Historia Zawodowej Straży Pożarnej w Białymstoku
ZAWODOWA STRAŻ POŻARNA W BIAŁYMSTOKU NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA Z HISTORII
Historia Pożarnictwa w Białymstoku w okresie 1753-2014
Rozdział I Straż Ogniowa
1753 - wielki pożar, który spustoszył znaczną część miasta. Wydarzenie to spowodowało, iż zaczęto surowiej egzekwować przepisy przeciwpożarowe wydane uniwersałem już z 1745 roku - „[...] Na rynku stać ma kadź na kojach zawsze wypełniona wodą. Przyrządy do gaszenia mają być zawsze w pogotowiu”
1760 – powołanie pierwszej w mieście zawodowej straży do gaszenia pożarów. Posiadała ona swoją siedzibę na ul. Zamkowej bądź Wersalskiej (tu zdania są podzielone), którą wybudował Branicki. Dla podkreślenia ważności budynku jego elewację frontową pokryto różnymi „znakami ognia”. Oddział strażaków liczył 12 osób, wyposażony był w „2 sikawki wielkie, okowane, każda na czterech kołach z rurami skórzanemi, 23 sikawki ręczne, potrójnie okowane, saskie, 28 sikawek pojedynczych, dwie sikawki mosiężne, 42 węborki (wiadra) do wody, 12 siekier dużych, 23 haki (bosaki) wielkie i cały szereg drobniejszych narzędzi.”
1795 – armia pruska zajęła Białystok. Zaborca wzmacniał ochronę przeciwpożarową miasta przez wzmocnienie jej strażakami garnizonu wojskowego. Nakazano budowy kominów z cegły palonej i czyszczenie raz na 6 tygodni w okresie letnim i raz na miesiąc w innych porach roku, zakazano używania fajerwerków i palenia tytoniu w miejscach zagrożonych pożarem. Do ochrony spokoju i ostrzegania przed pożarami powołano w mieście straże nocne. Wprowadzono specjalny system nagradzania za zaalarmowanie o ogniu, najszybsze dotarcie do miejsca pożaru oraz za najefektywniejszy udział w akcji gaśniczej.
1807 - na mocy Traktatu w Tylży Białystok trafił pod panowanie Rosji. Od tego momentu nie ma wzmianek o istnieniu i działalności straży. Białystok natomiast stale się rozwijał. W 1864r. na terenie miasta istniało 14 dużych zakładów przemysłowych i 9 młynów zbożowych. Rosnące zagrożenie pożarowe spowodowane wielkim boomem budowlanym (na małej przestrzeni powstawało mnóstwo nowych domów często stojących jeden obok drugiego) wymusiło konieczność powołania zawodowej formacji, która broniłaby miasta przed niebezpieczeństwami pożarów.
Rozdział II Utworzenie Zawodowej Straży Pożarnej w mieście
1875 – Utworzenie Białostockiej Straży Ogniowej. Organizacyjnie straż opierała się na obowiązujących na terenie Rosji wzorcach i wydanym po rosyjsku specjalnym regulaminie. Strażakiem mógł zostać mężczyzna, który odbył służbę wojskową w formacjach konnych, o doskonałym stanie zdrowia i sprawności fizycznej i był kawalerem. Tabor strażaków składał się z: 6 par koni, wozu gaśniczego (pompa ręczna), 4 beczkowozów, wozu rekwizytowego, na którym były drabiny, sprzęt burzący, tłumiący i inny sprzęt pomocniczy. Pierwszym brandmajstrem (komendantem) na okres 18 lat 20-to osobowej, skoszarowanej załogi był Aleksander Kaluchiewicz.
1880-1890 – strażacy wyjechali do 18 pożarów.
1891 - zbudowano murowaną 21 m. wieżę obserwacyjną, w ogrodzie policmajstra – istniejącą do dziś. Na jej szczycie w drewnianej czatowni strażacy przez całą dobę obserwowali miasto.
1900 – komendantem straży mianowany został Polak- Łapiński.
Rozdział III Zawodowa Straż Pożarna podczas I i II Wojny Światowej
1915 - miasto zajęło wojsko pruskie, które wycofało się w lutym 1919 r. Obaj zaborcy wycofując się zabrali większość sprzętu strażackiego.
1919 – Strażacy przystępują do odbudowy budynków, oraz uzupełniają i remontują sprzęt.
1922 – Białostocka ZSP interweniuje 114 razy w tym przy 100 pożarach.
1923 – Stan osobowy strażaków zwiększa się do 29 osób. Przywrócono system sygnalizacji i dyżur na wieży, uruchomiono centralę telefoniczną.
1928 – zakończenie służby przez zaprzęgi konne, wraz z zakupem przez magistrat 3 samochodów gaśniczych marki mercedes, 1 samochód gaśniczy z motopompą i wozów odkrytych. Strażacy prowadzą akcje uświadamiające wśród młodzieży o zagrożeniach związanych z nieprzestrzeganiem przepisów przeciwpożarowych. Liczba strażaków zwiększa się do 40 ludzi.
1930 – strażacy przebudowują samochód ciężarowy Ford na samochód gaśniczy.
Rozdział IV Zawodowa Straż Pożarna podczas okupacji Hitlerowskiej
1939 - 15 września wojska niemieckie wkroczyły do Białegostoku. Zrewidowano wszystkich strażaków i przeszukano budynki i samochody. W wyniku paktu Ribbentrop-Mołotow w dniu 22 września miasto zostało przekazane Armii Czerwonej. Miasto zabezpieczały III Oddziały Straży Pożarnej: I- przy ul. Warszawskiej, II- ul. Lipowa 54 i II przy Mazowieckiej 57.
1941 – 27.VI wkroczenie Niemców do Białegostoku. Bataliony niemieckie spacyfikowały żydowską dzielnicę Chanajki, mordując kilka tysięcy jej mieszkańców, część z nich paląc żywcem w Głównej Synagodze. Strażaków białostockich nie dopuszczono do gaszenia synagogi, do której wyjechali 4 samochodami.
1942 – wieloletni i zasłużony Komendant Zygmunt Świderski, zostaje aresztowany i osadzony w obozie koncentracyjnym Sztuthow k. Gdańska. W 1943 r. zostaje stracony.
1944 - pod koniec lipca oddziały Armii Czerwonej wkroczyły do Białegostoku. Wycofujący się Niemcy i wkraczający Rosjanie zniszczyli zabudowę Białegostoku w 80%. Strażacy po raz kolejny tracą sprzęt, który zabierają Niemcy. Wojska sowieckie traktowały Białystok na równi z miastami niemieckimi, wywożąc urządzenia przemysłowe i rabując mieszkańców. Ze zgliszcz remizy strażacy pozyskali motopompę, kilka drabin, kilkaset metrów węży pożarniczych i inny drobniejszy sprzęt. Pozostawiony przez armię radziecką samochód Gaz dostosowano we własnym zakresie do prowadzenia akcji gaśniczej.
Rozdział V Okres powojenny
1946 - czas służby strażaka został zmieniony z systemu 12x24 godz. na 24x24. Miejska Zawodowa Straż Pożarna bierze udział w 157 akcjach.
1947-1950 – strażacy pozyskali 5 samochodów, 2 autopompy, 4 motopompy, dwukołową drabinę o wysięgu 24 m. Miasto przed pożarami broniło 47 strażaków.
1950-1958 – straż pożarna otrzymała nowe zadania prewencyjne, prowadziła szkolenia w zakładach pracy z zakresu ochrony przeciwpożarowej, kontrolowała stan sieci wodociągowej. Jako jednostka organu państwowego otrzymała środki finansowe na zakup nowych samochodów gaśniczych: GM- 8 Bedford i GM-8 Star, wóz ciężarowy Doge, a także motopompy, aparaty tlenowe GNOM, 2 km węży. Złe warunki socjalne życia strażaków zmusiły do gruntownej przebudowy jednostki. W oddanym budynku, który do dziś spełnia częściowo swoje zadania zorganizowano szkołę podstawową. Strażacy mieli możliwość ukończenia nauki przerwanej przez wojnę. Stan etatowy zawodowej straży wynosił 103osoby.
1958-1963 - MZSP miała w dyspozycji 13 samochodów gaśniczych, 8 motopomp, 4 agregaty śniegowe i 5 pojazdów pomocniczych. Złomowano najstarsze pojazdy pamiętające okres okupacji. Stanowisko kierowania i niektóre samochody otrzymały radiostacje RJS, a rok później nowoczesne radiotelefony MORS.
1963-1965 - Powstał plan utworzenia 5 oddziałów zawodowej straży pożarnej na terenie miasta: I-przy ul. Warszawskiej, II- na Dojlidach, III- na Nowym Mieście, IV- w Starosielcach i w Fastach. Obecne rozmieszczenie jednostek uwzględnia założenia tego planu. II Oddział ZSP powstał 15.VI.1965 r w zmodernizowanej strażnicy OSP w Białostockich Zakładach Przemysłu Sklejek. Obecnie Posterunek JRG nr 1.
1965-1974 – nastąpiła modernizacja stanowiska kierowania. Na wyposażanie białostockiej straży trafiają ciężkie samochody jak Tatra i Rosenbauer, nowoczesny podnośnik 18 m. samochód proszkowy i Star 660 z przeznaczeniem do ratownictwa technicznego.
1975 – po powstaniu województwa białostockiego, rejon działania Komendy Rejonowej Straży Pożarnej obejmuje obszar miasta i 8 gmin: Choroszcz, Wasilków, Supraśl, Zabłudów, Dobrzyniewo Kościelne, Gródek, Michałowo i Zaścianki.
1976-1978 - rozbudowano garaże, warsztaty, wybudowano pomieszczenia agregatów prądotwórczych.
1979 - w budynku Chłodni przy ul. Plażowej miał miejsce bardzo duży pożar, który groził wybuchem amoniaku. Ofiarność strażaków zapobiegła tragedii mieszkańcom miasta.
1983 - Komenda Rejonowa zatrudnia 170 strażaków i junaków odbywających zasadniczą służbę wojskową.
1984 - na Mistrzostwach Polski w Sporcie Pożarniczym przeprowadzonych w Białymstoku spośród 49 rywalizujących drużyn, białostocka ekipa zajmuje III miejsce. Drużyna ta przez wiele kolejnych lat odnosiła sukcesy na zawodach krajowych i zagranicznych.
1985 – 17 stycznia miała miejsce bardzo ciężka, nocna akcja przy 32 stopniowym mrozie, gaszenia pomieszczeń magazynowych Herbapolu przy ul. Składowej.
1988 – Komenda Rejonowa nawiązuje współpracę z Litwą i Białorusią. Ruszyła budowa II oddziału straży przy Fabryce Dywanów „Agnella”. Otrzymana 37 m. drabina na podwoziu Magirusa sięga najwyższych pięter białostockich budynków. Liczba zawodowych strażaków w Białymstoku wynosi 213 ludzi.
1989 – 9 marca doszło do wykolejenia cysterny z ciekłym chlorem przy ul. Poleskiej.
1990 – w rocznicę 115-lecia powstania ZSP Komenda otrzymuje sztandar.
Rozdział VI Państwowa Straż Pożarna
Na mocy ustawy z 24 sierpnia 1991 roku o Państwowej Straży Pożarnej 1.VII.1992 r. w nowej strukturze Komendy Miejskiej PSP powstają zreorganizowane 3 Jednostki Ratowniczo – Gaśnicze przy ul. Warszawskiej 3, przy Fabryce Dywanów Agnella i ul. Dojlidy Fabryczne 24. W ramach nowych zadań strażacy otrzymują nowe zadania ale i coraz nowocześniejsze samochody.
1993 – powołanie w struktury Komendy Miejskiej JRG nr 3 przy ul. Przędzalnianej (na bazie obiektów zlikwidowanej ZZSP „Fasty”, a dotychczasową JRG 3 przekształca się na filię JRG 1).
1994 – delegacja strażaków uczestniczy w praktykach w Eindhoven w Holandii w ramach współpracy międzynarodowej. Ze środków NFOŚ zakupiono doskonale wyposażony samochód ratownictwa chemicznego Schmitz, separator olejowy, ubrania gazoszczelne.
1996 - strażacy przenoszą się z obiektów fabryki dywanów „Agnella” do nowej siedziby JRG nr 2 przy ul. Andersa.
1999 – od 1-go stycznia w wyniku reformy administracyjnej kraju, obszar działania Komendy Miejskiej PSP w Białymstoku powiększył się do 15 gmin i powstała Jednostka Ratowniczo - Gaśnicza w Łapach.
2000 – Białostocka Straż Pożarna obchodzi jubileusz 125-lecia istnienia.
2001 - strażacy uczestniczą w akcji powodziowej w Opolu Lubelskim, Wrocławiu i Gdańsku. Na bazie obiektów po ZSP PKP przy ul. Sosnowej powołano JRG nr 4.
2003 – 1 kwietnia powstała Jednostka Ratowniczo - Gaśnicza w Supraślu na bazie zlikwidowanej Szkoły Podoficerskiej PSP.
2004 – w grudniu JRG nr 4 przeniosła się do nowej siedziby przy ul. Transportowej oraz nastąpiło otwarcie Powiatowego Centrum Ratownictwa przy ul. Warszawskiej 3.
2005 - strażacy uczestniczą w trudnej akcji ratowniczo-gaśniczej podczas wypadku autokaru w pobliżu miejscowości Jeżewo Stare na drodze krajowej nr 8. W trakcie całego zdarzenia śmierć poniosło 13 osób w tym 9 maturzystów jadących na pielgrzymkę do Częstochowy.
2006 – Wielokrotny Mistrz Świata i Polski w Sportach Pożarniczych asp. sztab. Grzegorz Tyszuk kończy karierę sportową podczas XXIII Mistrzostw Polski w Sporcie Pożarniczym w Częstochowie.
2007 – W ramach wprowadzonych zmian Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza w Supraślu została przekwalifikowana na Posterunek Jednostki Ratowniczo-Gaśniczej Nr 2 w Białymstoku.
2007 – strażacy uczestniczą w wyjątkowo groźnym pożarze przy ul. Włościańskiej w Białymstoku. W trakcie prowadzenia natarcia doszło do wybuchu zestawu butli do spawania acetylenowo-tlenowego znajdującego się w środku budynku. Na skutek wybuchu 3 strażaków zostało rannych (m.in. poparzenia twarzy, nogi i ramienia).
2008-03-11 – strażacy uczestniczyli w akcji ratowniczej podczas katastrofy budowlanej w zabytkowym budynku „Merkury” w trakcie przebudowy na terenie galerii „Alfa” w Białymstoku. Strażacy w ciężkich warunkach (spadające cegły gzymsu) prowadzili odgruzowywanie zawaliska w poszukiwaniu osób poszkodowanych. W akcji udział brało 16 zastępów PSP (54 osoby).
2009 – strażacy uczestniczą w trudnym do zlokalizowania pożarze dachu przebudowywanej kamienicy w Białymstoku przy ul. Malmeda. Konstrukcja dachu typu mansardowego o grubości ok. 65 cm uniemożliwiała dotarcie do pożaru. W akcji udział brało 16 zastępów PSP (43 osoby).
2010 – strażacy uczestniczą w akcji powodziowej w okolicach Sandomierza, Warszawy, Płocka, Bydgoszczy i Włocławka, przez 27 dni (od 19 maja – 15 czerwca) brało udział 39 ratowników oraz samochodów.
2010 – strażacy biorą udział w gaszeniu pożarów lasów na terenie Federacji Rosyjskiej w obwodzie Rjazań (7 – 21 sierpnia). w akcji gaśniczej uczestniczyło 19 ratowników i 6 samochodów z Komendy Miejskiej PSP w Białymstoku.
2010 – strażacy biorą udział w trudnej do opanowania akcji ratowniczo-gaśniczej, gdzie podczas zderzenia dwóch pociągów towarowych doszło do rozlania i zapalenia przewożonego w cysternach paliwa i w rezultacie wybuchu jednej z nich. Działania prowadzone były w ekstremalnych warunkach narażenia na wysoką temperaturę, zadymienie i zagrożenia możliwością wybuchu innych cystern.
2012.02.16 – trudny w opanowaniu pożar składowanych odpadów komunalnych w miejscowości Studzianki w PPHU Czyścioch. Składowisko objęte pożarem posiadało wymiary 64 m x 87 m x 10 m. Działania były prowadzone przez 104 zastępy PSP i 59 zastępów OSP (łącznie 593 strażaków).
2012.05.25 – wieloletni Komendant Miejski PSP w Białymstoku st. bryg. mgr inż. Jan Popławski odchodzi na emeryturę.
2012.12.01 – Na Komendanta Miejskiego PSP w Białymstoku powołany zostaje bryg. mgr inż. Janusz Kondrat.
2013 – strażacy biorą udział w pożarze wieży Kościoła Św. Wojciecha przy ul. Warszawskiej. W akcji uczestniczyło 29 zastępów PSP i 92 strażaków.
2014 – strażacy biorą udział w trudnym do opanowania pożarze opuszczonej fabryki mebli „Pinea” w Supraślu przy ul. Tadeusza Kościuszki 6.
2014 - W ciągłej gotowości codziennie czuwa 50 strażaków w pięciu Jednostkach Ratowniczo-Gaśniczych. Dysponują one łącznie 38 samochodami w tym: 12 gaśniczymi, 26 specjalnymi (ratownictwa technicznego, chemiczno-ekologicznego i wysokościowego, 2 drabiny mechaniczne 37 m i 3 podnośniki hydrauliczne 23 m.), 10 operacyjnymi oraz 3 kwatermistrzowskimi.
Komendanci Straży Ogniowej i Pożarnej
1875–1898 Aleksander Kaluchiewicz
1898–1900 Parchunow
1900–1915 Jan Łapiński
1915–1918 brak informacji
1918–1923 Józef Kupsz
1923–1942 Zygmunt Świderski
1942–1944 Artur Remauzer
1944–1945 Borys Predko
1945–1946 Mieczysław Kompiński
1946 Zbigniew Józwa
1947 Jan Kulesza
1947 Borys Predko
1947–1949 Szlakis
1949 Borys Predko
1949–1950 Henryk Ładowski
1950–1955 Edward Arasimowicz
1955–1957 Jan Hajdukiewicz
1957–1963 Feliks Sarosiek
1963 Jan Hajdukiewicz
1963–1970 Klemens Dziermański
1970–1975 Henryk Puchalski
1975–1978 Józef Bielawiec
1978 Sławomir Juchnicki
1978 Robert Wasiliew
1978–1982 Czesław Popielarz
1982–1985 Sławomir Juchnicki
1985–1991 Eugeniusz Piotrowicz
1991–1999 Marian Maciejewski
1999–2012 Jan Popławski
2012 Piotr Gilewski
2012 Robert Tadeusz Dzierżek
2012-2016 Janusz Kondrat
2016 Robert Wierzbowski
2020 Robert Tadeusz Dzierżek
2020 Paweł Piotr Ostrowski
Bibliografia:
D. Boćkowski: 125 lat Zawodowej Straży Pożarnej w Białymstoku Jedzie, jedzie straż ogniowa... , Białystok, 2000.