Komenda Miejska
Państwowej Straży Pożarnej
w Świętochłowicach

Straże pożarne z terenu świętochłowickiego do roku 1870 wchodziły w skład XI Okręgu Chropaczowskiego Związku Sikawkowego. Po reorganizacji tego związku nie utworzono samodzielnego okręgu sikawkowego ponieważ dwór Świętochłowice posiadaną sikawkę (pompę) wykorzystywał tylko na własnym obszarze. Pożary w Świętochłowicach były gaszone przez Związek Sikawkowy Hajduki Wielkie. Sikawkę zakupioną w 1875 roku ulokowano u mosiężnika Martina
w Hajdukach Górnych. Mieszkańcom nałożono obowiązek stawiania się w razie potrzeby do gaszenia ognia. Ochotnicze straże pożarne powstawały kolejno: w 1866 roku w Lipinach, w 1895 roku w Chropaczowie, w 1904 roku w iętochłowicach.

W 1928 roku w powiecie świętochłowickim działała już jedna straż zawodowa, trzy straże hutnicze, trzy straże kopalniane oraz piętnaście ochotniczych straży pożarnych. W latach okupacji hitlerowskiej zmuszano strażaków do służby pod niemieckim kierownictwem, a straże ochotnicze były jednostkami pomocniczymi. Po wyzwoleniu najbardziej dotkliwy był brak sprzętu do gaszenia pożarów. Niedostateczne też było umundurowanie strażaków.

Powojenny rozwój kraju wymagał usprawnienia organizacji ochrony przeciwpożarowej.
W listopadzie 1945 roku wraz ze Związkiem Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej działało w kraju dziewięć centralnych ośrodków dyspozycyjnych. Ramy działalności związku były zawężone i jako stowarzyszenie wyższej użyteczności nie mógł objąć całokształtu zagadnień związanych z zabezpieczeniem przed pożarami. Toteż rozwiązano go rozporządzeniem Rady Ministrów z listopada 1949 roku. W jego miejsce, ustawą z dnia 4 lutego 1950 roku o ochronie przeciwpożarowej, utworzono komendę główną straży pożarnych podległą bezpośrednio Ministrowi Administracji Publicznej i obejmującą zasięgiem swego działania obszar całego kraju. Utworzono komendy wojewódzkie straży pożarnych podległe komendzie głównej straży pożarnych. Natomiast komendom wojewódzkim straży pożarnych podlegały powiatowe komendy straży pożarnych podporządkowane prezydiom rad narodowych.

W Świętochłowicach rozpoczęła działalność Miejska Komenda Straży Pożarnych. Jej siedzibą było biuro w budynku Prezydium Miejskiej Rady Narodowej. Komendzie podlegały wszystkie straże z obszaru działania, w tym zakładowe zawodowe i ochotnicze. Wraz z utworzeniem w 1952 roku Korpusu Technicznego Pożarnictwa świętochłowiccy strażacy stali się jego członkami. W 1963 roku obsadę kierowniczą w komendzie stanowił starszy aspirant Józef Poremski – komendant miejski i starszy aspirant Gerard Sośnica. Pogotowie zawodowe przy ochotniczej straży pożarnej stanowili starszy strażak Franciszek Długosz i strażak Antoni Pyjas. Strażnica znajdowała się przy ulicy Armii Czerwonej 15 (obecnie Katowicka 15) i tam też były zlokalizowane garaże samochodowe.

Od grudnia 1974 roku zasady służby, prawa i obowiązki funkcjonariuszy oraz zasady odpowiedzialności służbowej regulował dekret o służbie funkcjonariuszy pożarnictwa. Kolejne zmiany organizacyjne były wynikiem uchwalenia przez Sejm w czerwcu 1975 roku nowej ustawy o ochronie przeciwpożarowej, która zadania z dziedziny ochrony przeciwpożarowej dotyczące zakładów i obiektów gospodarki uspołecznionej przekazała komendom rejonowym straży pożarnych. Sieć komend rejonowych straży pożarnych w styczniu 1976 roku ustalił Minister Spraw Wewnętrznych w porozumieniu z Ministrem Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska.

Tak więc, w miejsce Miejskiej Komendy Straży Pożarnych w Świętochłowicach została utworzona Komenda Rejonowa Straży Pożarnych wraz z Zawodową Strażą Pożarną. Siedzibą był wspomniany już budynek przy ulicy Armii Czerwonej 15. Komenda posiadała na wyposażeniu średni samochód gaśniczy Star GBA 2,5/16, ciężki samochód gaśniczy Jelcz GCBA 6/32, lekki samochód gaśniczy Żuk, samochód operacyjny Fiat 126p, samochód gospodarczy Nysa oraz trzy motopompy Polonia M 8/8. Prawidłowe funkcjonowanie komendy utrudniała znaczna płynność kadr. Niskie płace odstraszały młodych mężczyzn, którzy bez problemów znajdowali zatrudnienie w przemyśle. Dla przyjezdnych oraz absolwentów szkół pożarniczych brakowało mieszkań służbowych. Braki szeregowych strażaków były uzupełniane poborowymi do służby wojskowej. Komenda Rejonowa Straży Pożarnych uległa likwidacji w 1980 roku a oddział Zawodowej Straży Pożarnej z dniem 31 grudnia 1982 roku. Komendantami straży pożarnej w Świętochłowicach byli: plutonowy Piotr Gawroński, podporucznik Leon Poniedziałek, podporucznik Konrad Nocoń, podporucznik Zdzisław Taraśkiewicz, podporucznik Gerard Sośnica, kapitan Emil Kowalski, porucznik Józef Poremski, kapitan Henryk Przybylok. Załoga Komendy Rejonowej i Zawodowej Straży Pożarnej została wchłonięta przede wszystkim przez Komendę Rejonową Straży Pożarnych w Chorzowie oraz Komendę Rejonową Straży Pożarnych w Rudzie Śląskiej. Obsługę terenu miasta pod względem operacyjnym i prewencyjnym przejęła Komenda Rejonowa Straży Pożarnych w Chorzowie, która pełniła rolę wiodącą w nowo utworzonym okręgu operacyjnym (okręg obejmował granice administracyjne miast: Chorzowa, Rudy Śląskiej, Siemianowic Śląskich i Świętochłowic). W Hucie Florian służbę pełnili strażacy Zakładowej Obowiązkowej Straży Pożarnej stanowiący obsadę wozu bojowego GBA 2,5/16, natomiast w Zakładach Urządzeń Technicznych Zgoda strażacy Zakładowej Ochotniczej Straży Pożarnej, która posiadała dwa wozy bojowe GBAM. Ponadto w mieście przy ulicy Armii Czerwonej 15 funkcjonowała Ochotnicza Straż Pożarna Świętochłowice posiadająca przez kilka lat na wyposażeniu samochód gaśniczy GBA 2,5/16 oraz motopompy Polonia.

Przemiany polityczne na przełomie lat 80. i 90. nie pozostawały bez wpływu na funkcjonowanie ochrony przeciwpożarowej w kraju.

Zasadnicze zmiany nastąpiły wraz z przyjęciem przez Sejm 24 sierpnia 1991 roku ustawy o ochronie przeciwpożarowej i ustawy o Państwowej Straży Pożarnej. Pierwsza z nich określała organizację ochrony przeciwpożarowej, zasady zapobiegania pożarowi, klęsce żywiołowej i innemu miejscowemu zagrożeniu, podstawy prawne działań ratowniczych, uprawnienia strażaków i zasady finansowania ochrony przeciwpożarowej.

Druga ustawa z dniem 1 stycznia 1992 roku powołała do życia formację Państwowej Straży Pożarnej przeznaczoną do walki z pożarami, klęskami żywiołowymi i innymi miejscowymi zagrożeniami, rozpoznawania zagrożeń, organizowania i prowadzenia akcji ratowniczych oraz nadzoru nad przestrzeganiem przepisów przeciwpożarowych. W wyniku nowych uregulowań z dniem 1 czerwca 1994 roku utworzono Jednostkę Ratowniczo – Gaśniczą w Chorzowie Batorym (na bazie Zakładowej Zawodowej Straży Pożarnej Huty Batory), której rejon operacyjnego działania obejmował część obszaru administracyjnego miasta Świętochłowice.

W ostatnich miesiącach 1998 roku, w związku z planowaną reformą administracji publicznej Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej w Katowicach we współpracy z władzami samorządowymi Gminy Świętochłowice podjęła działania w celu utworzenia z dniem 1 stycznia 1999 roku Komendy Miejskiej Państwowej Straży Pożarnej w Świętochłowicach. Przyjęto wówczas, że komenda zostanie utworzona na bazie Jednostki Ratowniczo-Gaśniczej w Chorzowie Batorym przy ulicy Racjonalizatorów 10. Do czasu wybudowania strażnicy w mieście Świętochłowice na siedzibę Komendy Miejskiej Państwowej Straży Pożarnej Świętochłowice wyznaczono pomieszczenia w budynku administracyjnym byłej kopalni „Polska” przy ul. Wojska Polskiego 16 w Świętochłowicach, natomiast Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza pozostała czasowo w Chorzowie Batorym przy ul. Racjonalizatorów 10.

W listopadzie 1998 roku Komendant Wojewódzki PSP w Katowicach poinformował Prezydenta Miasta Świętochłowice, iż pełnienie obowiązków Komendanta Miejskiego j Państwowej Straży Pożarnej w Świętochłowicach zamierza powierzyć młodszemy kapitanowi Mirosławowi Kwiatkowskiemu, którego jednym z pierwszych zadań było zorganizowanie Komendy.

W grudniu 1998 roku został zatwierdzony przez Komendanta Wojewódzkiego j Państwowej Straży Pożarnej w Katowicach Tymczasowy Regulamin Organizacyjny Komendy Miejskiej j Państwowej Straży Pożarnej w Świętochłowicach.

Nowo utworzonej Komendzie Miejskiej PSP przyznano 41 etatów, w tym 1 stanowisko cywilne. Komenda wynajmowała pomieszczenia biurowe na drugim piętrze budynku byłej kopalni „Polska” oraz obiekt strażnicy w Chorzowie Batorym. Tak więc, do akcji ratowniczych w Świętochłowicach strażacy dojeżdżali z Chorzowa Batorego. Położenie Jednostki Ratowniczo-Gaśniczej poza granicami administracyjnymi powodowało, że czas dojazdu samochodu pożarniczego do najdalej położonych punktów miasta (8 km) wynosił ok. 12 minut. Podstawowy sprzęt ratowniczy stanowił ciężki samochód gaśniczy Jelcz GCBA 5/32, średni samochód gaśniczy Star GBA 2,5/16, samochód oświetleniowy Żuk SLOn, samochód operacyjny Fiat 125 SLOp.

Wyposażenie pomieszczeń administracyjnych komendy stanowiły używane meble, pozyskane nieodpłatnie m.in. z Urzędu Miejskiego w Świętochłowicach. Do celów administracyjnych komenda posiadała jeden zestaw komputerowy, drugi natomiast był wykorzystywany do celów operacyjnych w Jednostce Ratowniczo Gaśniczej w Chorzowie Batorym.

Od pierwszych dni istnienia komendy za podstawowy cel strategiczny ,poza oczywiście zapewnieniem właściwego stanu ochrony przeciwpożarowej w mieście, przyjęto budowę obiektu strażnicy na terenie miasta Świętochłowice. Na budowę strażnicy została przeznaczona przez władze samorządowe działka budowlana w centrum miasta, w bezpośredniej bliskości budowanej Drogowej Trasy Średnicowej.
Wykonanie projektu budowlanego strażnicy oraz przygotowanie dokumentacji inwestycyjnej zajęło czas do września 1999 roku. Budowę przyszłej siedziby komendy zainaugurowało uroczyste wkopanie łopaty w ziemię przez prezydenta miasta Ludwika Kożuch oraz komendanta wojewódzkiego PSP st. bryg. Piotra Buk. W trakcie robót ziemnych okazało się, że w miejscu planowanej budowy znajdował się stary szyb kopalniany. Rozpoczęto wypełnianie pustki geologicznej, a zakupione materiały budowlane zostały zmagazynowane u kontrahentów.

Rozpoczęcie robót budowlanych fundamentowych nastąpiło w styczniu 2000 roku. W lipcu budynek strażnicy był w stanie surowym otwartym, a tuż przed wizytą wstawiono stolarkę okienną i drzwiową, co pozwoliło na kontynuowanie w okresie zimowym prac instalacyjnych i wykończeniowych wewnątrz obiektu. Z postępem prac, zapoznał się na terenie budowy komendant wojewódzki PSP oraz władze samorządowe.

Z pomieszczeń przy ul. Wojska Polskiego przeprowadzili się do budowanej strażnicy pracownicy administracyjni komendy. Było to wymuszone coraz trudniejszymi warunkami pracy w wynajmowanych od kopalni pomieszczeniach. W wyniku postępującego procesu likwidacji kopalni budynek administracyjny, w którym funkcjonowała komenda był odłączany kolejno od energii cieplnej, elektrycznej oraz dostaw bieżącej wody.

W marcu pozyskano lekki samochodu ratownictwa technicznego - SLRt Tarpan Honker. Podstawowe wyposażenie samochodu: ciężki zestaw hydrauliczny Hurst, wyciągarka, pilarki spalinowe oraz agregat prądotwórczy i maszt oświetleniowy.

Latem prace wykończeniowe i instalacyjne wewnątrz obiektu strażnicy dobiegały końca. Za środki finansowe z Urzędu Miejskiego wykonano drogę dojazdową wraz z placami manewrowymi i parkingami. Kończono wyposażanie budynku w sprzęt kwaterunkowy, teletechniczny i informatyczny. Pozwoliło to na przeprowadzkę do nowej strażnicy strażaków podziału bojowego i wyposażenia ratowniczego.

Dogodne, centralne położenie strażnicy umożliwiło szybki dojazd zastępów nawet do najdalej położonych obszarów miasta. Uległ zmianie obszar chroniony przez świętochłowicką straż pożarną. Objął on miasto Świętochłowice oraz Drogową Trasę Średnicową w granicach administracyjnych Świętochłowic, Chorzowa i Rudy Śląskiej. Przekierowano numer alarmowy 998 do stanowiska kierowania komendanta miejskiego Państwowej Straży Pożarnej w Świętochłowicach. Dotychczas numery alarmowe z terenu Świętochłowic odbierane były w stanowisku kierowania chorzowskiej komendy. W stanowisku kierowania rozpoczęto przyjmowanie sygnałów alarmowych z systemu monitoringu pożarowego, postała koncepcja utworzenia zintegrowanego stanowiska kierowania. Średni samochód gaśniczy GBA 2/24 Renault został przeznaczony jako pierwszy zastęp dysponowany do działań.

W związku z planowanym uruchomieniem w siedzibie komendy centrum powiadamiania ratunkowego zawarte zostało porozumienie pomiędzy władzami miasta i komendantem miejskim Państwowej Straży Pożarnej, strażacy przygotowali specyfikację techniczną na zakup sprzętu teleinformatycznego i oprogramowania użytkowego.

W marcu powołany został przez prezydenta miasta Miejski Zespól Reagowania Kryzysowego Zastępcą szefa powołanego do życia zespołu został komendant miejski Państwowej Straży Pożarnej. Na kierowników grup roboczych wyznaczono strażaków funkcyjnych Komendy Miejskiej Państwowej Straży Pożarnej.

W celu lepszego zabezpieczenia obiektu strażnicy przed dostępem osób postronnych, wykonano ogrodzenie posesji oraz bramę wjazdową. Zapewniono też większe bezpieczeństwo strażakom wyjeżdżającym do działań ratowniczych na łącznicę Drogowej Trasy Średnicowej dzięki wykonaniu sygnalizacji świetlnej, sterowanej podczas ogłoszenia alarmu, przez dyspozytora Państwowej Straży Pożarnej.

W 2006 roku zakupiono podnośnik, wyposażony w podest ratowniczy i drabinę, armaturę wodną i skokochron. Pojazd w znacznej mierze poprawił możliwości taktyczno–techniczne Jednostki Ratowniczo Gaśniczej. Dysponowanie do interwencji drabin mechanicznych, z sąsiednich miast na teren Świętochłowic, wydłużało czas wejścia ratowników do działań ewakuacyjnych i gaśniczych.

W grudniu Wojewodę Śląski powierzył komendantowi miejskiemu Państwowej Straży Pożarnej w Świętochłowicach obsługę zgłoszeń z telefonów stacjonarnych na numer alarmowy 112.

Pod koniec grudnia 2006 roku nastąpiło zwiększenie stanu etatowego komendy do 54 osób.

W kwietniu 2007 roku nastąpiło uruchomienie systemu powiadamiania z telefonów stacjonarnych służb ratowniczych przez osoby niesłyszące i słabosłyszące Wspólnie z Ośrodkiem Pomocy Społecznej w Świętochłowicach Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej wdrożyła system powiadamiania służb ratowniczych z telefonów stacjonarnych przez osoby niesłyszące i słabosłyszące. Po wybraniu numeru telefonu 998 lub 112 przez osobę z dysfunkcją słuchu, dyspozytor PSP, oprócz sygnału telefonicznego, otrzymuje na ekranie monitora dane osoby zgłaszającej, wraz z informacją „osoba niesłysząca”. Umożliwia mu to natychmiastowe kierowanie służb ratowniczych pod wskazany adres. Dla osób z dysfunkcją słuchu opracowano instrukcję alarmowania służb ratowniczych o zdarzeniu.

W lutym 2011 roku Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej w Świętochłowicach decyzją Śląskiego Komendanta Wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej otrzymała do użytkowania nowy ciężki samochód ratowniczo-gaśniczy marki Scania. Uroczysta przekazanie samochodu odbyło się 7 lutego 2011 roku w Komendzie Wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej w Katowicach. Symboliczny kluczyk do nowego samochodu osobiście odebrał Komendant Państwowej Straży Pożarnej w Świętochłowicach młodszy brygadier Mirosław Kwiatkowski.