Polska w Kazachstanie

System gospodarczy i najważniejsze strategie gospodarcze

System gospodarczy Kazachstanu opiera się na zasobach naturalnych, w tym na ropie naftowej, gazie ziemnym oraz metalach szlachetnych. Produkcja ropy naftowej generuje około 70% wartości eksportu i zapewnia 50% wpływów budżetowych.

W 2023 roku Prezydent Kazachstanu przedstawił nowe założenia gospodarcze, których rezultatem ma być coroczny wzrost na poziomie 6-7% z podwojonym PKB do 2029 roku. Wzrost gospodarki powinien być realizowany przy równoczesnym wdrażaniu założeń zrównoważonej polityki pieniężnej, mającej na celu utrzymanie inflacji na poziomie około 5%, a także konsekwentnym wdrażaniu reform społecznych.

Na koniec 2023 roku wzrost PKB Kazachstanu stanowił 5,1%. Wszystkie główne sektory wykazały pozytywną dynamikę: budownictwo – 13,3%, handel – 11,3%, usługi informacyjne i komunikacyjne – 7,1%, usługi transportowe – 6,9%, przemysł – 4,3%. W 2023 roku Kazachstan był liderem pod względem liczby transakcji venture capital w Azji Środkowej i na Kaukazie. Wartość finansowania venture capital w kraju wzrosła ponad pięciokrotnie w ciągu ostatnich pięciu lat, przekraczając 110 milionów dolarów USA.

Na początek I kwartału 2024 roku średnia nominalna pensja wyniosła 382 279 KZT, co oznacza wzrost o 12,3% w porównaniu do odpowiedniego kwartału 2023 roku. W ujęciu realnym wskaźnik również wykazał pozytywną dynamikę – wzrost wyniósł 2,7%.

Międzynarodowy Fundusz Walutowy przewiduje, że wzrost gospodarczy w 2024 r. wyniesie 3,9 proc. (Bank Światowy ocenia wzrost na poziomie 4,0 proc.) ze względu na szeroko zakrojone przyspieszenie aktywności gospodarczej w drugiej połowie roku.

Przewiduje się, że w 2025 nastąpi przejściowe przyspieszenie wzrostu gospodarczego, do czego przyczyni się wzrost produkcji ropy naftowej, a co za tym idzie i jej eksportu. Wzrost gospodarczy po 2025 r. może spowolnić do 3,0–3,5 proc. ze względu na utrzymującą się niską produktywność i spadający poziom inwestycji, co podkreśla potrzebę polityki dywersyfikacji gospodarki i wspierania nowych gałęzi wzrostu gospodarczego. Inflacja stopniowo spada, ale nadal utrzymuje się ponad 5  proc. I szacuje się że w 2024 r. osiągnęła poziom 8,2 proc. Przewiduje się, że inflacja będzie dalej spadać – w 2025 wyniesie 7,5–8 proc., a w 2026 – 6 proc. Polityka fiskalna Kazachstanu jest nadal ekspansywna, a deficyt prawdopodobnie utrzyma się na wysokim poziomie. Przewiduje się, że ogólny deficyt budżetowy w 2025 r. wyniesie 3,1 proc., a w 2026 r. nieznacznie spadnie do 2,7 proc. Prace nad nowym kodeksem podatkowym dają obecnie możliwość zwiększenia dochodów poprzez

Najważniejsze strategie gospodarcze

Opracowana w grudniu 2012 r. Strategia rozwoju Kazachstanu do 2050 roku nadal pozostaje głowny celem gospodarczym jakim jest osiągnięcie co najmniej trzydziestej pozycji w rankingu najlepiej rozwiniętych krajów. Głównym celem strategii jest stworzenie społeczeństwa dobrobytu opartego na silnym. Strategia „Kazachstan-2050” przewiduje realizację siedmiu długoterminowych priorytetów skoncentrowanych wokół pragmatyzmu ekonomicznego, wsparciu przedsiębiorczości czy prowadzeniu spójnej i przewidywalnej polityki zagranicznej.

Krajowy planu rozwoju Kazachstanu do 2029 roku (KPR-2029) z mapą kluczowych wskaźników narodowych. W ramach projektu KPR-2029 określono pięć zasad, które leżą u podstaw przemian gospodarczych: liberalizacja i stymulowanie konkurencji, ochrona przedsiębiorczości i przejrzysta, przewidywalna polityka gospodarcza atrakcyjna dla inwestorów, zapewnienie wysokiej jakości edukacji oraz wsparcie inicjatyw przedsiębiorczych i twórczych, zwiększenie wydajności i złożoności gospodarki, zmniejszenie regionalnych nierówności.

Dekret Prezydenta Kazachstanu "O środkach liberalizacji gospodarki", który zakłada utworzenie Krajowego Biura Prywatyzacji, podjęcie działań w celu uproszczenia procedur związanych z otwieraniem i prowadzeniem działalności gospodarczej, cyfryzację dostępu do usług komercyjnych świadczonych przez organizacje państwowe, realizację szeroko zakrojonych reform gospodarczych zgodnych z wysokimi międzynarodowymi standardami m.in. OECD.

Główne sektory gospodarki i ich udział w PKB

• Przemysł

Sektor przemysłowy odpowiada za 35% PKB i zatrudnia 22% ludności czynnej zawodowo. Obejmuje różne podsektory, w tym wydobycie ropy naftowej i gazu, górnictwo, metalurgię, chemię, produkcję maszyn i rolnictwo. Kazachstan słynie ze znacznych rezerw ropy naftowej, gazu ziemnego i minerałów, co sprawia, że wydobycie i przetwórstwo jest kluczowym przemysłem. Krajowy sektor metalurgiczny specjalizuje się w produkcji stali. Produkcja maszyn obejmuje szereg produktów, od maszyn rolniczych po urządzenia przemysłowe.

• Rolnictwo

W Kazachstanie sektor rolniczy charakteryzuje się dużym potencjałem (ok. 5 proc. PKB). Poza zaspokajaniem krajowego popytu na podstawowe artykuły żywnościowe produkuje on w znacznych ilościach zboża, mięsa, wełny, bawełnę oraz szereg innych towarów eksportowych. Pola uprawne rozciągają się na przestrzeni 223 mln ha, w tym uprawy zbóż wynoszą 27 mln ha, a obszary nawadniane 2,3 mln ha. Na północy i na północnym-wschodzie uprawia się głównie pszenicę i żyto.

• Usługi

Sektor usług jest głównym sektorem w Kazachstanie i stale się rozwija. Wytwarza 52,6% PKB i zatrudnia 66% ludności aktywnej zawodowo. Sektor finansowy, transport i technologia to główne usługi wytwarzane w kraju.

• Transport

Udział transportu i komunikacji w PKB Kazachstanu wynosi około 8%. Kazachstan realizuje szereg projektów obliczonych na wzrost potencjału transportowego i tranzytowego kraju. Kazachstan mając świadomość swojego położenia geograficznego angażuje się w inicjatywy UE dotyczące Middle Corridor, Nowego Jedwabnego Szlaku czy Międzynarodowego Korytarza Transportowego Północ – Południe. Równolegle z rozbudową infrastruktury drogowej modernizowana i rozbudowywana jest infrastruktura kolejowa, która również ma umożliwić szybki transport do Europy i na Bliski Wschód towarów z Chin.

Polityka kursowa

Polityka kursowa Kazachstanu jest kluczowym elementem zarządzania gospodarką, wpływającym na stabilność finansową, handel zagraniczny oraz inwestycje. Kazachstan przyjął płynny kurs walutowy, który pozwala na elastyczność co jest istotne w kontekście zmienności cen surowców, szczególnie ropy naftowej, która jest kluczowym towarem w gospodarce Kazachstanu. Narodowy Bank Kazachstanu ma prawo do interweniowania na rynku walutowym aby stabilizować tenge (waluta narodowa) i przeciwdziałać nadmiernym fluktuacjom.

Surowce i technologie krytyczne

Kazachstan posiada bogate zasoby surowców naturalnych i wykorzystywanych w przemyśle minerałów. Ze 118 pierwiastków chemicznych tablicy Mendelejewa kraj ten posiada 99. Obecnie eksploatowane są 493 złoża, zawierające 1 225 rodzajów surowców mineralnych.

Kazachstan dysponuje znacznymi zasobami ropy naftowej i gazu ziemnego, które znajdują się na zachodzie i południu kraju. RK zaliczana jest do grona 20 państw o największych zasobach naftowych na świecie, dysponując ok. 2% światowych rezerw. Do największych złóż należą: Kaszagan (wydobycie rozpoczęto w 2016 r.), Tengiz, Karaczaganak, Uzen, Kalamkas i Żetybaj. Większość kazachstańskiego gazu ziemnego to tzw. gaz towarzyszący ropie naftowej. Zasoby surowca skoncentrowane są w 4 złożach (80% zasobów): Karaczaganak, Tengiz, Imaszewskoje i Kaszagan. W 2016 r., po wieloletnich opóźnieniach, rozpoczęła się eksploatacja największego kazachstańskiego złoża ropy Kaszagan. Zostało ono odkryte w 2000 roku. Eksploatację prowadzi spółka NCOC (North Caspian Operating Company), której udziałowcami są KazMunaiGaz, Eni, Exxon, Royal Dutch Shell, Total, a także China National Petroleum Corporation (8.4%) oraz  Inpex, (7.56%). Łączne zasoby ropy na złożu na Kaszaganie są szacowane na 38 mld baryłek, a zasoby gazu ziemnego na ponad 1 trylion m3.

Eksploatację złoża Tengiz, którego szacowane zasoby możliwej do wydobycia ropy naftowej wynoszą około 6 mld baryłek, prowadzi TengizChevroil, którego głównymi udziałowcami są Chevron, ExxonMobil, KazMunajGaz oraz LUKArko. Pole naftowe Karaczaganak zawiera 50 bilionów stóp sześciennych gazu, 5,2 mld baryłek kondensatu gazowego i 1,4 mld baryłek ropy nadających się do wydobycia.

Potwierdzone zasoby gazu na terytorium Kazachstanu wynoszą 1,5 bln m3; przewidywane zasoby gazu 5 bln m3;. Większość złóż gazu położona jest na zachodzie kraju w pobliżu rejonu Morza Kaspijskiego. Gaz w Kazachstanie w dużej mierze występuje wspólnie z zasobami naftowymi, tzw. gaz towarzyszący. Do najważniejszych pól gazowych zaliczyć należy Amangeldy, położone na południu kraju, oraz Żanażoł, położone na zachodzie Kazachstanu.

Kazachstan posiada duże zasoby rud chromu (30% zasobów światowych). Produkcja skoncentrowana jest w obwodzie Aktiubińskim, gdzie zasoby surowca wynoszą ok. 160 mln ton. W Kazachstanie w 11 miejscach wydobywa się rudy manganu; łączne ich zasoby wynoszą ok. 600 mln ton. Wysokiej jakości ruda, o średniej zawartości metalu 40%, znajduje się w złożach Kamys i Uszkatynsz. Złoża uranu są oceniane na 470 tys. ton (25% zasobów światowych), zasoby ołowiu (drugie miejsce w świecie) wynoszą ok. 14,9 mln ton, a cynku (pierwsze miejsce w świecie) 34,7 mln ton. Największe złoża ołowiu i cynku znajdują się w miejscowościach Szałkija i Dżajrem. Występują także pokłady rud magnezu, miedzi (piąte zasoby w świecie), rud żelaza, barytu, wolframu, molibdenu i srebra.

Kazachstan posiada również znaczne ilości innych surowców energetycznych. Zajmuje ósme miejsce na świecie pod względem wydobycia węgla. Ocenia się, że wykorzystano dotychczas mniej, niż 3% jego zasobów. W RK występują również metale szlachetne, między innymi złoto, którego zasoby szacuje się na około 800 ton.

Stan infrastruktury

Plan rozwoju infrastruktury Kazachstanu do 2029 r. obejmuje 204 projekty podzielone na cztery kluczowe kierunki: infrastruktura energetyczna (46 projektów, Infrastruktura transportowa (59 projektów), infrastruktura wodociągowo-kanalizacyjna (89 projektów), infrastruktura cyfrowa (10 projektów).

Łącznie w 2024 roku prace remontowe i modernizacyjne objęły ponad 7,5 tys. km dróg., odremontowano 1401 km sieci kolejowej. Zmodernizowano również 143 wagony pasażerskie, 185 lokomotyw oraz 1,5 tys. wagonów towarowych. W zakresie infrastruktury morskiej podjęto działania w celu utworzenia w porcie Aktau hubu kontenerowego o przepustowości 300 tys. TEU rocznie. Rozpoczęto budowę nowego terminalu zbożowego w porcie Kurik oraz wielofunkcyjnego terminalu „Sarża”. W 2024 r. oddano do użytku nowe terminale pasażerskie w Ałmaty i Kyzyłordzie, zwiększając ich przepustowość odpowiednio do 14 mln i 2 mln pasażerów rocznie.

Kalendarz dni wolnych od pracy

• 1-2 stycznia - Nowy Rok
• 1 marca – Dzień Wdzięczności
• 8 marca - Międzynarodowy Dzień Kobiet
• 21-23 marca - Nauryz – Święto Wiosny
• 1 maja - Święto Jedności Narodu Kazachskiego
• 7 maja – Dzień Obrońcy Ojczyzny
• 9 maja - Dzień Zwycięstwa
• 6 lipca - Dzień Stolicy RK
• 30 sierpnia - Dzień Konstytucji
• 1 grudnia – Dzień Pierwszego Prezydenta
• 16 grudnia - Dzień Niepodległości

Źródło: obliczenia na podstawie danych Biura Statystyki Agencji ds. Planowania Strategicznego i Reform RK

Źródło: obliczenia na podstawie danych Biura Statystyki Agencji ds. Planowania Strategicznego i Reform RK

Źródło: obliczenia na podstawie danych Biura Statystyki Agencji ds. Planowania Strategicznego i Reform RK

Kazachstan prowadzi otwartą na zagranicznych inwestorów politykę, której celem jest przyciągnięcie do kraju zagranicznych inwestorów gotowych inwestować w tradycyjne sektory gospodarcze, takie jak wydobycie czy rolnictwo ale również w nowe technologie i know-how.

Kraje członkowskie UE wpływają znacząco na wolumen inwestycji zagranicznych w Kazachstanie. W 2021 r. według danych Ministerstwa Gospodarki Kazachstanu, kraje UE odpowiadały za około 50 % całkowitych inwestycji zagranicznych. Wśród krajów UE największymi inwestorami są: Niderlandy, Wielka Brytania, Niemcy i Francja. Chiny są jednym z kluczowych partnerów handlowych i inwestycyjnych, wartość chińskich inwestycji w 2021 r. wyniosła ok 20 mld USD. Kolejnym dużym inwestorem jest Rosja, która swoją uwagę koncentruje na przemyśle. W 2021 r. zainwestowała ok 14 mld USD. W ostatnim czasie wzrosły też inwestycje ZEA (w 2021 r. 6 mld USD) czy USA (w 2021 wyniosły 5 mld USD).

• Euroazjatycka Unia Gospodarcza (Białoruś, Kazachstan, Rosja, Kirgizja, Armenia),
• Euroazjatycka Wspólnota Gospodarcza (Białoruś, Kazachstan, Kirgizja, Rosja, Tadżykistan),
• Środkowoazjatycka Wspólnota Gospodarcza (Kirgizja, Kazachstan, Tadżykistan, Uzbekistan),
• Szanghajska Organizacja Współpracy (Chiny, Kazachstan, Kirgizja, Rosja, Tadżykistan, Uzbekistan),
• Strefa Wolnego Handlu WNP (Rosja, Ukraina, Białoruś, Kazachstan, Armenia, Kirgizja, Mołdawia).

Członkostwo w ważniejszych organizacjach międzynarodowych:

• ONZ,
• MFW - Międzynarodowy Fundusz Walutowy,
• Bank Światowy,
• Światowa Organizacja Handlu – Kazachstan stał się członkiem WTO od grudnia 2015 r.
   

Z dniem 1 stycznia 2025 roku Kazachstan oficjalnie stał się państwem partnerskim BRICS, dołączając do bloku razem z Białorusią, Boliwią, Indonezją, Kubą, Malezją, Tajlandią, Ugandą i Uzbekistanem.

Stosunki gospodarcze z Unią Europejską

Unia Europejska jest najważniejszym partnerem handlowym i inwestycyjnym Kazachstanu oraz największym źródłem bezpośrednich prywatnych inwestycji zagranicznych. Stosunki dyplomatyczne między Unią Europejską i Republiką Kazachstan zostały ustanowione  2 lutego 1993 roku. W grudniu 1993 roku otworzone zostało przedstawicielstwo RK przy UE w Brukseli, a w listopadzie 1994 roku w Ałmaty rozpoczęło działalność przedstawicielstwo Komisji Europejskiej. Kwestie współpracy UE – Kazachstan reguluje „Umowa o partnerstwie i współpracy” podpisana w styczniu 1995 roku, a weszła w życie w 1999 roku.

W dniu 21.12.2015 r. w stolicy Kazachstanu jako pierwszy kraj w Azji Centralnej podpisał Umowę o Pogłębionym Partnerstwie i Współpracy (EPCA) z Unią Europejską.  Umowa dotyczy wyznaczonych 29 obszarów współpracy – począwszy od kwestii politycznych, przez bezpieczeństwo międzynarodowe i regionalne oraz kwestię rozbrojenia do zagadnień handlowych i gospodarczych, w tym w zagadnień dot. inwestycji  i rozwoju infrastruktury. Umowa dotyczy również współpracy w innych obszarach, takich jak kultura, sport i turystyka. Szczególny nacisk położono na dziedzinę egzekwowania prawa, co wiąże się m.in. z zagrożeniami atakami terrorystycznymi. Ponadto umowa przewiduje wzmocnienie współpracy w dziedzinie edukacji i rozwoju kapitału ludzkiego, m.in. poprzez realizację wspólnych programów edukacyjnych i badań naukowych. Weszła ona w życie 1 marca 2020 r.

Źródło: Komitet  Dochodów Państwowych Ministerstwa Finansów RK

W I półroczu 2024 roku obroty towarowe między Polską a Kazachstanem zmniejszyły się o 16,4% w porównaniu do analogicznego okresu 2023 roku, osiągając kwotę 549,96 mln USD. Spadek związany jest zarówno ze zmniejszeniem kazachstańskiego eksportu do Polski o 31,07% jak i polskiego eksportu do Kazachstanu o 5,22%. W okresie styczeń-czerwiec 2024 roku Polska wyeksportowała do Kazachstanu towary na kwotę 317,73 mln USD.

Źródło: obliczenia na podstawie danych Komitetu Dochodów Państwowych Ministerstwa Finansów RK

Na przestrzeni wielu lat Polska sprowadza z Kazachstanu surowce: ropę naftową, węgiel, fosfor. W I półroczu 2024 roku wśród największych pozycji kazachstańskiego eksportu do Polski pojawiło się także aluminium niestopowe.

Źródło: obliczenia na podstawie danych Komitetu Dochodów Państwowych Ministerstwa Finansów RK

Niezmiennymi liderami polskiego eksportu do Kazachstanu są jabłka i leki, kit szklarski. W I półroczu 2024 roku wśród największych pozycji eksportowych pojawiły się marmur, trawertyn i alabaster; piece kuchnie, płyty kuchenne, kuchenki do gotowania, grille i ruszty oraz gruszki.

Polskie inwestycje bezpośrednie w Kazachstanie stanowią niewielki odsetek ogółu bezpośrednich inwestycji zagranicznych lokowanych w tym kraju. Od 2011 r. wśród polskich inwestycji bezpośrednich występował trend rosnący. W Kazachstanie zarejestrowanych jest ok. 140 podmiotów gospodarczych z udziałem kapitału polskiego o różnej formie własności. Najważniejszym obszarem działalności polskich firm w Kazachstanie są sektory farmaceutyczny, budowlany, spożywczy. Polska ma pozycję lidera na rynku farmaceutycznym w Kazachstanie. Zakład, w który zainwestowała największa polska firma farmaceutyczna Polpharma, zajmuje pierwsze miejsce wśród lokalnych firm pod względem produkcji leków. Polskie firmy obecne są także w sektorze elektroenergetycznym, infrastruktury szynowej, materiałów budowlanych, budownictwie i sprzętu medycznego.

Pełna lista wspólnych umów międzynarodowych pomiędzy Polską a Kazachstanem jest dostępna w internetowej bazie traktatów MSZ (https://traktaty.msz.gov.pl).

Administracja

http://www.stat.gov.kz/

https://primeminister.kz/

Najważniejsze polskie instytucje

Ambasada RP w Astanie https://www.gov.pl/web/kazachstan/ambasada-rp-w-astanie

Konsulat Generalny w Ałmaty https://www.gov.pl/web/kazachstan/konsulat-generalny-rp-w-almaty

Zagraniczne Biuro Handlowe PAIH w Astanie https://www.paih.gov.pl/rynki-zagraniczne/kazachstan/?_redirect=1