodarczej, podpisana 06.07.2005 (data wejścia w życie: 21.01.2006), Umowa o współpracy w dziedzinie turystyki z 27.03.2007 (data wejścia w życie: 08.06.2007 r.), Umowa o współpracy pomiędzy Narodowym Bankiem Kazachstanu a Narodowym Bankiem Polskim, podpisana 19.03.2007  (data wejścia w życie: 01.06.2007 r.), Umowa o współpracy w dziedzinie ochrony informacji niejawnych z 05.11.2010 r., Umowa o współpracy w dziedzinie obronności z 11.07.2012 r., Międzyrządowe porozumienie o współpracy w dziedzinie edukacji z 15.09.2014 r., Umowy między Rządem RP a Rządem Republiki Kazachstanu o readmisji osób, podpisana w Warszawie dnia 22 sierpnia 2016 r.

Dwustronna wymiana handlowa

W 2019 r. utrzymywały się pozytywne tendencje we wzajemnej wymianie handlowej. Wg kazachstańskich danych statystycznych, poziom polsko-kazachstańskiej wymiany handlowej w 2019 r. Należy podkreślić, że polski eksport do Republiki Kazachstanu nadal odgrywa  dużą rolę w polskiej sprzedaży za granicę, co powoduje, iż kraj ten nadal zaliczyć można do wiodących partnerów gospodarczych Polski wśród krajów Azji Centralnej. Wśród dostawców do Kazachstanu Polska plasuje się w czołowej dwudziestce eksporterów do tego kraju, zajmując zwykle miejsce w drugiej dziesiątce. Pod względem wartości eksportu do Kazachstanu wyprzedzają nas: Rosja, Chiny, Niemcy, USA, Republika Korea, Japonia, Włochy, Wielka Brytania, Hiszpania, Francja, Turcja, Ukraina, Niderlandy oraz Uzbekistan i Białoruś.

Wzajemne inwestycje

Polskie inwestycje bezpośrednie w Kazachstanie stanowią niewielki odsetek ogółu bezpośrednich inwestycji zagranicznych lokowanych w tym kraju. Generalnie poczynając od 2011 r. wśród polskich inwestycji bezpośrednich występował trend rosnący. W Kazachstanie zarejestrowanych jest ok. 190 podmiotów gospodarczych z udziałem kapitału polskiego o różnej formie własności, podczas gdy w 2004 r. takich podmiotów zarejestrowanych było 73, a w 2002 r. zaledwie 42. Najważniejszym obszarem działalności polskich firm w Kazachstanie są sektory farmaceutyczny, budowlany, spożywczy. Warto odnotować zaangażowanie polskich firm w poszukiwanie i zagospodarowanie złóż ropy naftowej oraz gazu ziemnego. Polska ma pozycję lidera na rynku farmaceutycznym w Kazachstanie. Zakład, w który zainwestowała największa polska firma farmaceutyczna Polpharma, zajmuje pierwsze miejsce wśród lokalnych firm pod względem produkcji leków. Polskie firmy obecne są także w sektorze elektroenergetycznym, infrastruktury szynowej, materiałów budowlanych, budownictwie, sprzętu medycznego.

Dostęp do rynku dla polskich towarów i usług

Na poprawę dostępu do kazachstańskiego rynku dla polskich towarów i usług powinno wpływać wejście w życie Umowy o Pogłębionym  Partnerstwie z Unią Europejską (EPCA). Kazachstan członkostwa w WTO. Kazachstan stosuje szereg instrumentów obliczonych na zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej i stara się zachęcać zagranicznych inwestorów oferując im pomoc, doradztwo oraz czasami ulgi podatkowe.

Dostęp do rynku pracy

W Kazachstanie nadal obowiązuje niejasny i restrykcyjny w stosunku do cudzoziemców system pozwoleń na pracę. Kazachstan stara się wypełniać zobowiązania podjęte w w/w kwestii z momentem przystąpienia RK do WTO (1 stycznia 2015 r.).

• Nowe przepisy zawierają wykaz osób, których praca nie wymaga zezwolenia lokalnych organów wykonawczych na zatrudnienie cudzoziemców, włącznie z:
• pracującymi na pozycji kierowników filii lub przedstawicielstw firm zagranicznych (osób prawnych);
• będącymi na wyjeździe służbowym, w celach biznesowych, którego okres nie przekracza łącznie stu dwudziestu dni kalendarzowych w ciągu jednego roku kalendarzowego;
• pracującymi na pozycji kierowników organizacji, które zawarły z Rządem Republiki Kazachstanu umowy na kwotę inwestycji w ekwiwalencie pieniężnym ponad 50 mln USD, oraz kierownikami osób prawnych Republiki Kazachstanu, które prowadzą działalność inwestycyjną w priorytetowych rodzajach działalności i które zawarły umowę z organem właściwym ds. inwestycji.

Nabywanie i wynajem nieruchomości

Znacznie łatwiejszy i mniej rozbudowany proceduralnie pozostaje system wynajmu nieruchomości. W Tym względzie na runku istnieje szereg agencji i biur oferujących do wynajęcia różnego rodzaju powierzchni komercyjnych zarówno w centrach obwodowych jak i w terenie.

System zamówień publicznych

Coraz częściej polskie firmy próbują swoich sil w oficjalnych przetargach organizowanych przez agencje rządowe lub władze regionalne. W ostatnim czasie władze RK bardzo aktywnie działają również w sferze partnerstwa publiczno-prywatnego. W tej kwestii więcej informacji można znaleźć na stronie www.goszakup.gov.kz

Zasady prowadzenia biznesu podobne jak w innych panstwach WNP. Należy brać pod uwagę duże przywiązanie Kazachów do tradycji.

www.stat.gov.kz